تفسیر آیات قرآن کریم – سوره التکاثر– آیه2– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

حَتَّی زُرْتُمُ الْمَقَابرَ

تا این که از قبرها دیدن کردید.

1 - عموم مردم تا لحظه مرگ، گرفتار رقابت با یکدیگر و تفاخر به مال و مقام اند.

حتّی زرتم المقابر

2 - درنگ مردگان در قبرها، زمانی اندک و گذرا است.

حتّی زرتم المقابر

تعبیر «زرتم»، بیانگر آن است که بقای مردگان در قبرها، زیارت و دیداری بیش نیست.

3 - دیدار قبرستان ها برای شمارش مردگان قبیله، پست ترین اقدام برخی قبایل عصر جاهلی، در مقام اثبات برتری تعداد خویش بر قبایل دیگر

حتّی زرتم المقابر

قید «حتّی زرتم المقابر»، ممکن است کنایه از مرگ باشد و شاید در معنای حقیقی دیدار گورستان به کار رفته باشد. در صورت دوم، ناظر به رفتاری است که درباره برخی اقوام عرب نقل شده است که کثرت افراد قبیله را، ملاک برتری دانسته و برای بالا بردن رقم آن، حتی مردگان خود را نیز شمردند.

4 - زیارت اهل قبور برای تفاخر بر دیگران، ناپسند و مایه غفلت از اهداف اصلی نعمت ها است.

ألهیکم ... حتّی زرتم المقابر

5 - خاک سپاری مردگان در گورستان های عمومی، دارای پیشینه در تاریخ بشر

حتّی زرتم المقابر

«مقبرة»، (مفرد «مقابر»)، مکانی است که قبرهای متعددی در آن باشد.

انسان

تفاخر انسان ها 1

اهل قبور

زیارت اهل قبور ناپسند 4

تفاخر

ناپسندی تفاخر 4

جاهلیت

فلسفه زیارت قبور در جاهلیت 3

روایت 6

عالم برزخ

کمی مدت عالم برزخ 2

عبرت

عوامل عبرت 6

غفلت

عوامل غفلت 4

مال

تفاخر به مال 1

مردگان

تفاخر به جمعیت مردگان 3; سرزنش تفاخر به جمعیت مردگان 6

مقام

تفاخر به مقام 1

میت

تاریخ دفن میت 5

نیاکان

سرزنش تفاخر به قبر نیاکان 6; عبرت از نیاکان 6