تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نور – آیه 58– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
یَا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذنکُمُ الَّذینَ مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ وَالَّذینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنکُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِن قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِینَ تَضَعُونَ ثِیَابَکُم مِّنَ الظَّهِیرَةِ وَمِن بَعْد صَلَاةِ الْعِشَاء ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَّکُمْ لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَلَا عَلَیْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَیْکُم بَعْضُکُمْ عَلَی بَعْضٍ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیَاتِ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ
ای کسانی که ایمان آورده اید! آنان که مالکشان هستید و آنان که از شما به بلوغ نرسیده اند باید [شبانه روز] سه بار از شما [برای ورود] اذن بگیرند: پیش از نماز صبح و آن گاه که در نیمروز لباس های خود را کنار می گذارید و بعد از نماز عشا. [اینها] سه وقت خلوت شما است. در غیر این [سه وقت] بر شما و آنان باکی نیست [که بی اذن وارد شوند]; زیرا آنان پیوسته نزد شما در رفت و آمدند و بعضی بر بعضی وارد می شوید. بدین گونه خدا این آیات را برای شما بیان می کند، و خدا دانا و باحکمت است.
1 - پدر و مادر، وظیفه دارند که آداب و چگونگی ورود به اتاق و محل استراحت خود را به فرزندان نابالغ خویش بیاموزند.
یـأیّها الذین ءامنوا لیستئذنکم الذین ملکت أیمـنکم و الذین لم یبلغوا الحلم منکم ثلث مرّت
فعل امر «لیستئذنکم» هر چند در ظاهر متوجه بردگان و فرزندان نابالغ است; ولی به قرینه این که خطاب «یأیّها الذین آمنوا» متوجه پدران و مادران مؤمن است و نیز چون فرزندان نابالغ مکلف نیستند تا بشود به آنان امر و نهی کرد، از این رو این امر متوجه اولیای فرزندان خواهد بود که آنان باید محتوای این دستور را به فرزندان خویش بیاموزند.
2 - بردگان، باید برای ورود به اتاق و محل استراحت صاحبان خود، در سه وقت اذن بطلبند: 1ـ پیش از نماز بامداد، 2ـ به وقت استراحت نیمروزی (ظهر)، 3ـ پس از نماز عشا (هنگام خواب شب).
لیستئذنکم الذین ملکت أیمـنکم ... ثلث مرّت من قبل صلوة الفجر و حین تضعون ثیابکم من الظهیرة و من بعد صلوة العشاء
3 - فرزندان نابالغ، باید برای ورود به اتاق و محل استراحت پدر و مادرشان به وقت برهنگی و خلوت آنان، اجازه بگیرند.
لیستئذنکم ... الذین لم یبلغوا الحلم منکم ثلث مرّت ... ثلث عورت لکم
4 - پیش از نماز بامداد، وقت استراحت نیمروزی (ظهر) وپس از نماز عشا(هنگام خواب شب)، سه زمان برهنگی و خلوت پدران و مادران محسوب می شود.
لیستئذنکم ... ثلث مرّت من قبل صلوة الفجر و حین تضعون ثیابکم من الظهیرة و من بعد صلوة العشاء ثلث عورت لکم
5 - پدران و مادران، حق ندارند با وضعیت و پوشش متناسب با خواب و خلوت (چون برهنگی و ...) در انظار فرزندانشان ظاهر شوند.
لیستئذنکم ... و الذین لم یبلغوا الحلم منکم و من بعد صلوة العشاء ثلث عورت لکم
از این که فرزندان ممنوع شدند که بدون اذن، وارد اتاق و محل استراحت پدران و مادرانشان (در سه وقتی که نوعاً والدین در حال برهنگی و خلوت و متناسب با وضعیت خواب قرار دارند) شوند، می توان استفاده کرد که والدین هم نباید با چنین وضعیتی بر فرزندانشان وارد شوند. گفتنی است: مفهوم جمله «لیس علیکم و لا علیهم جناح; نه بر شما و نه بر آنان گناهی نیست» مؤید برداشت یاد شده است; زیرا معلوم می شود که در اوقات سه گانه، جناح (گناه) خواهد بود.
6 - آگاه نشدن فرزندان از وضعیت متناسب با خواب و استراحت (حالت برهنگی و خلوت) پدران و مادران در اتاق هایشان، فلسفه و حکمت تشریع حکم اذن گرفتن فرزندان برای دیدار با والدین است.
لیستئذنکم ... و الذین لم یبلغوا الحلم منکم ... و من بعد صلوة العشاء ثلث عورت لکم
جمله «ثلاث عورات لکم» استینافیه بیانیه است و بیانگر علت تشریع حکم اذن گرفتن فرزندان برای ورود به اتاق و محل استراحت والدین خویش است.
