تفسیر آیات قرآن کریم – سوره جمعه – آیه9 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

یَا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذَا نُودی لِلصَّلَاةِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَی ذکْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَیْعَ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ

ای کسانی که ایمان آورده اید! وقتی که در روز جمعه برای نماز ندا می شوید به سوی ذکر خدا (نماز جمعه) بشتابید و خرید و فروش را رها کنید، این برای شما بهتر است، اگر بدانید.

 

1 - شرکت در نماز جمعه، توصیه خداوند به مؤمنان

یـأیّها الذین ءامنوا ... فاسعوا إلی ذکر اللّه

 

2 - اذان، از آداب برپایی نماز جمعه

إذا نودی للصلوة من یوم الجمعة

ندا برای نماز، همان اذان است.

 

3 - نماز جمعه، «ذکر اللّه» است.

فاسعوا إلی ذکر اللّه

مفسران «ذکر اللّه» را به دو معنا تفسیر کرده اند: الف) مراد از «ذکر اللّه» نماز جمعه است ب) مراد از آن خطبه های نماز جمعه است. برداشت یاد شده بر پایه تفسیر اول است.

 

4 - یاد خداوند، فلسفه و روح نماز جمعه است.

إذا نودی للصلوة من یوم الجمعة فاسعوا إلی ذکر اللّه

آمدن تعبیر «ذکر اللّه» درباره نماز جمعه، می تواند اشاره به حقیقت یاد شده باشد.

 

5 - مؤمنان، وظیفه دار جدیت و تلاش برای شرکت در نماز جمعه

فاسعوا إلی ذکر اللّه

 

6 - تلاش و جدیت برای درک خطبه های نماز جمعه و اهمیت دادن به آن، توصیه خداوند به مؤمنان

فاسعوا إلی ذکر اللّه

در صورتی که مراد از «ذکر اللّه» در آیه شریفه خطبه های نماز جمعه باشد; براشت بالا استفاده می شود.

 

7 - تعطیل کردن خرید و فروش و هر عملی که مانع شرکت در نماز جمعه می شود، فرمان الهی به مؤمنان

یـأیّها الذین ءامنوا ... و ذروا البیع

مراد از «ذروا البیع» ـ با توجه به دعوت مردم به شرکت در نماز جمعه ـ تنها رها کردن خرید و فروش نیست; بلکه ذکر خرید و فروش، از باب ذکر بارزترین مصداقی است که مانع شرکت در نماز جمعه می شود. بر این اساس هر عملی که مانع شرکت در نماز جمعه شود، باید ترک گردد.

 

8 - شرکت در نماز جمعه و پرداختن به ذکر خدا، بسی ارزشمندتر از کسب مال و سایر منافع دنیوی

فاسعوا إلی ذکر اللّه و ذروا البیع ذلکم خیر لکم

 

9 - فریضه نماز جمعه و رها کردن داد و ستد به هنگام اقامه آن، در جهت تأمین مصالح و منافع خود مؤمنان است.

إذا نودی للصلوة من یوم الجمعة فاسعوا إلی ذکر اللّه... ذلکم خیر لکم

 

10 - جهل و ناآگاهی، مایه دلخوش شدن انسان به مظاهر زندگی دنیایی و بی توجهی به ذکر خدا و عبادت او و مصالح نهفته در آن

ذلکم خیر لکم إن کنتم تعلمون

 

11 - کسب ارزش های واقعی، در پرتو دانش و آگاهی میسّر است.

ذلکم خیر لکم إن کنتم تعلمون

 

12 - تکالیف و توصیه های الهی، در جهت تأمین منافع و مصالح واقعی انسان ها است.

ذلکم خیر لکم إن کنتم تعلمون

 

13 - خرید و فروش و کسب و کار، پیش از اعلام نماز جمعه جایز است.

إذا نودی للصلوة من یوم الجمعة فاسعوا إلی ذکر اللّه و ذروا البیع

 

14 - «عن جابر بن یزید عن أبی جعفر(ع) قال: قلت له قول اللّه عزّوجلّ: «فاسعوا إلی ذکر اللّه» قال: اعملوا و عجلّوا فإنّه یوم مضیق علی المسلمین فیه;(1)

جابربن یزید گوید: به امام باقر(ع) گفتم: مراد از (سخن) خداوند عزّوجلّ «فاسعوا إلی ذکراللّه» چیست؟ فرمود: اعمال جمعه را با عجله انجام دهید [تا به نماز جمعه برسید] زیرا روز جمعه، [وقت ]برای مسلمانان تنگ است [و اعمال مستحبّه زیاد است]».

