تفسیر آیات قرآن کریم – سوره البلد– آیه 6– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

یَقُولُ أَهْلَکْتُ مَالًا لُّبَدًا

می گوید: من مال فراوانی [خرج کرده و] از بین برده ام.

1 - به رخ کشیدن انفاق اموالی انبوه و مباهات به آن، ورد زبان قلدر مآبان گردنکش

یقول أهلکت مالاً لبدًا

«یقول» مضارعی است که استمرار را می رساند. فاعل آن کسی است که در آیه قبل، به «فریفته قدرت خویش» توصیف شده است. «لبداً»; یعنی، انباشته (مفردات راغب). مفاد آیه شریفه این است که گوینده این سخن، اهل انفاق بوده است; ولی به دلیل تفاخر یا ریاکاری و یا اتلاف نامیدن انفاق، مورد مذمت قرار گرفته است و یا این که او به دروغ، ادعای انفاق می کند. آیه بعد نیز با این احتمال ها سازگار است.

2 - افتخار به بذل و بخشش ها و خودنمایی در تأمین نیازمندی های مالی جامعه، مذموم و مورد نکوهش خداوند است.

یقول أهلکت مالاً لبدًا

در آیه شریفه مورد مصرف اموال مشخص نشده است; ولی به قرینه آیات بعد (فکّ رقبة أو إطعام ...) می توان گفت: مراد هزینه کردن آن، در مصارف عمومی است.

3 - مصرف ثروت برای رفع نیازمندی های مردم، در دیدگاه منکران معاد، خسارتی سنگین و جبران ناپذیر است.

أهلکت مالاً لبدًا

انتخاب تعبیر «أهلکت» و پرهیز از گفتن «أنفقت» و نظایر آن، بیانگر این است که گوینده، مال های مصرف شده را «هلاک شده» می پندارد. این بینش ممکن است برخاسته از انکار پاداش انفاق، بر اثر انکار معاد باشد.

4 - برخی از مردم، به دروغ خود را از انفاق گران معرفی کرده و مدعی بذل و بخشش های انبوه اند.

یقول أهلکت مالاً لبدًا

آیه بعد ـ که گوینده «أهلکت مالاً لبداً» را غافل از آگاهی خداوند خوانده است ـ می تواند نشانگر نادرست بودن ادعای انفاق گری او باشد.

5 - «عن أبی جعفر(ع) فی قوله «یقول أهلکت مالاً لبداً» قال: هو عمروبن عبدود حین عرض علیه علی بن أبی طالب(ع) الإسلام یوم الخندق و قال: فأین ما أنفقت فیکم مالاً لبداً و کان أنفق مالاً فی الصدّ عن سبیل اللّه فقتله علی(ع);(1)

امام باقر(ع) درباره سخن خداوند«یقول أهلکت مالاً لبداً» روایت شده که فرمود: گوینده این سخن عمرو بن عبدود بود، آن زمان که حضرت علی بن ابی طالب(ع) در روز [غزوه ]خندق، اسلام را بر او عرضه کرد; وی گفت: کجا رفت آن اموال زیادی که در مورد شما خرج کردم؟ و او اموال [زیادی] را در راه جلوگیری از راه خدا صرف کرده بود پس حضرت علی(ع) او را کشت».

امام علی(ع)

پیروزی امام علی(ع) 5

انفاق

ادعای دروغ در انفاق 4; ارزش انفاق 3; منت در انفاق 1، 2

تفاخر

سرزنش تفاخر 2

ثروتمندان

امتنان ثروتمندان 1; عجب ثروتمندان 1; مباهات ثروتمندان 1

خدا

سرزنشهای خدا 2

دروغگویان

روش برخورد دروغگویان 4

روایت 5

ریا

سرزنش ریا 2

ظالمان

امتنان ظالمان 1; تفاخر ظالمان 1; عجب ظالمان 1

عمروبن عبدود

عجب عمروبن عبدود 5; هلاکت عمروبن عبدود 5

عمل

عمل ناپسند 2

غزوه خندق

قصه غزوه خندق 5

معاد

بینش مکذبان معاد 3; زیان در بینش مکذبان معاد 3; مکذبان معاد و انفاق 3

پی نوشت ها :

1. تفسیرقمی، ج 2، ص 422; نورالثقلین، ج 5، ص 580، ح 10.