سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار اعضای کمیته نخبگان دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی

بسم‎الله الرحمن الرحیم
الحمدلله والسّلام علی رسول‎الله و آله
من از زیارت شما خوشحالم و از محبتی که ابراز فرمودید، تشکر می‎کنم. ایده‎ مقدسی است که شما دنبال آن هستید و می‎بینید که کشور از اینکه از نخبگانش درست استفاده نمی‎کند، ضرر می‎کند و ذات کار شما یک ضرورت است.
منتهی حالا که شما می‎خواهید زحمت بکشید، باید برنامه‎ای داشته باشید که در حدّ استطاعت باشد و به تدریج توسعه بدهید. چون اگر کاری به این بزرگی را شروع کنید، از داخل و خارج - نخبه‎های ما به دانشگاهیان محدود نمی‎شود - موج تقاضا به طرف شما راه می‎افتد و با دست خالی هم نمی‎شود. امکاناتی ندارید که کار سفارش بدهید. لذا خیلی زود سرخورده می‎شوند، وقتی کاری را اعلام بکنیم و نتوانیم، فرض کنید اگر هزار نفر بیایند و شما بتوانید پنجاه نفر را جواب بدهید، خیلی ضرر می‎کنید. لذا حتماً باید قبل از آن به گونه‎ای طراحی و از نقطه‎ای شروع کنید که نقطه مطمئنی باشد. وقتی موفق شدید و قدم‎های اولیه را برداشتید، قدم‎های بعدی را مطمئن‎تر برمی‌دارید. اینکه چه اسمی بگذارید، بحث دیگری است.
تجربه‎ای از دوران ریاست جمهوری داریم. آن موقع برای جذب نخبگان خارج از کشور که بعد از انقلاب خیلی رفته بودند، طراحی کردیم و آقای دکتر حبیبی هم از طرف من مسؤول شد و مقداری هم موفق شدیم. چون ما دولت بودیم و امکانات کشور دست ما بود و کسانی که می‎آمدند، می‎دانستیم که کجا باید کار کنند و چه امکاناتی بدهیم.
اصل کار مقدس است و اگر شما گوشه‎ای از آن را بگیرید، به همان اندازه خداپسندانه است. فقط جوری باشد که غرق نشوید. اگر تصمیم دستگاه اجرایی کشور و دولت باشد، دولت در سطح وسیع می‎تواند به همه دستگاههایش پیشنهاد کند که مشاوره و از نظرات دیگران استفاده کنند و بودجه‎ای برای این منظور درنظر گرفته شود و نظرخواهی کنند.
ولی اگر NGO‎ها بخواهند کار کنند و فردی هم بخواهد پشتیبانی کند، فکر می‎کنم مخصوصاً در این مقطع یک سری نگرانی‎های جدیدی برای ما پیش می‎آید.احساس می‎کنم موج جدیدی از افراد که جذب شده بودند و کار می‎کردند، باید جایشان را عوض کنند. سلیقه‎های جدیدی پیش می‎آید، همه‎ اینها نشان می‎دهد که ما جایی و مرکزیتی می‎خواهیم که در این گونه حوادث به داد آنها برسیم.
اول که رئیس جمهور شدم، مسأله مرکز تحقیقات استراتژیک را مطرح کردم. آن موقع در اختیار رئیس جمهور بود، هدف هم دو چیز بود: یکی اینکه نیروهایی را که شما دنبالش هستید، در یک جا جمع و از تجربه آنها استفاده کنیم. آن موقع به آنها قلک نظام می‌گفتیم که در شرایط دیگر از آن مجموعه استفاده کنیم. ریزش‎هایی از تبدیل دولت‎ها، مجلس و امثال اینها اتفاق می‎افتد که آنها در آنجا کار کنند و سرگردان نباشند.
به علاوه جایی باشد که برای اهدافی که شما می‎گویید، تحقیق کنند و دیگران را هم هدایت و جذب کنند که به نتیجه چندان مطلوبی نرسید، الآن هم در حد امکانات مجمع می‎تواند کار کند و نه در حد دولت.
