تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الفتح- آیه26 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

نزول آیه ( مدنی )
سه شنبه ۷ خرداد ۱۳۹۸

صوت
تصاویر ضمیمه

إِذْ جَعَلَ الَّذینَ کَفَرُوا فِی قُلُوبهِمُ الْحَمِیَّةَ حَمِیَّةَ الْجَاهِلِیَّةِ فَأَنزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ عَلَی رَسُولِهِ وَعَلَی الْمُؤْمِنِینَ وَأَلْزَمَهُمْ کَلِمَةَ التَّقْوَی وَکَانُوا أَحَقَّ بهَا وَأَهْلَهَا وَکَانَ اللَّهُ بکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمًا

[بازداشتن شما از مسجدالحرام] وقتی بود که کافران تعصّب [آن هم] تعصّب جاهلیّت را در قلب های خود جا داده بودند; پس خداوند [برای جلوگیری از جنگ] آرامش خود را بر رسولش و بر مؤمنان نازل کرد و کلمه تقوا را ملازم آنان ساخت و آنها به آن سزاوارتر و اهل آن بودند و خدا به هر چیزی دانا است.

1 - تعصّب جاهلی و غرور مشرکان مکه، مایه بستن راه مسجدالحرام بر مؤمنان در حدیبیه

هم الذین کفروا و صدّوکم عن المسجدالحرام... إذ جعل الذین کفروا فی قلوبهم الحمیّة

«إذ» ظرف برای «صدّوا» است.

2 - کفر، زادگاه تعصب های جاهلی و استکبار

إذ جعل الذین کفروا فی قلوبهم الحمیّة حمیّة الجـهلیّة

تعبیر «کفروا» می رساند که «کفر» در شکل گیری و شعلهوری تعصب های جاهلی، نقش اساسی دارد و به تعبیر دیگر، وصف کفر مشعر به علیت است.

3 - وجود استکبار و تعصب های جاهلی در قلب مشرکان، زمینه استحقاق آنان برای عذاب الهی

لعذّبنا الذین کفروا منهم ... إذ جعل الذین کفروا فی قلوبهم الحمیّة

«إذ» ممکن است ظرف برای «لعذّبنا» باشد.

4 - تعصب مبتنی بر جهالت، امری نکوهیده است; و نه پافشاری بر ارزش های عالمانه، منطقی و راستین.

إذ جعل الذین کفروا فی قلوبهم الحمیّة حمیّة الجـهلیّة

برداشت بالا بر این اساس است که «حمیّة الجـهلیّة» قید احترازی باشد; یعنی، تعصب و غیرت بر دو گونه است: 1ـ پافشاری بر مسائل علمی و منطقی، 2ـ تعصب جاهلانه که مشرکان نوع اخیر را داشته اند.

5 - خداوند، یادآورنده شرایط سخت مواجهه با مشرکانِ متعصب جاهل و امداد خویش به مؤمنان

إذ جعل الذین کفروا

در صورتی که «إذ» متعلق به فعل مقدر «اُذکر» باشد، برداشت بالا به دست می آید.

6 - رذیلت های اخلاقی، دارای ریشه در نوع رفتار و انتخاب های پیشین انسان

إذ جعل الذین کفروا فی قلوبهم الحمیّة حمیّة الجـهلیّة

با توجه به این که فاعل «جعل»، «الذین کفروا» است و با الغای خصوصیت، مطلب بالا قابل برداشت است.

7 - نزول آرامش بر پیامبر(ص) و مؤمنان از سوی خدا، در قبال تعصب ورزی جاهلانه مشرکان در حدیبیه