تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الشوری – آیه29 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَمِنْ آیَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِیهِمَا مِن دَابَّةٍ وَهُوَ عَلَی جَمْعِهِمْ إِذَا یَشَاء قَدیرٌ
و از نشانه های [قدرت] او خلقت آسمان ها و زمین و آن جنبندگانی است که در آن دو منتشر کرده است، و او بر گردآوردن آنها هر وقت بخواهد توانا است.
1 - آفرینش آسمان ها و زمین و جانداران، از نشانه های روشن خدا و قدرت او است.
و من ءایـته خلق السمـوت و الأرض و ما بثّ فیهما من دابّة
2 - آفرینش آسمان ها مقدم بر آفرینش زمین*
و من ءایـته خلق السمـوت و الأرض
3 - جهان آفرینش، دارای آسمان های متعدد
السمـوت
4 - آسمان ها، دربردارنده موجودات زنده و جاندار
و ما بثّ فیهما من دابّة
برداشت یاد شده با توجه به معنای «دابّة» است که به موجود زنده و دارای حرکت، اطلاق می شود.
5 - جانداران موجود در آسمان ها، فراوان و گسترده اند; نه اندک و استثنایی
و ما بثّ فیهما من دابّة
با توجه به واژه «بثّ» ـ که به معنای پراکندگی است ـ فراوانی موجودات زنده در آسمان هارا می توان استفاده کرد; زیرا با توجه به فراخنای آسمان ها، اگر موجودات زنده اندک باشند، تعبیر «بثّ» مناسب نمی باشد.
6 - اندیشه و مطالعه در آفرینش طبیعت، از راه های خدا شناسی است.
و من ءایـته خلق السمـوت و الأرض و ما بثّ فیهما من دابّة
7 - آفرینش آسمان ها، زمین و موجودات زنده، تنها بخشی از آیات الهی است.
و من ءایـته
با توجه به معنای «من» ـ که برای تبعیض است ـ به دست می آید که جهان هستی سرشار از آیات خداوند است و آفرینش آسمان ها و زمین تنها بخشی از آنها می باشد.
8 - خداوند، توانا بر گردآوری موجودات زنده جهان، هر زمان که مشیتش بدان تعلق گیرد.
و هو علی جمعهم إذا یشاء قدیر
9 - تعیین زمان برپایی قیامت، در اختیار خداوند و در گرو مشیت او است.
و هو علی جمعهم إذا یشاء قدیر
با توجه به این که زمان جمع آوری موجودات روز قیامت است، از آیه شریفه استفاده می شود که تعیین زمان آن وابسته به اراده و مشیت خداوند است.
10 - تولد و مرگ موجودات، وابسته به مشیت الهی است.
و من ءایـته خلق السمـوت ... و هو علی جمعهم إذا یشاء قدیر
ممکن است منظور از جمع ـ به قرینه «بثّ» ـ نابودی و انقراض تمامی موجودات باشد; همان گونه که آفرینش و پراکندگی آنها به دست خداوند است.
11 - تمامی موجودات زنده در قیامت، محشور خواهند شد.
و هو علی جمعهم إذا یشاء قدیر
با توجه به ضمیر «هم» در «جمعهم» ـ که به همه موجودات (ما بثّ فیهما) بر می گردد ـ مطلب بالا استفاده می شود.
12 - شعورمندی و تکلیف تمامی موجودات زنده هستی *
و هو علی جمعهم إذا یشاء قدیر
چنانچه «دابّة» بر همه جنبندگان اطلاق شود و آیه شریفه محشور گشتن تمامی آنان در قیامت را متذکر گردد، این احتمال قوت می گیرد که عقل، شعور و تکلیف اختصاص به انسان ندارد.
13 - برپایی قیامت برای آفریننده هستی، امری سهل و آسان است.
و من ءایـته ... و هو علی جمعهم إذا یشاء قدیر
آسمان:
تاریخ خلقت آسمان ها 2; تعدد آسمان ها 3; خلقت آسمان ها 1، 7; کثرت موجودات آسمان ها 5; موجودات زنده آسمان ها 4، 5
آیات خدا: 1، 7
تفکر:
تفکر در آفرینش 6
حیات:
منشأ حیات 10
خدا:
آثار مشیت خدا 8، 9; اختصاصات خدا 9; دلایل خدا شناسی 6; قدرت خدا 8، 13; مشیت خدا 10; نشانه های قدرت خدا 1
زمین:
تاریخ خلقت زمین 2; خلقت زمین 1، 7
قیامت:
سهولت قیامت 13; وقت قیامت 9; ویژگیهای قیامت 11
مرگ:
منشأ مرگ 10
موجودات:
تجمع موجودات 8; تکلیف موجودات 12; حشر اخروی موجودات 11; خلقت موجودات 1، 7; شعور موجودات 12
تصاویر ضمیمه
