تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الزخرف- آیه26– کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ لِأَبیهِ وَقَوْمِهِ إِنَّنِی بَرَاء مِّمَّا تَعْبُدُونَ

 

و [یاد کن] وقتی را که ابراهیم به پدر و قوم خود گفت: همانا من از آنچه شما می پرستید بیزارم.

 

1 - اعلان برائت حضرت ابراهیم(ع) از شرک و بت پرستی قوم خود

 

و إذ قال إبرهیم لأبیه و قومه إنّنی براء ممّا تعبدون

 

2 - داستان مبارزه حضرت ابراهیم(ع) با شرک و بت پرستی، داستانی زنده و درس آموز برای همیشه تاریخ

 

و إذ قال إبرهیم

کلمه «إذ» در محل نصب و مفعول به برای فعل محذوف است; یعنی، «واذکر إذ قال...».

 

3 - قوم ابراهیم(ع) و فردی که آن حضرت وی را پدر خطاب می کرد، پیرو آیین شرک و بت پرستی بودند.

 

و إذ قال إبرهیم لأبیه و قومه إنّنی براء ممّا تعبدون

 

4 - آیین شرک، مورد نفرت و انزجار عمیق ابراهیم(ع)

 

إنّنی براء ممّا تعبدون

به کارگیری کلمه «براء» (مصدر «برء») به جای «بریء» حاکی از شدت تنفر و انزجار است.

 

5 - ابراهیم(ع)، نمونه انسان آزاد از تعصبات قومی و جاهلی

 

و إذ قال إبرهیم لأبیه و قومه

ذکر داستان ابراهیم(ع) و اعلان موضع آن حضرت در برابر عقاید سنتی جامعه خویش ـ پس از یادکرد پیروی کورکورانه مشرکان از نیاکان خود ـ می تواند در جهت ارائه الگوی سنت شکنی باشد.

 

6 - لزوم موضع گیری قاطعانه در برابر عقاید و باورهای غلط جامعه، حتی در برابر نزدیک ترین خویشاوندان

 

و إذ قال إبرهیم لأبیه و قومه إنّنی براء ممّا تعبدون

 

7 - ابراهیم(ع)، نماد شجاعت و اسوه مبارزه با شرک و بت پرستی

 

و إذ قال إبرهیم لأبیه و قومه

از یادآوری داستان ابراهیم(ع)، اسوه بودن آن حضرت در مبارزه با بت پرستی و از موضع گیری ایشان در برابر جامعه خویش ـ حتی نزدیک ترین خویشاوندان خود ـ شجاعت آن حضرت استفاده می شود.

 

8 - روابط قومی و خویشاوندی، نباید بر گرایش های اعتقادی انسان اثر بگذارد.

 

و إذ قال إبرهیم لأبیه و قومه إنّنی براء ممّا تعبدون

طرح داستان ابراهیم(ع) در راستای تأثیرناپذیری از عقاید و باورهای باطل قومی، صورت گرفته است.

 

9 - مسؤولیت ویژه انسان در برابر هدایت و ارشاد بستگان نزدیک خود *

 

و إذ قال إبرهیم لأبیه و قومه

تقدیم «لأبیه» می تواند توجه بیشتر ابراهیم(ع) به هدایت پدر را برساند; که از آن اولویت هدایت و ارشاد بستگان نزدیک استفاده می شود.

 

10 - اشیای جامد و فاقد شعور، مورد پرستش قوم ابراهیم(ع)

 

إنّنی براء ممّا تعبدون

برداشت بالا، بر این اساس است که «ما» در غیرذوی العقول به کار می رود.

آزر

بت پرستی آزر 3; شرک آزر 3

ابراهیم(ع)

الگو بودن ابراهیم(ع) 5، 7; بت شکنی ابراهیم(ع) 2، 7; پدر ابراهیم(ع) 3; تبری ابراهیم(ع) 1، 4، 5; شجاعت ابراهیم(ع) 7; شرک ستیزی ابراهیم(ع) 2، 7; عبرت از قصه ابراهیم(ع) 2; فضایل ابراهیم(ع) 5، 7; قصه ابراهیم(ع) 1

انسان

مسؤولیت انسان 9

تبری

تبری از بت پرستی 1; تبری از تعصب قومی 5; تبری از شرک 1، 4

خویشاوندان

اهمیت هدایت خویشاوندان 9

خویشاوندی

خویشاوندی و عقیده 8

عبرت

عوامل عبرت 2

عقیده

اهمیت عقیده 8; اهمیت موضعگیری علیه عقیده باطل 6

قوم ابراهیم

بت پرستی قوم ابراهیم 3; شرک قوم ابراهیم 3; معبودان قوم ابراهیم 10

هدایت

الوهیت در هدایت 9