7 - زنان و مردان مؤمن، حق ندارند با وضعیت و پوشش متناسب با خواب و خلوت، در انظار خدمت کاران خویش ظاهر شوند.
لیستئذنکم الذین ملکت أیمـنکم ... من قبل صلوة الفجر ... و من بعد صلوة العشاء ثلث عورت لکم
8 - آگاه نشدن خدمت کاران از وضعیت متناسب با خواب و استراحت ( برهنگی و خلوت) صاحبان خود در اتاق هایشان، فلسفه و حکمت تشریع حکم اذن گرفتن آنان برای دیدار با صاحبان خویش
لیستئذنکم الذین ملکت أیمـنکم ... من قبل صلوة الفجر ... و من بعد صلوة العشاء ثلث عورت لکم
9 - احتلام (جُنُب شدن در خواب)، نشانه بلوغ است.
و الذین لم یبلغوا الحلم منکم
10 - رفت و آمد خدمت کاران به اتاق صاحبان خود، در غیر از سه وقت پیش از طلوع فجر، استراحت نیمروزی و هنگام خواب شب، بدون اذن جایز است.
لیستئذنکم الذین ملکت أیمـنکم ... من قبل صلوة الفجر ... لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ
11 - رفت و آمد فرزندان به اتاق پدر و مادر، در غیر از سه وقت پیش از طلوع فجر، وقت استراحت نیمروزی و پس از نماز عشا، بدون اذن جایز است.
لیسئذنکم ... و الذین لم یبلغوا الحلم منکم ... من قبل صلوة الفجر ... لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ
12 - پدران و مادران، باید هر گونه روابط جنسی و رفتار مخصوص زن و شوهری خود را، از فرزندان نابالغ (بچه های ممیز) خویش پنهان دارند.
لیستئذنکم ... و الذین لم یبلغوا الحلم منکم ... لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ
ممنوعیت ورود فرزندان نابالغ به محل استراحت و خلوت پدران و مادران خود، می تواند به این خاطر باشد که روابط جنسی پدران و مادران نوعاً در این مواقع صورت می گیرد و فرزندان نباید از آن باخبر شوند.
13 - هرگونه رفتاری که موجب تحریک جنسی فرزندان نابالغ و ممیز (بلوغ زودرس) شود، ممنوع است.
لیستئذنکم ... و الذین لم یبلغوا الحلم منکم ... من قبل صلوة العشاء ... لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ
با توجه به فلسفه و حکمت اذن گرفتن فرزندان نابالغ، برای ورود به محل خواب و خلوت پدر و مادرشان و نیز لزوم پرهیز والدین از ظاهر شدن با چنین وضعیتی در انظار فرزندان خویش، می توان گفت که هرگونه تحریک جنسی فرزندان (بلوغ زودرس) ممنوع است و مورد آیه خصوصیتی ندارد.
14 - ضرورت معاشرت نزدیک و تنگاتنگ فرزندان نابالغ با پدر و مادر خود و مشقت اجازه خواستن، فلسفه و دلیل عدم لزوم اذن خواستن از والدین، برای رفت و آمد نزدیک باآنان در غیر از سه وقت مقرر است.
لیستئذنکم ... ثلث عورت لکم لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ طوّفون علیکم بعضکم علی بعض
جمله «طوّافون علیکم...» جمله ای است تعلیلیه که بیانگر علت و فلسفه جواز رفت و آمد نزدیک فرزندان با پدر و مادرشان در اتاق ها و محل استراحت آنان است; یعنی، چون فرزندان باید با پدر و مادرشان رفت و آمد نزدیک داشته باشند و اجازه خواستن برای این کار، برای فرزندان مشقت بار است، پس اذن طلبیدن لازم نیست.
15 - ضرورت معاشرت تنگاتنگ خدمت کاران با صاحبان خود و مشقت اجازه خواستن، فلسفه و دلیل لازم نبودن اذن خواستن برای رفت و آمد نزدیک آنان در غیر از سه وقت مقرر
لیستئذنکم ... ثلث عورت لکم لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ طوّفون علیکم بعضکم علی بعض
16 - استفاده از روش پیشگیری، سیاست اسلام در مبارزه اصولی با فحشا و انحرافات جنسی است.
لیستئذنکم ... ثلث عورت لکم لیس علیکم ... بعدهنّ طوّفون علیکم بعضکم علی بعض
یکی از روش های پیشگیری از ارتکاب فحشا و انحرافات جنسی، جلوگیری از بلوغ زودرس و نیز تنظیم صحیح روابط میان فرزندان ممیز و در شرف بلوغ با پدر و مادران است که این آیه در صدد بیان همین مسأله می باشد. گفتنی است که مطلب یاد شده را می توان از ارتباط میان آیه شریفه و آیات 1 تا 33 همین سوره به دست آورد.
