تفسیر آیات قرآن کریم – سوره زمر – آیه 35 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
لِیُکَفِّرَ اللَّهُ عَنْهُمْ أَسْوَأَ الَّذی عَمِلُوا وَیَجْزیَهُمْ أَجْرَهُم بأَحْسَنِ الَّذی کَانُوا یَعْمَلُونَ
تا خدا بدترین عملی را که کرده اند از آنان بپوشاند و اجرشان را طبق بهترین عملی که می کرده اند به ایشان بدهد
1 - خداوند، بدترین عمل محسنان را، به پاس احسان آنان، نادیده گرفته و می پوشاند.
ذلک جزاء المحسنین . لیکفّر اللّه عنهم أسوأ الذی عملوا
«تکفیر» (مصدر «لیکفّر») به معنای ستر و پوشاندن است و مقصود از آن چشم پوشی از گناه و زدودن آن از پرونده اعمال است.
2 - احسان، موجب محو و زدایش بزرگ ترین گناهان از پرونده اعمال است.
ذلک جزاء المحسنین . لیکفّر اللّه عنهم أسوأ الذی عملوا
3 - نادیده گرفته شدن بزرگ ترین گناهان، از انگیزه های احسان کردن محسنان است.
ذلک جزاء المحسنین . لیکفّر اللّه عنهم أسوأ الذی عملوا
برداشت یاد شده براین فرض استوار است که لام در «لیکفّر» متعلق به «محسنین» باشد. گو این که گفته می شود: «الذین أحسنوا للتکفیر; کسانی که احسان کردند برای چشم پوشیده شدن از گناهانشان».
4 - برآورده شدن تمامی خواسته های محسنان از سوی خداوند، به خاطر نادیده گرفتن بدترین اعمال احتمالی گذشته آنان است.
لهم ما یشاءون عند ربّهم ... لیکفّر اللّه عنهم أسوأ الذی عملوا
برداشت یاد شده مبتنی بر این فرض است که لام «لیکفّر»، برای تعلیل و متعلق به فعل محذوفی است که جمله «لهم ما یشاءون...» بر آن دلالت می کند; بر این اساس تقدیر چنین می شود: «وعدهم اللّه بذلک و یسر لهم لیکفّر...».
5 - زشتی اعمال و کردار آدمی، دارای مراتب گوناگون است.
لیکفّر اللّه عنهم أسوأ الذی عملوا
6 - خداوند به محسنان ـ به پاس احسان آنان ـ مطابق با بهترین عملشان، پاداش خواهد داد.
و یجزیهم أجرهم بأحسن الذی کانوا یعملون
7 - احسان، موجب بهره مندی از پاداش بهترین عمل ها
ذلک جزاء المحسنین ... و یجزیهم أجرهم بأحسن الذی کانوا یعملون
8 - برخوردار شدن از پاداش بهترین عمل ها، انگیزه محسنان از احسانشان
ذلک جزاء المحسنین ... و یجزیهم أجرهم بأحسن الذی کانوا یعملون
9 - برآورده شدن تمامی خواسته های محسنان از سوی خداوند، به خاطر اعطای پاداش بهترین عمل ها به آنان
لهم ما یشاءون عند ربّهم ... و یجزیهم أجرهم بأحسن الذی کانوا یعملون
10 - فراهم شدن تمامی خواسته های محسنان در قیامت، پاداشی است بر مبنای بهترین عمل آنان.
لهم ما یشاءون عند ربّهم ... و یجزیهم أجرهم بأحسن الذی کانوا یعملون
برداشت یاد شده از آن جا است که جمله «یجزیهم...» می تواند توضیح و بیان برای جمله «لهم ما یشاءون...» باشد; یعنی، برآورده شدن خواسته های محسنان در قیامت، همان پاداش مطابق با بهترین عمل ها است که خداوند برای آنان مقرر داشته است.
11 - جلوه فضل و لطف الهی در پاداش دادن به محسنان
لیکفّر اللّه عنهم أسوأ الذی عملوا و یجزیهم أجرهم بأحسن الذی کانوا یعملون
ملاک قرار گرفتن پاداش بهترین اعمال در وقت جزا و پاداش، و بدترین اعمال در وقت عفو و چشم پوشی، می تواند گویای برداشت یاد شده باشد.
12 - هر عمل نیکی، دارای مراتب مختلف در نیکی و پاداش های متناسب با آن است.
و یجزیهم أجرهم بأحسن الذی کانوا یعملون
این که خداوند به محسنان مطابق بهترین نوع عملشان پاداش می دهد، نشانگر آن است که هر عمل نیکی، دارای انواع و مراتب گوناگون است که خداوند در مقام جزا، بهترین نوع آن را ملاک قرار داده و به آنان عطا می کند.
13 - گذشت و چشم پوشی خداوند از گناهان بزرگ، بسی با اهمیت تر از پاداش های بزرگ او است.
لیکفّر اللّه عنهم أسوأ الذی عملوا و یجزیهم أجرهم بأحسن الذی کانوا یعملون
از تقدم ذکری «لیکفّر اللّه...» بر «یجزیهم...» می توان برداشت بالا را به دست آورد.
احسان:
آثار احسان 2، 3، 7، 8; پاداش احسان 1، 6
انگیزش:
عوامل انگیزش 3، 8
پاداش:
تناسب پاداش با عمل 12; زمینه پاداش 7، 8; مراتب پاداش7، 12، 13
خدا:
اهمیت پاداشهای خدا 13; اهمیت عفو خدا 13; نشانه های فضل خدا 11; نشانه های لطف خدا 11
عمل:
پاداش بهترین عمل 7، 8، 9; مراتب عمل پسندیده 12; مراتب عمل ناپسند 5
گناه:
آثار تکفیر گناه 4; تکفیر گناهان کبیره 3، 13; عوامل تکفیر گناهان کبیره 2
محسنان:
انگیزه محسنان 3، 8; بهترین عمل محسنان 6، 10; پاداش اخروی محسنان 10; پاداش محسنان 6، 9، 11; تأمین خواسته های محسنان 4، 9، 10; تکفیر گناه محسنان 1، 4; محسنان در قیامت 10
نظام جزایی: 12