تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الکوثر– آیه2– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ

پس برای پروردگارت نماز بگزار و قربانی کن.

 

1 - نماز، از تکالیف الهی برای پیامبر(ص)

 

فصلّ

 

2 - اخلاص در نماز و انجام دادن آن تنها به جهت فرمان خدا، وظیفه ای برعهده پیامبر(ص)

 

فصلّ لربّک

 

3 - توجّه به ربوبیت خداوند، از آداب نماز

 

فصلّ لربّک

 

4 - خداوند، به دلیل مدبّر و مالک بودن بر امور انسان ها، سزاوار پرستش و نماز خالصانه بندگان به درگاه او است.

 

فصلّ لربّک

 

5 - سپاسگزاری از خداوند در برابر نعمت کوثر، وادارسازنده پیامبر(ص) به نماز و اخلاص در آن

 

إنّا أعطینـک الکوثر . فصلّ لربّک

حرف «فاء» در «فصلّ»، لزوم نماز را بر آیه قبل تفریع کرده است.

 

6 - مقام ربوبی خداوند، جلوه گر در اعطای فاطمه(س) به پیامبر(ص)

 

إنّا أعطینـک الکوثر . فصلّ لربّک

 

7 - نماز، شکر نعمت های خداوند است.

 

إنّا أعطینـک الکوثر . فصلّ

 

8 - قربانی کردن شتر و قصد انجام دادن فرمان الهی، توصیه خداوند به پیامبر(ص)

 

وانحر

قید «لربّک» درباره «صلّ»، قرینه بر وجود چنین قیدی برای «انحر» نیز می باشد. «نحر»; یعنی، مقداری از سینه که جای گلوبند است و از جمله معانی که برای فعل «انحر»، بیان کرده اند، فرمان به کشتن شتر قربانی است. (مفردات)

 

9 - لزوم توجّه به ربوبیت خداوند، هنگام قربانی کردن حیوانات

 

فصلّ لربّک وانحر

 

10 - مالک و مدبّر بودن خداوند، دلیل لزوم اخلاص و قصد قربت در قربانی کردن به درگاه او است.

 

فصلّ لربّک وانحر

 

11 - برگزیدن گران بهاترین حیوان اهلی (شتر) برای قربانی، واکنشی بایسته از سوی پیامبر(ص)، در سپاس گزاری از کوثر عطا شده به آن حضرت

 

إنّا أعطینـک الکوثر ... وانحر

 

12 - اهدای قربانی به پیشگاه پروردگار، شکر نعمت های او است.

 

إنّا أعطینـک الکوثر ... وانحر

 

13 - لزوم ایجاد پیوند با خلق، در کنار پیوند با آفریدگار

 

فصلّ لربّک وانحر

دستور قربانی برای رساندن گوشت به مردم، در کنار دستور نماز، بیانگر برداشت یاد شده است.

 

14 - خداوند، با یادآوری عطای ویژه خویش به پیامبر(ص)، آن حضرت را آماده دریافت فرمان نماز و قربانی ساخت.

 

إنّا أعطینـک الکوثر . فصلّ لربّک وانحر

 

15 - نعمت های الهی ـ حتی برای پیامبر(ص) ـ مسؤولیت آفرین است.

 

إنّا أعطینـک الکوثر . فصلّ لربّک وانحر

 

16 - بخشش پیش از درخواستِ تکلیف، روشی الهی و مطلوب است.

 

إنّا أعطینـک الکوثر . فصلّ لربّک وانحر

 

17 - پیوند با خداوند، مقدّم بر پیوند با مردم و زمینه ساز آن است.*

 

فصلّ لربّک وانحر

عطف دو فرمان، ممکن است عطف مسبّب بر سبب باشد.

 

18 - لزوم تأخیر قربانی از نماز عید، در عید قربان*

 

فصلّ لربّک وانحر

تطبیق نماز و قربانی در آیه، بر نماز عید قربان و قربانی در آن، یکی از احتمالات موجود در این آیه است. عطف به «واو» گر چه بر ترتیب تصریح ندارد; ولی ترتیب ذکری می تواند بیانگر ترتیب واقعی باشد.

 

19 - لزوم بالابردن دست ها تا گلوگاه، در آغاز نماز

 

فصلّ لربّک وانحر

در لغت آمده است: «نَحَرَ الرجلُ»;یعنی، برای نماز ایستاد و دست ها را در آن هنگام بالا برد (تاج العروس). ارتباط این دو فرمان با یکدیگر ـ که اقتضا می کند فرمان «نحر» نیز در رابطه با نماز باشد ـ معنای بالا را تقویت می کند.