 

15 - «عن علیّ انّه سئل عن قول اللّه [تعالی ]«یا أیّها الذین آمنوا إذا نودی للصلاة من یوم الجمعة فاسعوا إلی ذکر اللّه» قال: لیس السعی الإشتداد;(2)

از امام علی(ع) درباره سخن خداوند تعالی «یا أیّها الذین آمنوا إذا نودی للصلاة من یوم الجمعة فاسعوا إلی ذکر اللّه» سؤال شد، آن حضرت فرمود: مراد از «سعی» شدت در راه رفتن (دویدن) نیست».

 

16 - «قال رسول اللّه(ص) حرمت التجارة یوم الجمعة ما بین الأذان الأوّل إلی الإقامة إلی انصراف الإمام لأنّ اللّه یقول: «یا أیّها الذین آمنوا إذا نودی للصلاة من یوم الجمعة فاسعوا إلی ذکر اللّه و ذروا البیع;(3)

از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: ما بین اذان اول تا اقامه و انصراف امام از آن، تجارت حرام است; زیرا خدای تعالی می فرماید: یا أیّها الذین آمنوا إذا نودی للصلاة من یوم الجمعة فاسعوا إلی ذکر اللّه و ذروا البیع».

 

17 - «عن أبی جعفر(ع) فی قوله «یا أیّها الذین آمنوا ... فاسعوا إلی ذکر اللّه...» قال: اسعوا أی امضوا و یقال: اسعوا اعملوا لها و هو قصّ الشارب و نتف الإبط و تقلیم الأظفار و الغسل و لبس أفضل ثیابک و تطیب للجمعة فهو السعی;(4)

از امام باقر(ع) درباره سخن خداوند، «فاسعوا إلی ذکراللّه...» روایت شده که «اسعوا» به معنای «امضوا» است; یعنی، بروید و گفته می شود «اسعوا اعملوا لها»; یعنی، بکوشید تا برای آنها اعمالی انجام دهید و آن اعمال کوتاه کردن موی شارب و ازاله مو از زیر بغل، گرفتن ناخن، غسل، پوشیدن بهترین پیراهن ها و خوشبو کردن برای نماز جمعه است. پس این اعمال سعی است».

احکام 2، 13

فلسفه احکام 2، 12 13

ارزشها

ارزشها ی اخروی 8; زمینه ارزشها 11

انسان

زمینه مصالح انسان 12

بیع

احکام بیع 13; بیع حرام 16

جهل

آثار جهل 10

خدا

اوامر خدا 7; توصیه های خدا 1، 6، 12

دنیاطلبی

زمینه دنیاطلبی 10

ذکر

ارزش ذکر خدا 8; ذکر خدا 3; زمینه ذکر خدا 4

روایت 14، 15، 16، 17

عبادت

زمینه ترک عبادت 10

علم

آثار علم 11

غفلت

زمینه غفلت از خدا 10

کسب

ارزش کسب 8

مؤمنان

تکلیف مؤمنان 5; توصیه به مؤمنان 1، 6; مصالح مؤمنان 9

مصالح

مصالح عمومی 9

نماز جمعه

آداب نماز جمعه 15، 17; احکام نماز جمعه 2، 7، 13; اذان نماز جمعه2; ارزش نماز جمعه 8; اهمیت استماع خطبه های نماز جمعه 6; اهمیت تلاش برای نماز جمعه 6; اهمیت نماز جمعه 1، 3، 9; بیع هنگام نماز جمعه 13، 16; ترک بیع هنگام نماز جمعه 7، 9; تلاش برای نماز جمعه 5، 17; شرکت در نماز جمعه 5; عجله برای نماز جمعه14، 15; فلسفه نماز جمعه 4

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 3، ص 415، ح 10; نورالثقلین، ج 5، ص 325، ح 31.

2. دعائم الاسلام، ج 1، ص 182; بحارالأنوار، ج 86، ص 255، ح 71.

3. الدرّالمنثور، ج 8، ص 163.

4. تفسیر قمی، ج 2، ص 367; نورالثقلین، ج 5، ص 326، ح 35.