تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الکافرون– آیه3– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَا أَنتُمْ عَابدُونَ مَا أَعْبُدُ

و نه شما پرستنده اید آنچه را من می پرستم.

1 - برخی از کافرانِ عصر بعثت، مدعی آمادگی برای عبادت خداوند، در صورت اظهار آمادگی پیامبر(ص) برای عبادت معبودهای آنان

و لا أنتم عـبدون ما أعبد

خبر دادن پیامبر(ص) از سر سختی کافران ـ پس از نفی کوتاه آمدن خود ـ بیانگر آن است که کافران در صورت سازش پیامبر(ص) خود را برای عبادت خداوند آماده می خواندند.

2 - کافرانی که خود را در صورت مماشات پیامبر(ص)، آماده عبادت خداوند می خواندند، هرگز به آن تن نداده و معبود پیامبر(ص) را نمی پرستیدند.

و لا أنتم عـبدون ما أعبد

3 - پیامبر(ص)، مأمور افشای سرسختی مشرکان در ترک پرستش خداوند; حتی در فدرض محال تن دادن پیامبر(ص) به پرستش معبودهای آنان

و لا أنتم عـبدون ما أعب

4 - بیان سرسختی سازش خواهان کافر و وفا نکردن آنان به وعده ایمانِ مشروط خویش، از اخبار غیبی قرآن

و لا أنتم عـبدون ما أعبد

5 - پیامبر(ص)، مصمم به پایداری بر عبادت خداوند

أعبد

فعل های «أعبد» در این آیه و «عبدتم» در آیه بعد، عِدل یکدیگر قرار گرفته است. ماضی آوردن فعل، در مورد عبادت مشرکان و مضارع آوردن آن درباره عبادت پیامبر(ص)، بیانگر استمرار عبادت آن حضرت است.

6 - کافران، خود را در اقدام به خداپرستی ـ در صورت سازش پیامبر(ص) با آنان ـ پیش قدم معرفی کرده و زمان پیوستن پیامبر(ص) به آنان را، پس از مرحله پیوستن خود به پیامبر(ص) قرار داده بودند.

لا أعبد ما تعبدون . و لا أنتم عـبدون ما أعبد

در آیه قبل، پیامبر(ص) عبادت آینده خود از معبودهای مشرکان را منتفی دانست; ولی در این آیه، عبادت کنونی مشرکان از خداوند را نفی کرد. می توان گفت: اختلاف دو تعبیر ـ که از فعلی بودن آیه قبل و اسمی بودن این آیه استفاده می شود ـ ناظر به ترتیبی است که مشرکان برای توافق با پیامبر(ص)، پیشنهاد کرده بودند. آنان گفته بودند: یک سال ما بنده خدای تو می شویم; مشروط به این که سال بعد تو خدایان ما را پذیرا باشی.

7 - کافران، از معبود پیامبر(ص)، شناخت نادرست و تصوری در حد معبودهای خویش داشتند.

ما تعبدون ... ما أعبد

کلمه «ما» در معنایی اعم از عاقل و غیر عاقل به کار می رود، به کار نبردن کلمه «من» ـ که تصریح به عاقل بودن است ـ به جهت بیان این نکته است که مشرکان، معبود پیامبر(ص) را در سطح معبودان خویش می پنداشتند.

8 - سرسختی مخالفان توحید در مواضع خویش، نباید پایداری اهل توحید را متزلزل سازد.

و لا أنتم عـبدون ما أعبد

پایداری اهل توحید، از مضارع بودن «أعبد» استفاده شده است.

اسلام

تاریخ صدر اسلام 1، 6

عبادت

استقامت در عبادت 5

قرآن

غیبگوییهای قرآن 4

کافران

ادعای خداپرستی کافران صدراسلام 6; افشای عهدشکنی کافران صدراسلام 4; افشای لجاجت کافران صدراسلام 4; پیشنهاد کافران صدراسلام 1، 6; تکبر کافران صدراسلام 6; جهل کافران صدراسلام 7; خداشناسی کافران صدراسلام 7; دروغگویی کافران صدراسلام 2; شرایط خداپرستی کافران 1; لجاجت کافران 8; لجاجت کافران صدراسلام 2

محمد(ص)

استقامت محمد(ص) 5; افشاگری محمد(ص) 3; پیشنهاد بت پرستی به محمد(ص) 1، 6; رسالت محمد(ص) 3; عبادات محمد(ص) 5

مشرکان

کفر مشرکان صدراسلام 3; لجاجت مشرکان صدراسلام 3

موحدان

اهمیت استقامت موحدان 8