 

20 - لزوم خواندن نماز، در ابتدای وقت آن*

 

وانحر

در «تاج العروس» آمده است: «نَحَرَ الصلاة»; یعنی، نماز را در آغاز وقت آن خواند.

 

21 - «عن أمیرالمؤمنین(ع) قال: لما نزلت هـذه السورة قال النبیّ(ص) لجبرئیل: ما هـذه النَّحیرَةُ التی أمرنی بها ربّی قال: لیست بنَحیرة و لـکنّه یأمرک إذا تحرّمت للصلاة أن ترفع یدیک إذا کبّرت و إذا رکعت و إذارفعت رأسک من الرکوع و إذا سجدت ... و إنّ زینة الصلاة رفع الأیدی عند کلّ تکبیرة;(1)

 

از امیرالمؤمنین(ع) روایت شده که فرمود: چون این سوره (کوثر) نازل شد، پیامبر(ص) به جبرئیل فرمود: این «نحیرة» (شتر قربانی شده یا شب اول هر ماه) که پروردگارم مرا بدان امر فرموده، چیست؟ جبرئیل گفت: این، «نحیرة» نیست، بلکه خداوند تو را امر می کند هر گاه نماز را با «تکبیرة الاحرام» شروع کردی، هنگام تکبیر و رکوع و زمانی که از رکوع سر برداشتی و هنگام سجده [که تکبیر گفتی]، دست های خود را بالا ببری ... زینت نماز بالا بردن دست ها هنگام هر تکبیر است».

 

22 - «عن حریز عن رجل عن أبی جعفر(ع) قال: قلت له «فصلّ لربّک و انحر» قال: النحر الإعتدال فی القیام أن یقیم صلبه و نحره;(2)

 

حَریز از مردی نقل کرده که گفت: به امام باقر(ع) گفتم: [معنای]«فصلّ لربّک و انحر»[چیست؟]فرمود: «نحر» اعتدال در حال قیام است;[به این که]ستون فقرات و سینه خود را راست نگه دارد».

احکام 18

انفاق

انفاق از بهترینها 11

تقرب

اهمیت تقرب به خدا 17; تقرب به خدا 13

تکبیرة الاحرام

آداب تکبیرة الاحرام 19

تکلیف

زمینه تکلیف 15

خدا

آثار ربوبیت خدا 4، 10; آثار مالکیت خدا 4، 10; افعال خدا 16; توصیه های خدا 8; فلسفه عطایای خدا 14; نشانه های ربوبیت خدا 6

ذکر

آثار ذکر عطایای خدا 5; اهمیت ذکر ربوبیت خدا 3، 9

روابط اجتماعی

اهمیت روابط اجتماعی 13; زمینه روابط اجتماعی 17

روایت 21، 22

شتر

اخلاص در نحر شتر 8

شکر

آثار شکر نعمت 5; شکر نعمت 7، 12

عبادت

دلایل عبادت خدا 4

عطایای خدا

مشمولان عطایای خدا 6، 14

عید قربان

نماز عید قربان 18

فاطمه(س)

فضایل فاطمه(س) 6

قربانی

آداب قربانی 9; احکام قربانی 18; اهمیت قربانی 14; حقیقت قربانی 12; دلایل اخلاص در قربانی 10

محمد(ص)

اخلاص محمد(ص) 2; تفضل به محمد(ص) 6; تکلیف محمد(ص) 1، 2; توصیه نحر شتر به محمد(ص) 8; شکرگزاری محمد(ص) 11; عوامل اخلاص محمد(ص) 5; فضایل محمد(ص) 14; قربانی محمد(ص) 11; منشأ عمل به تکلیف محمد(ص) 14; نحر شتر محمد(ص) 11; نماز محمد(ص) 1، 2، 5

نعمت

آثار نعمت 15

نماز

آداب نماز 3، 21، 22; احکام نماز 18; اخلاص در نماز 2، 4، 5; اعتدال در قیام نماز 22; اهمیت نماز 14; اهمیت نماز اول وقت 20; تکبیر در نماز 21; حقیقت نماز 7

هبه

اهمیت هبه 16

پی نوشت ها :

1. مجمع البیان، ج 10، ص 837; نورالثقلین، ج 5، ص 683، ح 19.

2. کافی، ج 3، ص 336، ح 9; نورالثقلین، ج 5، ص 684، ح 21.