تفسیر آیات قرآن کریم – سوره أحزاب – آیه 73 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
لِیُعَذِّبَ اللَّهُ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِکِینَ وَالْمُشْرِکَاتِ وَیَتُوبَ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا
تا سرانجام خدا مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرک را [به علّت تضییع امانت] عذاب کند و توبه مردان و زنان مؤمن را [به علّت ادای امانت] بپذیرد و خدا آمرزگار و رحیم است.
1 - مردم، در برابر امانت الهی، به سه گروهِ منافق و مشرک و مؤمن صف بندی شدند.
إنّا عرضنا الأمانة ... لیعذّب اللّه المنـفقین و المنـفقـت و المشرکین و المشرکـت و یتوب اللّه علی المؤمنین
2 - غرض از عرضه امانت الهی به انسان ها، عذاب منافقان و مشرکان و اعطای توفیق به مؤمنان است.
إنّا عرضنا الأمانة ... لیعذّب اللّه المنـفقین و المنـفقـت و المشرکین و المشرکـت و یتوب اللّه علی المؤمنین
لام در «لیعذّب» برای تعلیل است و درصدد بیان این نکته است که این امانت، عرضه شده تا صفوف از هم تفکیک شود و کسانی که پابند به آن خواهند ماند و کسانی که پابند نخواهند بود، روشن شوند و در نتیجه، اهل عذاب از غیر آنها روشن گردد.
3 - مردان و زنان منافق، در قبال امانت الهی، به وظیفه خود عمل نمی کنند.
إنّا عرضنا الأمانة ... لیعذّب اللّه المنـفقین و المنـفقـت
4 - مردان و زنان مشرک، در قبال امانت الهی، به وظیفه خود عمل نمی کنند.
إنّا عرضنا الأمانة ... لیعذّب اللّه ... و المشرکین و المشرکـت
5 - منافقان و مشرکان، دارای موضع واحد در قبال امانت الهی بودند و در نتیجه، دارای سرنوشت یگانه اند.
إنّا عرضنا الأمانة ... لیعذّب اللّه المنـفقین و المنـفقـت و المشرکین و المشرکـت
6 - زنان، مستقل از مردان، دارای مسؤولیت اند و به آنان نیز مانند مردان، امانت الهی عرضه شده است.
إنّا عرضنا الأمانة ... لیعذّب اللّه المنـفقین و المنـفقـت و المشرکین و المشرکـت و یتوب اللّه علی المؤمنین
7 - مؤمنان، وظیفه خود را در قبال امانت الهی به انجام می رسانند.
إنّا عرضنا الأمانة علی السمـوت ...لیعذّب اللّه... یتوب اللّه علی المؤمنین و المؤمنـت
8 - غرض از عرضه امانت الهی بر انسان ها، اعطای پاداش به مؤمنان است.
إنّا عرضنا الأمانة ... لیعذّب ... و یتوب اللّه علی المؤمنین و المؤمنـت
9 - حفظ و نکوداشت امانت الهی پاداش دارد و تضییع آن عذاب آور است.
إنّا عرضنا الأمانة ... لیعذّب اللّه المنـفقین ... و یتوب اللّه علی المؤمنین
10 - حفظ امانت الهی از سوی مؤمنان نیز خالی از لغزش نیست.
إنّا عرضنا الأمانة علی ... و یتوب اللّه علی المؤمنین
ذکر «یتوب اللّه علی المؤمنین» می تواند اشعار به این نکته داشته باشد که آنان نیز در حفظ امانت ممکن است دچار لغزش شوند اما خداوند از آنان درگذرد.
11 - لغزش های مؤمنان قابل گذشت است.
و یتوب اللّه علی المؤمنین و المؤمنـت
تعبیر «یتوب» (بازگردد خدا بر مؤمنان) به جای ذکر پاداش در مقابل «لیعذّب» اشعار دارد به این که خداوند، امانت را عرضه کرده است تا بر مؤمنان پاداش دهد; اما آنان لغزش هایی پیدا می کنند و خداوند به آنها توفیق توبه می دهد.
12 - خداوند، «غفور» (بسیار آمرزشگر) و «رحیم» (بسیار مهربان) است.
و کان اللّه غفورًا رحیمًا
13 - آمرزشگری خداوند با مهربانی و رحمت همراه است.
و کان اللّه غفورًا رحیمًا
14 - گذشت از لغزش مؤمنان، برخاسته از آمرزشگری و رحمت خداوند است.
و یتوب اللّه علی المؤمنین ... و کان اللّه غفورًا رحیمًا
اسماوصفات
رحیم 12; غفور 12
انسان
عرضه امانت به انسان 7; فلسفه عرضه امانت به انسان 2، 8
پاداش
عوامل پاداش 9
خدا
آثار آمرزشهای خدا 14; آثار رحمت خدا 14; امانت خدا 2; تضییع امانت خدا 9; رحمت خدا 13; روش برخورد با امانت خدا 1; عرضه امانت خدا 6; محافظت از امانت خدا 9، 10; ویژگیهای آمرزشهای خدا 13
زن
استقلال زن 6; تساوی زن و مرد 6; زنان مشرک 4; زنان منافق 3; مسؤولیت زن 6
کیفر
عوامل کیفر 9
گروههای اجتماعی 1
مؤمنان
خطای مؤمنان 10، 11، 14; زمینه پاداش مؤمنان 8; زمینه توفیق مؤمنان 2; عفو مؤمنان 11، 14; مؤمنان و امانت خدا 1، 7
مشرکان
ترک تکلیف مشرکان 4; زمینه عذاب مشرکان 2; سرنوشت مشرکان 5; مشرکان و امانت خدا 1، 5
منافقان
ترک تکلیف منافقان 3; زمینه عذاب منافقان 2; سرنوشت منافقان 5; منافقان و امانت خدا 1، 3، 4، 5; هماهنگی منافقان و مشرکان 5
تصاویر ضمیمه
