تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انبیاء – آیه 51 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَقَدْ آتَیْنَا إِبْرَاهِیمَ رُشْدَهُ مِن قَبْلُ وَکُنَّا به عَالِمِینَ

و همانا پیش از این به ابراهیم رشد [و بصیرت ]در خورِ او را دادیم و ما به [شایستگی] وی آگاه بودیم.

1- ابراهیم(ع) از رشد و کمال والا در پرتو عنایت الهی برخوردار بود.

و لقد ءاتینا إبرهیم رشده

2- استعدادها و ظرفیت های وجودی آدمیان برای رشد و کمال، متفاوت است.

و لقد ءاتینا إبرهیم رشده

از این که خداوند به ابراهیم(ع) رشد متناسب و مخصوص به او اعطا فرموده; به دست می آید که هر انسانی دارای قابلیت و استعداد مخصوص به خود و متفاوت با دیگران است.

3- موسی و هارون(ع) دو پیامبر رشد یافته و بهره مند از کمال، بعد از ابراهیم(ع) بودند.

ءاتینا موسی و هـرون الفرقان ... و لقد ءاتینا إبرهیم رشده من قبل

برداشت یاد شده بر این مبنا استوار است که مراد از «من قبل» زمان پیش از موسی و هارون(ع) باشد. از این مطلب به دست می آید که آن دو پیامبر نیز از چنین رشدی بهره مند بودند.

4- ابراهیم(ع) در پرتو عنایت الهی، از رشد و کمالات خاص از دوران کودکی و قبل از نبوت بهره مند بود.

و لقد ءاتینا إبرهیم رشده من قبل

برداشت یاد شده مبتنی براین است که مراد از «من قبل» پیش از بلوغ و یا قبل از نبوت باشد.

5- تمامی انسان ها، حتی پیامبران به عنایت خداوند در رشد و کمال نیازمنداند.

و لقد ءاتینا إبرهیم رشده من قبل

6- خداوند از پیش بر شایستگی ها و استعدادهای ابراهیم(ع) آگاه بود.

و لقد ءاتینا إبرهیم رشده من قبل و کنّا به عـلمین

برداشت یاد شده مبتنی براین است که جمله «و کنّا به عالمین» حالیه باشد و ضمیر «به» به ابراهیم برگردد. براین اساس پیام آیه شریفه مانند آیه (...اللّه أعلم حیث یجعل رسالته...) (انعام(6) 124) خواهد بود.

7- برخوردار شدن ابراهیم(ع) از رشد و کمال ویژه در پرتو عنایت الهی، بر اساس لیاقت ها وشایستگی های خود آن حضرت بوده است.

و لقد ءاتینا إبرهیم رشده من قبل

اضافه «رشد» به ضمیر، اضافه مصدر به مفعول خود است و نیز از نوع اضافه لامیه و افاده کننده اختصاص می باشد; یعنی، ما به ابراهیم(ع) رشد شایسته او و مخصوص شأن و منزلت والای او داده ایم.

8- لطف خداوند بر انسان، بر اساس لیاقت و شایستگی او است.

و لقد ءاتینا إبرهیم رشده و کنّا به عـلمین

برداشت یاد شده با توجه به القای خصوصیت از مورد (حضرت ابراهیم(ع)) قابل استفاده است.

ابراهیم(ع)

استعداد ابراهیم(ع) 6، 7; فضایل ابراهیم(ع) 1; کمال ابراهیم(ع) 1، 4; کودکی ابراهیم(ع) 4; منشأ کمال ابراهیم(ع) 6، 7

استعداد

نقش استعداد 8

انبیا

انبیا ی پس از ابراهیم(ع) 3

انسان

تفاوت استعداد انسان ها 2; مراتب کمال انسان ها 2; نیازهای معنوی انسان 5

خدا

زمینه لطف خدا 8; علم خدا 6

کمال

عوامل کمال 5

لطف خدا

مشمولان لطف خدا 1، 4

موسی(ع)

فضایل موسی(ع) 3; کمال موسی(ع) 3

نیازها

نیاز به لطف خدا 5

هارون(ع)

فضایل هارون(ع) 3; کمال هارون(ع) 3