تفسیر آیات قرآن کریم – سوره التکاثر– آیه3– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
کَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ
این نشاید، به زودی خواهید دانست [که بی راهه می روید].
1 - ثروت و منزلت، نشانه برتری نیست و برتر پنداشتن خویش بر دیگران به جهت آن، پنداری ناروا است.
کلاّ
حرف «کلاّ»، مطالب قبل خود را منتفی می داند و مخاطب را از باور داشتن آن باز می دارد.
2 - همه انسان ها، در آینده هنگام حسابرسی نعمت ها، به پوچی افتخارات مادی پی خواهند برد.
سوف تعلمون
زمان مورد نظر در «سوف تعلمون» ـ به قرینه «ثمّ لتسئلنّ یومئذ عن النعیم» ـ هنگام حسابرسی نعمت ها است.
3 - تلاش برای افزون تر قلمداد کردن ثروت و منزلت خویش از دیگران، درپی دارنده کیفر الهی است.
سوف تعلمون
جمله «سوف تعلمون» تهدید است و از آن جا که صرف آگاهی به پوچی افتخارات، تهدید به شمار نمی آید; مراد هشدار به فرجامی است که اهل «تکاثر»، با آن مواجه خواهند شد.
4 - خداوند، تهدیدکننده افزون نمایان عصر بعثت به کیفری گریزناپذیر
ألهیکم التکاثر ... کلاّ سوف تعلمون
5 - جهالت، ریشه برترنمایی و مسابقه رقیبان در کسب مال و مقام
کلاّ سوف تعلمون
مفعول محذوف «تعلمون» ـ چه عام (پوچی افتخارات مادی) باشد و چه خاص (پوچی افتخار به عدد افراد قبیله) ـ بی ارزشی تکاثر را شامل می شود.
6 - قیامت، زمان ظهور حقایق و پی بردن انسان ها به نیک و بد اعمال خویش
کلاّ سوف تعلمون
وعده «سوف تعلمون» ـ به قرینه «لتسئلنّ یومئذ عن النعیم» ـ ناظر به زمان برپایی قیامت است.
7 - عاقبت اندیشی، مانع برترنمایی و تفاخر است.
کلاّ سوف تعلمون
8 - توجّه به کیفر اخروی، مانع برترنمایی و تفاخر است.
کلاّ سوف تعلمون
ارزشها
ملاک ارزشها 1
انسان
علم اخروی انسان 2، 6
بینش
بینش باطل 1
تفاخر
علم به پوچی تفاخر 2; منشأ تفاخر 5; موانع تفاخر 7، 8
تکاثر
تهدید اهل تکاثر مقارن بعثت 4; منشأ تکاثر 5; موانع تکاثر 7، 8
ثروت
آثار تفاخر به ثروت 3; آثار ثروت 1
جهل
آثار جهل 5
خدا
تهدیدهای خدا 4; موجبات کیفرهای خدا 3
ذکر
آثار ذکر کیفر اخروی 8
زیاده طلبی
منشأ زیاده طلبی 5
عاقبت اندیشی
آثار عاقبت اندیشی 7
عمل
علم به عمل ناپسند 6
عمل صالح
علم به عمل صالح 6
قیامت
ظهور حقایق در قیامت 6; ویژگیهای قیامت 2، 6
کیفر
تهدید به حتمیت کیفر 4
مقام
آثار تفاخر به مقام 3
نعمت
حسابرسی اخروی نعمت ها 2
تصاویر ضمیمه
