تفسیر قرآن کریم – سوره طه – آیه 73 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
إِنَّا آمَنَّا برَبِّنَا لِیَغْفِرَ لَنَا خَطَایَانَا وَمَا أَکْرَهْتَنَا عَلَیْهِ مِنَ السِّحْرِ وَاللَّهُ خَیْرٌ وَأَبْقَی
همانا ما به پروردگارمان ایمان آوردیم تا خطاهایمان و آن افسونی که ما را به آن وادار کردی بر ما ببخشاید و خدا بهتر و پایدارتر است.
1 - ساحران مؤمن، در برابر فرعون و تهدیدهای وی، بر ایمان خود به پروردگارشان تأکید کردند.
لن نؤثرک ... إنّا ءامنّا بربّنا
2 - ساحران مؤمن، به گناه و خطای خویش معترف و به آمرزش خداوند امیدوار بودند.
إنّا ءامنّا بربّنا لیغفر لنا خطیـنا
«خطایا» (جمع «خطیئة») به معنای گناهانی است که از روی عمد انجام شود (لسان العرب).
3 - آمرزش گناهان به دست خداوند و در اختیار او است.
لیغفر لنا خطیـنا
4 - کفر و شرک، گناه و نیازمند توبه و طلب مغفرت از پیشگاه خداوند
لیغفر لنا خطیـنا
مصداق مورد نظر از خطیئة ـ به قرینه آیات بعد که جرم و ایمان را در مقابل یکدیگر قرار داده است ـ گناه کفر به خداوند و انکار رسالت موسی(ع) است.
5 - ساحران مؤمن، برخلاف میل باطنی و با اجبار حکومت فرعونی، وادار به مقابله با موسی(ع) شده بودند.
و ما أکرهتنا علیه من السحر
«إکراه»; یعنی، وادار کردن کسی به کاری که خود تمایل به آن نداشته باشد. گفتنی است که «أکرهتنا» سخن ساحران مؤمن، خطاب به فرعون است; یعنی، تو ما را به سحر و مبارزه علیه موسی(ع) وادار کردی. اقداماتی که ساحران در شیوه اجرای سحر انجام دادند، گرچه اختیاری بود; ولی احضار آنان در صحنه مبارزه با موسی(ع) اجباری بوده است.
6 - گناه هرچند بدون تمایل و با اکراه صورت بگیرد، نیازمند بخشش الهی و توبه است.
إنّا ءامنّا لیغفر ... و ما أکرهتنا علیه من السحر
در کلام ساحران مؤمن هم «خطایا» نیازمند غفران دانسته شده و هم «ما أکرهتنا»; بنابراین گناه اگر چه از روی اجبار و عدم تمایل نیز باشد، نیازمند مغفرت الهی است.
7 - وجود فشار و اکراه و سلب آزادی در حکومت فرعون
ما أکرهتنا علیه من السحر
8 - سحر و ساحری، گناهی نیازمند توبه و مغفرت خداوند
لیغفر لنا ... و ما أکرهتنا علیه من السحر
نیازمندی سحر و ساحری به غفران الهی، نشان از گناه بودن آن دارد، اشاره ساحران به اکراهی بودن آن، نوعی اعتذار از صدور آن گناه، برای جلب مغفرت الهی است.
9 - ساحران فرعون، پس از ایمان به موسی(ع) از اقدام به سحر به نفع فرعون، اظهار پشیمانی کرده و خواستار بخشش الهی شدند.
لیغفر لنا ... ما أکرهتنا علیه من السحر
10 - خداوند خیر محض و پاینده ترین موجود است.
واللّه خیر و أبقی
«خیر» در دو معنا به کار می رود: 1ـ معنای وصفی (خیر مقابل شر) 2ـ معنای تفضیلی در این آیه گر چه هر دو معنا قابل توجیه است، ولی در برداشت یاد شده معنای وصفی مورد نظر است.
11 - پاداش های خداوند، بهترین و پاینده ترین پاداش ها است.
واللّه خیر و أبقی
خیربودن خداوند برای انسان ـ بنابراین که «خیر» اسم تفضیل باشد ـ ناظر به بهتر بودن پاداش های او نیز می باشد و اطلاق «أبقی» شامل هر چیزی است که به خداوند ارتباط یابد; یعنی، او و پاداش ها و عذابش، باقی تر و پاینده تر است. این سخن پاسخی است از ساحران به فرعون که گفته بود: «أیّنا أشدّ عذاباً و أبقی».
12 - ساحران در پاسخ فرعون، خداوند را برتر از او و وصول به خدا را، ارجمندتر از آسایش دنیوی و پاینده تر از زندگانی در دنیا معرفی کردند.
إنّما تقضی هذه الحیوة الدنیا ... واللّه خیر و أبقی
13 - ایمان به خداوند، زمینه ساز بخشش گناهان از سوی او است.
إنّا ءامنّا بربّنا لیغفر لنا خطیـنا
14 - بخشش گناهان، پرتوی از ربوبیت خداوند است.
إنّا ءامنّا بربّنا لیغفر لنا خطیـنا
15 - «خیر»، از اوصاف خداوند است.
واللّه خیر
آمرزش
زمینه آمرزش 13; منشأ آمرزش 3، 14
استغفار
استغفار از جادو 8; استغفار از شرک 4; استغفار از کفر 4; استغفار از گناه 6
اسماوصفات
خیر 15
اقرار
اقرار به گناه 2
امیدواران
امیدواران به آمرزشهای خدا 2
ایمان
آثار ایمان به خدا 13; ایمان به خدا 1
پاداش
بهترین پاداش 11
جادو
توبه از جادو 8;توبه از گناه جادو8
جادوگران فرعون
استغفار جادوگران فرعون 9; استقامت جادوگران فرعون 1; اقرار جادوگران فرعون 2; اکراه جادوگران فرعون 5 ; امیدواری جادوگران فرعون 2; ایمان جادوگران فرعون 1، 9; پشیمانی جادوگران فرعون 9; خداشناسی جادوگران فرعون 12 ; زهد جادوگران فرعون 12; گناه جادوگران فرعون 2
خدا
اختیارات خدا 3; تداوم پاداشهای خدا 11; جاودانگی خدا 10; خیریت خدا 10; نشانه های ربوبیت خدا 14; ویژگیهای پاداشهای خدا 11
خیر
منشأ خیر 10
شرک
گناه شرک 4
فرعون
استبداد فرعون 7; تهدیدهای فرعون 1; نظام حکومتی فرعون 7
کفر
گناه کفر 4
گناه
آمرزش گناه 3; اکراه در گناه 6; توبه از گناه 6
موسی(ع)
قصه موسی(ع) 5
تصاویر ضمیمه
