تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ص – آیه 73 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَسَجَدَ الْمَلَائِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ

پس فرشتگان همه با هم سجده کردند.

1 - با صدور فرمان خداوند به فرشتگان برای سجده بر آدم(ع)، بی درنگ همه آنها، در برابر او به سجده درافتادند.

فقعوا له سـجدین . فسجد الملـئکة کلّهم

2 - هم زمان و دسته جمعی بودن سجده ملائکه در برابر آدم(ع)

فسجد الملـئکة کلّهم أجمعون

مقصود از «أجمعون» ـ به خاطر آمدن «کلّهم» ـ دفعی و دسته جمعی بودن عمل سجده است; یعنی، «کلّهم» ناظر به سجده همگانی و بدون استثنای فرشتگان و «أجمعون» اشاره به دسته جمعی و دفعی بودن آن سجده است.

3 - تجلی بزرگداشت انسان، در سجده فرشتگان بر آدم(ع)

فسجد الملـئکة کلّهم أجمعون

4 - انسان، برخوردار از زمینه های دستیابی به منزلتی برتر از فرشتگان و شایسته برای مسجود ملائکه شدن

فقعوا له سـجدین . فسجد الملـئکة کلّهم أجمعون

آدم(ع)

سجده بر آدم(ع) 1، 2; قصه آدم(ع) 1

انسان

استعداد انسان 4; زمینه تکامل انسان 4; سجده بر انسان 3; نشانه های تکریم انسان 3

خدا

اوامر خدا 1

ملائکه

انقیاد ملائکه 1; سجده ملائکه 1، 3; کیفیت سجده ملائکه 2