تفسیر آیات قرآن کریم – سوره روم – آیه 42 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
قُلْ سیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانظُرُوا کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الَّذینَ مِن قَبْلُ کَانَ أَکْثَرُهُم مُّشْرِکِینَ
بگو: در زمین سیر کنید و بنگرید عاقبت کسانی که پیش تر بودند [و طغیان کردند] چگونه بود؟ بیشتر آنان مشرک بودند.
1 - پیامبر(ص) مأمور به تشویق مردم برای سیر و سفر در زمین، جهت مطالعه در سرگذشت پیشینیان
قل سیروا فی الأرض فانظروا کیف کان عـقبة الذین من قبل
2 - پیامبر(ص) مأمور ابلاغِ پیام خداوند به مشرکان مکه
قل سیروا فی الأرض
3 - هشدار خداوند، مشرکان مکه را به فرجامی مانند فرجام مشرکان پیشین
قل سیروا فی الأرض فانظروا کیف کان عـقبة الذین من قبل
4 - سیر و سفر در زمین، به منظور عبرت آموزی از سرگذشت پیشینیان، کاری بایسته و لازم است.
قل سیروا فی الأرض فانظروا کیف کان عـقبة الذین من قبل
5 - توجّه به عاقبت ناگوار اقوام مشرک پیشین، عامل گرایش به توحید است.
هل من شرکائکم ... قل سیروا فی الأرض فانظروا کیف کان عـقبة الذین من قبل
6 - انحطاط و رشد، دارای قوانینی ثابت است.
سیروا ... فانظروا کیف کان عـقبة الذین من قبل
دعوت به مطالعه و عبرت آموزی، نشان دهنده این است که آنچه برای پیشینان رخ داده، در صورت انجام دادن کاری مانند کار آنان، باز رخ خواهد داد. این، حکایت از قانون مندی ثابتی می کند.
7 - آثاری از گذشتگان، در دست رس مردم مکه بود.
سیروا فی الأرض فانظروا کیف کان عـقبة الذین من قبل
8 - تاریخ، از منابع شناخت است.
قل سیروا فی الأرض فانظروا
9 - پهنه زمین، دارای آثاری عبرت آموز از آثار گذشتگان است.
سیروا فی الأرض فانظروا کیف کان عـقبة الذین من قبل
10 - ژرف نگری در عاقبت بدفرجامان، عامل تصحیح گرایش های فکری نادرست است.
سیروا ... فانظروا کیف کان عـقبة الذین من قبل
11 - عقیده و عمل انسان، دارای نقش تعیین کننده در سرنوشت او است.
سیروا ... فانظروا
از دعوت به سیر و مطالعه در آثار گذشتگان، به دست می آید که انسان، با سیر و مطالعه، می تواند آینده خود را رقم بزند.
12 - اکثریت هلاک شدگان به عذاب الهی، مشرک و چندگانه پرست بودند.
کان أکثرهم مشرکین
دعوت به ژرف نگری در فرجام پیشینیان مشرک، گویای این نکته است که افراد یاد شده، سرانجام خوبی نداشته و گرفتار عذاب الهی شده اند.
13 - شرک، سرانجامی شوم و ناگوار دارد.
فانظروا کیف کان عـقبة الذین ... کان أکثرهم مشرکین
14 - نابود شدن اقلیت غیرمشرک به هنگام نزول عذاب بر اقوام مشرک پیشین
فانظروا کیف کان عـقبة ... کان أکثرهم مشرکین
15 - هلاکت و نابودی اقوام مشرک، در اثر عذاب الهی، بخشی از کیفر عمل آنان بوده است.
لیذیقهم بعض الذی عملوا ... فانظروا کیف کان عـقبة الذین من قبل
چون این آیه، در مقام استشهاد برای مفاد آیه پیش است، این نکته به دست می آید.
16 - غیر از شرک، گناهان دیگری وجود دارد که موجب گرفتار شدن به عذاب دنیوی می شود.
فانظروا کیف کان عـقبة الذین ... کان أکثرهم مشرکین
فرمان به مطالعه در عاقبت کسانی که به خاطر انحراف و پیمودن راه نادرست، گرفتار عذاب شدند و آنگاه یادآوری این نکته که اکثر آنان، مشرک بودند، نشان می دهد که در میان گرفتار شدگان به عذاب، غیر مشرک هم بوده اند. بدیهی است از آن جایی که موحدان، گرفتار عذاب نمی شوند، به دست می آید که آنان، گناهکار بوده اند.
17 - شرک اکثریت مردم، عامل فساد زمین و درپی دارنده عذاب استیصال
ظهر الفساد ... بما کسبت أیدی الناس ... فانظرواکیف کان عـقبة الذین من قبل کان أکثرهم مشرکین
«کان أکثرهم» به منزله تعلیل برای «کیف کان...» است و بنابراین، بیانگر این حقیقت است که شرک اکثریت، باعث فساد و در نتیجه عذاب هلاکت بار بوده است.
اقلیت
هلاکت اقلیت 14
اقوام پیشین
آثار باستانی اقوام پیشین 7; عبرت از اقوام پیشین 4; فرجام اقوام پیشین 3; مطالعه تاریخ اقوام پیشین 1; مطالعه فرجام اقوام پیشین 10
اکثریت
شرک اکثریت 17
انحطاط
قانونمندی انحطاط 6
ایمان
عوامل ایمان به توحید 5
تاریخ
عبرت از تاریخ 4، 9; فواید تاریخ 8
تکامل
قانونمندی تکامل 6
خدا
عذابهای خدا 15; عمومیت عذابهای خدا 14; هشدارهای خدا 3
ذکر
آثار ذکر فرجام اقوام پیشین 5
سرنوشت
عوامل مؤثر در سرنوشت 11
سیاحت
تشویق به سیاحت 1; فلسفه سیاحت 4
شرک
فرجام شرک 13
شناخت
منابع شناخت 8
عذاب
اکثریت اهل عذاب 12; شرک اهل عذاب 12; موجبات عذاب استیصال 17; موجبات عذاب دنیوی 16
عقیده
آثار عقیده 11; عوامل تصحیح عقیده 10
عمل
آثار عمل 11
فرجام
فرجام شوم 13
فساد
عوامل فساد 17
گناه
آثار گناه 16
محمد(ص)
تبلیغ محمد(ص) 2; مسؤولیت محمد(ص) 1، 2
مشرکان
فرجام مشرکان پیشین 3; کیفر مشرکان 15; هلاکت مشرکان 15
مشرکان مکه
هشدار به مشرکان مکه 3
مکه
آثار باستانی مکه 7
تصاویر ضمیمه
