تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الفتح- آیه27 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْیَا بالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِن شَاء اللَّهُ آمِنِینَ مُحَلِّقِینَ رُؤُوسَکُمْ وَمُقَصِّرِینَ لَا تَخَافُونَ فَعَلِمَ مَا لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِن دُونِ ذَلِکَ فَتْحًا قَرِیبًا
همانا خداوند آن رؤیا را برای رسول خود به حق رؤیای صادقه قرار داد; حتماً شما به خواست خدا با ایمنی به مسجدالحرام در می آیید در حالی که سرهای خود را تراشیده و موی کوتاه کرده و ترسی نداشته باشید، پس او دانست آنچه را شما ندانستید و غیر از این، فتحی نزدیک را [در خیبر برای شما ]مقرّر کرد.
1- تأکید خداوند، بر درستی رؤیای پیامبر(ص) در ورود به مسجدالحرام
لقد صدق اللّه رسوله الرءیا
2- رؤیای پیامبر، نمایانگر ورود مسلمانان به مسجدالحرام با امنیت و سر تراشیدن و کوتاه کردن مو
لقد صدق اللّه رسوله الرءیا بالحقّ لتدخلنّ المسجد الحرام إن شاء اللّه ءامنین محلّقین رءوسکم و مقصّرین
3- نقش مهم رؤیای پیامبر(ص)، در حرکت آن حضرت به سوی مکه و حدیبیه
الرءیا بالحقّ لتدخلنّ المسجد الحرام
با توجه به این که آیات پیشین در مورد مسائل حدیبیه بود; از این آیه شریفه استفاده می شود که حرکت پیامبر(ص) در سفر منتهی به حدیبیه، مسبوق به رؤیایی بود که خداوند به آن حضرت نمایانده بود.
4- رؤیاهای پیامبر(ص)، به تدبیر الهی و دارای حقیقت و واقع نمایی*
لقد صدق اللّه رسوله الرءیا بالحقّ
5- منتهی شدن سفر پیامبر(ص) به صلح حدیبیه و عدم ورود به مسجدالحرام، زمینه ساز تردید برخی در رؤیای آن حضرت*
لقد صدق اللّه
تأکید خداوند بر راستی رؤیای پیامبر(ص)، حکایت از آن دارد که برخی در درستی آن رؤیا تردید کرده، یا زمینه این تردید را داشته اند.
6- اعجاز قرآن، در پیشگویی ورود حتمی مسلمانان به مسجدالحرام همراه با آرامش و امنیت
لتدخلنّ المسجدالحرام ... ءامنین
با توجه به این که رؤیای پیامبر(ص) و وعده خداوند، دو سال پس از حدیبیه به کامل ترین صورت تحقق یافت; مطلب بالا استفاده می شود.
7- مشیت الهی، حاکم بر روند تاریخ و زندگی انسان ها
لتدخلنّ ... إن شاء اللّه
8- لزوم متکی ساختن هر پیشگویی و پیشبینی، به مشیّت خداوند
لتدخلنّ ... إن شاء اللّه
از این که حتی خداوند در وعده و پیشگویی خود، امر را معلق بر مشیت خویش ساخته است; مطلب بالا در حق بندگان به طریق اولی استفاده می شود.
9- تحقق وعده های الهی در حق مؤمنان، منوط به حفظ صلاحیت ایمانی و عملی خویش*
لتدخلنّ ... إن شاء اللّه
تعبیر «إن شاء اللّه» از سوی خداوند می تواند بیانگر این واقعیت باشد که اراده او، آن گاه به امور تعلق می گیرد که زمینه و شایستگی کافی برای تحقق یافتن آن، فراهم باشد.
10- تراشیدن سر و کوتاه کردن مو و ناخن، از اعمال مراسم عمره
لتدخلنّ المسجد الحرام ... محلّقین رءوسکم و مقصّرین
11- وجود نگرانی در مسلمانان، نسبت به سرنوشت و خطرات «عمرة القضا»
لتدخلنّ المسجد الحرام إن شاء اللّه ءامنین... لاتخافون
تعبیر «لاتخافون»، در واقع جنبه بشارتی دارد و در مقام اطمینان بخشی به مسلمانان و رفع نگرانی از آنان است.
12- تضمین الهی به مؤمنان، در انجام تمامی اعمال «عمرة القضا» با امنیت و آرامش کامل
لتدخلنّ المسجد الحرام إن شاء اللّه ءامنین... لاتخافون
تعبیر «آمنین» و تکرار آن در قالب «لاتخافون»، می رساند که ورود مسلمانان به مکه، همراه با امنیت بوده و پایان مراسم عمره نیز، آمیخته با آرامش تضمین شده است.
13- خداوند، آگاه بر حقایق مخفی و پنهان از خلق
فعلم ما لم تعلموا
14- رخداد صلح حدیبیه و تأخیر عمره مسلمانان، تدبیر عالمانه خدا و دارای اسراری نهفته بر مؤمنان
فعلم ما لم تعلموا
در آیات پیشین، سخن از منتهی شدن سفر مسلمانان به صلح حدیبیه بود و این که رؤیای پیامبر(ص) در آن سفر، تعبیر نشد. خداوند در این آیه، پس از این که رؤیای آن حضرت را صادق دانسته و ورود مؤمنان را به مسجدالحرام قطعی شمرده است; به آنان یاد آور می شود: مؤمنان با توجه به این جریان، در خواهند یافت که رخداد صلح و تأخیر عمره، منافعی داشته که بر آنان مخفی بوده است.