اینکه به شما کمک کنیم و سیاستی را در مجمع بگذرانیم که پشتوانه کار شما و قانونی باشد، می‎توانیم این کار را بکنیم. چون خودمان ناظر هستیم، نظارت می‎کنیم که اجرا شود و در قوانین هم بیاید و در بودجه‎ها و برنامه‎ها هم وارد شود. اما حقیقتاً مقدار زیادی از آن به دولت و دستگاههای وسیع اجرایی مربوط است. سازمانی می‎خواهد که با بخش خصوصی و شرکت‎های بزرگ کار کنیم تا پیش برویم. این مقدار خدمت شما قول حمایت می‎دهم، اما اگر خودم بخواهم مسؤولیت بپذیرم و اسم من بیاید، تبعات زیادی دارد و توقعات را بالا می‎برد و این همان جایی است که گیر می‎کنیم.
چون این کار را کاری مقدس می‎دانم، هرجا که بتوانم، همکاری می‎کنم. با تجربه‎ای هم که دارم، پیشنهاد می‎کنم ملاقاتی با آقای دکتر حبیبی کنید تا وقتی می‎خواهید شروع کنید، تجربه ایشان را بگیرید.
توصیه‎ام این است که از جای خیلی کوچکی شروع و محدوده‎ای را برای خودتان تعریف کنید. ممکن است الآن هزاران نخبه مشمول نظر شما باشند. درجه‎بندی و شروع کنید. اگر توفیق پیش آمد، بیشتر وسعت بدهید. نظارت مجمع را خیلی محدود کردیم، دستگاهها نگران بودند، حق هم داشتند. آنها گفتند که ما الآن حدود سیزه نهاد بازرسی داریم و اگر اینجا اضافه شود، چون زورش زیاد است، ما را محدود می‌کند.
ما وظیفه رهبری را انجام می‎دهیم. نظارت مال رهبری است و ایشان خودشان باید سیاست‎هایی را که می‎گذارند، نظارت کنند. ایشان این نظارت را به ما دادند. وقتی آیین‎نامه نظارت را می‎نوشتیم، باتوجه به تجربه‎ای که داشتیم، این نظارت را خیلی محدود کردیم. بیشتر سراغ برنامه‎ها، بودجه‎ها، مقررات مجلس و دولت رفتیم که آنها با سیاست‎های کلی در تعارض نباشند. تصمیات اجرایی مزاحم سیاست‎های کلی نباشد. اگر در برنامه ببینیم درجایی اختلاف هست، باید جلوی آن را بگیریم یا اگر در بودجه و قوانین مجلس ببینیم که با سیاستها نمی‎خواند، با آن برخورد کنیم.
اینکه از لحاظ اجرایی درمیدان چه ‎قدر تحقق پیدا می‎کند، این را به عهده دولت گذاشتند که دولت باید سالی یکبار از هر بخش گزارش بدهد که چه قدر سیاست‎های کلی اجرا شده است و ما ارزیابی می‎کنیم تا ببینیم که گزارش دولت چه‎قدر صحیح است.
بنابراین ما برای این کار لشکری نخواهیم داشت، ممکن است موقع ارزیابی از کارشناسان خارج از دولت و افراد نخبه استفاده کنیم و به صورت مشاوره‎ای عده‎ای را دعوت کنیم که این سیاست ما است و شما بروید بررسی کنید و ببینید چه‎قدر کار شده است. مثلاً شاخص‎ها را نوشتند، ما باید شاخص‎ها را ارزیابی کنیم و تطبیق بدهیم، البته هنوز مصوبه ما قانونی نیست. چون ما آیین‎نامه را نوشتیم و به رهبری دادیم و ایشان دارند مطالعه و بررسی می‎کنند و پس از اینکه برگشت، به شما می‎گوییم که چه‎قدر قدرت اجرایی دارد.
به هرحال مجمع دو سه نوع کارشناسی می‎خواهد: یکی در کمیسیون‎ها مسایلی مطرح می‎شود که می‎توانیم سفارش بدهیم و یا دعوت کنیم که به صورت ساعتی برای ما کار کنند و ما از نظرات آنها استفاده کنیم. یکی هم همین بعد نظارتی است. گاهی هم مسایل فوق‎العاده به مجمع می‎آید که مسایل قابل استفاده برای جامعه است که آن موقع می‎توانیم از کارشناسان نخبه‎ای که می‎شناسیم، استفاده کنیم.
احتمالاً در مرکز تحقیقات استراتژیک هم تحولی به وجود خواهیم آورد و در آنجا هم شاید بتوانیم استفاده کنیم. آنجا را آقای دکتر روحانی اداره می‎کنند. دلم می‎خواهد کمک کنم و جزو آرزوهایم است. انشاءالله خیر باشد.
والسّلام علیکم و رحمه الله