تفسیر آیات قرآن کریم- سوره القمر – آیه 3 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَکَذَّبُوا وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءهُمْ وَکُلُّ أَمْرٍ مُّسْتَقِرٌّ

و به تکذیب پرداختند و از هَوس های خود پیروی کردند و هر چیزی [سرانجام در جای خود] قرار می گیرد.

1 - تکذیب آیات الهی و معجزات پیامبر(ص) از سوی کافران، معلول هواپرستی آنان

و کذّبوا و اتّبعوا أهواءهم

آمدن عبارت «و اتّبعوا أهواءهم» ـ پس از «کذّبوا»، این نکته را می رساند که خواهش های نفسانی کافران، بازدارنده ایشان از تصدیق به آیات و معجزات می باشد.

2 - تعارض و ناهمسازی میان پیام انبیا و هواهای نفسانی انسان *

و إن یروا ءایة ... و کذّبوا و اتّبعوا أهواءهم

در صورتی که «و اتّبعوا أهواءهم» علت تکذیب باشد، استفاده می شود که آنچه انسان را در قبال آیات الهی به ستیز وامی دارد; هواهای نفسانی است. بنابراین سازگاری میان هواهای نفسانی و پیام های الهی وجود ندارد.

3 - انسان، دارای انواع هواها و هوس های نفسانی

و اتّبعوا أهواءهم

جمع آمدن «أهواء»، می تواند اشاره به مطلب یاد شده باشد.

4 - واقعیت ها و امور جهان، دارای هدف و فرجامی حتمی الوقوع

و کلّ أمر مستقرّ

5 - حق ستیزی کافران، بی تأثیر در برنامه های الهی و در سد کردن راه رسالت

و کذّبوا... و کلّ أمر مستقرّ

6 - تأکید خداوند، بر پیروزی پیامبر(ص) و ناکامی کافران تکذیب گر

و کذّبوا ... و کلّ أمر مستقرّ

بیان کلی خداوند در تحقق و استقرار برنامه های از پیش تعیین شده، در حقیقت نویدی به مؤمنان و تهدیدی به کافران است که رسالت پیامبر(ص) سرانجام تثبیت خواهد شد و تکذیب گران کاری از پیش نخواهند برد.

7 - صحنه های هول انگیز قیامت و مجازات دین ستیزان، امری حتمی و تخلف ناپذیر

اقتربت الساعة ... و کذّبوا ... و کلّ أمر مستقرّ

برداشت یاد شده بدان احتمال است که «و کلّ أمر مستقرّ» در ارتباط با «اقتربت الساعة» باشد و نظر به تکذیب گران پیامبر(ص) داشته باشد که قیامت نزدیک شده و تهدیدهای الهی در مورد آنان محقق خواهد شد.

آفرینش

حتمیت تحولات آفرینش 5; فرجام آفرینش 4; هدفداری آفرینش 4

آیات خدا

عوامل تکذیب آیات خدا 1

انبیا

بی تأثیری ممانعت از رسالت انبیا 5; تعالیم انبیا و هواپرستی 2

انسان

تعدد هواوهوس انسان 3

دین

حتمیت کیفر اخروی دین ستیزان 7

قیامت

حتمیت قیامت 7

کافران

آثار هواپرستی کافران 1; بی تأثیری حق ستیزی کافران 5; حتمیت شکست کافران 6

محمد(ص)

حتمیت پیروزی محمد(ص) 6; عوامل تکذیب معجزه محمد(ص) 1