15- اراده و تدبیر الهی، متکی به علم و حکمت او
فعلم ما لم تعلموا
خداوند، با تعبیر «فعلم...» این واقعیت را به مؤمنان یادآور شده که کارها و تدابیر او، متکی به علم و آگاهی است; نه گزاف و بی حساب.
16- صلح حدیبیه، تدبیر الهی و زمینه ساز ورود مؤمنان به مسجدالحرام، باامنیت و آرامش
فعلم ما لم تعلموا فجعل من دون ذلک فتحًا قریبًا
«ذلک» اشاره به «لتدخلنّ» و «فتحاً قریباً» نظر به صلح حدیبیه دارد; یعنی، خداوند می دانست که جز در سایه صلحی، همانند صلح حدیبیه، امنیت مسلمانان برای ورود به مسجد الحرام و انجام عمره، میسر نمی شد.
17- صلح حدیبیه و تن دادن مشرکان لجوج به پیمان، فتحی برای مؤمنان
فجعل من دون ذلک فتحًا قریبًا
18- فتح خیبر، پیش درآمدی بر حضور بی دغدغه مسلمانان در «عمرة القضا» *
فجعل من دون ذلک فتحًا قریبًا
برداشت بالا بدان احتمال است که «فتحاً قریباً» نظر به فتح خیبر داشته باشد; زیرا این فتح، موقعیت مسلمانان را در منطقه تثبیت کرد و در دل مشرکان رعب آفرید; تا پیمان حدیبیه را نشکنند و محیط مکه را برای مسلمانان خالی گذارند که اینان بدونه دغدغه، مراسم عمره به جای آورند.
19- عن علیّ(ع) ... قال اللّه تعالی «...محلّقین رءوسکم و مقصّرین» فبدأ بالحلق و هو أفضل;(1)
از علی(ع) روایت شده که خدای تعالی فرمود: «... محلّقین رءوسکم و مقصّرین» سر تراشیدن را اول ذکر کرد [و تقصیر را بعد] و سرتراشیدن، [از تقصیر ]افضل است».
اتکا
اهمیت اتکا به مشیت خدا 8
اسلام
تاریخ صدر اسلام 5
انگیزش
عوامل انگیزش 3
ایمان
اهمیت ایمان 9
پیشگویی
شرایط پیشگویی 8
تاریخ
منشأ تحولات تاریخ 7
حلق(سرتراشی)
فضیلت حلق(سرتراشی) 19
خدا
آثار حکمت خدا 15; آثار علم خدا 6، 15; افعال خدا 12; تدبیر خدا 4، 16; حاکمیت مشیت خدا 7; زمینه تحقق وعده های خدا 9; علم غیب خدا 13; منشأ اراده خدا 15; منشأ تدبیر خدا 15; نشانه های تدبیر خدا 14
رؤیا
رؤیا ی صادق 1
روایت 19
صلح حدیبیه
آثار صلح حدیبیه 5، 16، 17; قصه صلح حدیبیه 3، 14; منشأ صلح حدیبیه 16
عمره
تقصیر(مو) در عمره 10; حلق(سرتراشی) در عمره 10; مناسک عمره 10
عمرة القضا
زمینه عمرة القضا 18; فلسفه تأخیر عمرة القضا 14; قصه عمرة القضا 11، 12
عمل
اهمیت عمل 9
غزوه خیبر
آثار پیروزی در غزوه خیبر 18
قرآن
اعجاز قرآن 6; پیشگوییهای قرآن 6
مؤمنان
آرامش مؤمنان 6; امنیت مؤمنان 6، 12، 16; پیروزی مؤمنان 17; تضمین آرامش مؤمنان 12; زمینه ورود مؤمنان به مسجدالحرام 16
محمد(ص)
آثار رؤیای محمد(ص) 3; درستی رؤیای محمد(ص) 1; رؤیای محمد(ص) 2; زمینه شک در رؤیای محمد(ص) 5; زمینه مسافرت محمد(ص) به حدیبیه 3; زمینه مسافرت محمد(ص) به مکه 3; منشأ رؤیای محمد(ص) 4; نیازهای محمد(ص) 6; واقع نمایی رؤیای محمد(ص) 4; ورود محمد(ص) به مسجدالحرام 1
مسلمانان
امنیت مسلمانان 2; تقصیر(مو) مسلمانان 2; حلق(سرتراشی) مسلمانان 2; نگرانی در مسلمانان 11; ورود مسلمانان به مسجدالحرام 2، 6
مشرکان
صلح با مشرکان 17
پی نوشت ها:
1. دعائم الإسلام، ج 1، ص 330; بحارالأنوار، ج 96، ص 302، ح 45.
تصاویر ضمیمه
