تفسیر آیات قرآن کریم – سوره العصر– آیه3– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِلَّا الَّذینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بالصَّبْرِ

 

مگر آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند و یکدیگر را به حق سفارش کردند و یکدیگر را به صبر سفارش نمودند.

 

1 - تنها مؤمنانی که کارهای شایسته انجام داده و یکدیگر را به پذیرش حق و شکیبایی توصیه می کنند، گرفتار خسارت نخواهند شد.

 

إنّ الإنسـن لفی خسر . إلاّ الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت و تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبر

 

2 - ایمان و عمل صالح و پذیرش حق و شکیبایی، بهره گیری درست از سرمایه های وجودی خویش است.

 

لفی خسر . إلاّ الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت و تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبر

 

3 - انجام دادن تمام کارهای شایسته، توصیه خداوند به مؤمنان

 

الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت

حرف «ال» در «الصالحات»، آن را بر تمام اعمال صالح تعمیم داده است. از آن جا که هرگاه عموم حقیقی امکان پذیر نباشد، عموم عرفی مورد نظر است; مراد اعمال صالحی است که برای شخص مؤمن مقدور می باشد.

 

4 - کفرورزی، ترک عمل صالح و بی اعتنایی به ترویج حق و صبر، زیان کاری است.

 

لفی خسر . إلاّ الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت و تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبر

 

5 - توصیه دیگران به پذیرش حق و شکیبایی در راه آن، مصداق بارز عمل صالح است.

 

عملوا الصـلحـت و تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبر

عطف توصیه به حق و صبر ـ که مصداق عمل صالح است ـ بر انجام اعمال صالح، عطف خاص بر عام و نشانه اهمیت ویژه خاص است.

 

6 - لزوم حق پذیری، شناختن و شناساندن حق و پایداری و شکیبایی برای تحقق آن

 

تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبر

ترغیب مؤمنان به توصیه دیگران بر حق و صبر، بیانگر لزوم پایبندی خود به آن دو است.

 

7 - حق پذیری و دفاع از حق، نیازمند شکیبایی و استقامت است.

 

تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبر

جمله «تواصوا بالصبر»، ممکن است درصدد بیان زمینه های لازم برای مفاد «تواصوا بالحقّ» باشد.

 

8 - «صبر»، نشان حق پذیری است و سفارش دیگران به آن، نمونه بارز ترغیب مردم به حق است.

 

تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبر

برداشت یاد شده، ناظر به این احتمال است که عطف «تواصوا بالصبر» بر جمله قبل، عطف خاص بر عام باشد. تکرار فعل «تواصوا»، این ارتباط را تأیید می کند; زیرا در تعبیری نظیر «تواصوا بالحقّ و الصبر»، تفاوت حق و صبر نمایان تر است.

 

9 - اصلاح جامعه در کنار اصلاح خویشتن، ضرورتی اجتناب ناپذیر در ثمربخشی وجود انسان

 

لفی خسر. إلاّ الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت و تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبر

 

10 - امربه معروف، پنددهی و پندپذیری، از خصلت های برجسته انسان های کامیاب

 

لفی خسر . إلاّ الذین ... تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبر

«تواصوا»، از باب تفاعل و بیانگر آن است که مؤمنان، در کنار توصیه به دیگران، از توصیه های آنان نیز بهره می برند.

 

11 - تبلیغ اعتقادات حق و ترغیب دیگران به مقاومت در برابر منکرات، خصلتی ستوده و مایه کامیابی انسان

 

لفی خسر . إلاّ الذین ... تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبر

 

12 - ترویج حق و تقویت روحیّه پایداری، نیازمند مشارکت و هم یاری مردم با یکدیگر است.

 

تواصوا بالحقّ و تواصوا بالصبر

امربه معروف

آثار امربه معروف 10

ایمان

آثار ایمان 2

تزکیه

اهمیت تزکیه 9

تعاون

اهمیت تعاون 12

تقویت روحیه

زمینه تقویت روحیه 12

جامعه

اهمیت اصلاح جامعه 9

حق

آثار ترک تبلیغ حق 4; آثار حق پذیری 1، 2; اهمیت استقامت در تبلیغ حق 6; اهمیت تبلیغ حق 6; اهمیت حق پذیری 6; اهمیت حق شناسی 6; اهمیت صبر در تبلیغ حق 6; توصیه به حق 1; توصیه به حق پذیری 5; زمینه تبلیغ حق12; زمینه حق پذیری 7; زمینه دفاع از حق 7; نشانه های توصیه به حق 8; نشانه های حق پذیری 8

خدا

توصیه های خدا 3

رستگاران

صفات رستگاران 10

زیان

منشأ زیان 4

صبر

آثار ترک تبلیغ صبر 4; آثار صبر 1، 2، 8; توصیه به صبر 1، 5، 8

عبرت پذیری

آثار عبرت پذیری 10

عقیده

تبلیغ عقیده حق 11

عمل صالح

آثار ترک عمل صالح 4; آثار عمل صالح 1، 2; توصیه به عمل صالح 3; موارد عمل صالح 5

کفر

آثار کفر 4

مؤمنان

توصیه به مؤمنان 3; توصیه های مؤمنان 1; مؤمنان و زیان 1

منکرات

تشویق به استقامت در منکرات 11

موعظه

آثار موعظه 10

نیازها

نیاز به استقامت 7; نیاز به صبر 7