17 - اهتمام اسلام به رفت و آمد و معاشرت نزدیک و تنگاتنگ پدران و مادران با فرزندان نابالغ و ممیز خویش در محیط خانه
طوّفون علیکم بعضکم علی بعض
18 - احکام و قوانین الهی، بر اساس فلسفه و حکمتی است که در متعلقات آنها وجود دارد.
لیستئذنکم ... ثلث عورت لکم ... لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ طوّفون علیکم بعضکم علی بعض
خداوند متعال، با جمله «ثلاث عورات لکم» فلسفه و حکمت اذن خواستن از پدران و مادران در حال خلوت و برهنگی را بیان کرده و با جمله «طوّافون علیکم» فلسفه و حکمت عدم لزوم اجازه خواستن را مطرح ساخته است و چنین سخنی می رساند که احکام و قوانین الهی، بر اساس فلسفه و حکمتی است که در متعلق آنها وجود دارد. گفتنی است ذکر صفت «علیم» و «حکیم» در پایان آیه مؤید همین حقیقت است.
19 - خداوند، آیات خود را برای انسان ها تبیین و تشریح می کند.
کذلک یبیّن اللّه لکم الأیـت
20 - احکام و قوانین قرآن، از آیات و نشانه های خداوندی است.
لیستئذنکم الذین ملکت أیمـنکم ... کذلک یبیّن اللّه لکم الأیـت
برداشت یاد شده از آن جا است که خداوند متعال در آیه شریفه، پس از بیان یک سلسله احکام مربوط به روابط فرزندان با والدین خود و نیز روابط خدمت کاران با صاحبان خویش، آنها را «آیات» نامید.
21 - تبین و تشریح آیات الهی از سوی خداوند، عالمانه و حکیمانه است.
کذلک یبیّن اللّه لکم الأیـت و اللّه علیم حکیم
جمله «و اللّه علیم حکیم» جمله ای معترضه و یا حالیه است که در هر صورت، بیانگر این نکته است که تبیین و تشریح آیات از سوی خدای علیم و حکیم است و همه کارهای او عالمانه و حکیمانه می باشد.
22 - احکام و قوانین الهی، عالمانه، حکیمانه و مطابق با علم و حکمت
لیستئذنکم الذین ملکت أیمـنکم ... کذلک یبیّن اللّه لکم الأیـت و اللّه علیم حکیم
آمدن جمله «و اللّه علیم حکیم»; یعنی، یادآوری علم و حکمت خداوند پس از بیان احکام مربوط به روابط فرزندان با پدر و مادرشان، می تواند به منظور حقیقت یاد شده باشد.
23 - خداوند، علیم (دانا) و حکیم ( با حکمت و سنجیده کار) است.
و اللّه علیم حکیم
24 - «عن أبی عبداللّه(ع) فی قول اللّه عزّوجلّ: «الذین ملکت أیمانکم» قال هی خاصة فی الرجال دون النساء;
امام صادق(ع) در باره سخن خداوند ـ عزّوجلّ ـ «... لیستئذنکم الذین ملکت أیمانکم...» فرمود: این حکم برای غلامان است نه کنیزان». 1ـ تفسیر برهان، ج 3، ص 151، ح 2; نورالثقلین، ج 3، ص 621، ح 230.
25 - «عن أبی عبداللّه(ع) فی قول اللّه عزّوجلّ: «یا أیّها الذین آمنوا لیستئذنکم الذین ملکت أیمانکم والذین لم یبلغوا الحلم منکم ثلاث مرّات» قیل: من هم؟ فقال: هم المملوکون من الرجال و النساء و الصبیان الذین لم یبلغوا الحلم;
امام صادق(ع) در پاسخ این سؤال که مراد از « الذین ملکت أیمانکم و الذین لم یبلغوا الحلم منکم» چه کسانی اند؟ فرمود: آنان بردگان اند; چه غلامان [باشند ]و چه کنیزان و کودکانی که به سن بلوغ نرسیده اند...». 1ـ کافی، ج 5، ص 530، ح 4; نورالثقلین، ج 3، ص 622، ح 232.
آیات خدا
تبیین آیات خدا 19، 21
احتلام
آثار احتلام 9
احکام 25
احکام از آیات خدا 20; فلسفه احکام 6، 8، 14، 15، 18; مصالح احکام 18، 22
استیذان
احکام استیذان 10، 11، 15; استیذان بعد از نماز عشا 2; استیذان قبل از نماز صبح 2; استیذان هنگام ظهر 2; فلسفه استیذان 6، 8
اسماوصفات
حکیم 23; علیم 23
انحراف جنسی
پیشگیری از انحراف جنسی 16; روش ممانعت از انحراف جنسی 16
برده
احکام برده 25; استیذان برده 2، 24، 25; مسؤولیت برده 2
بلوغ
نشانه های بلوغ 9
خادم
استیذان خادم 8; روش برخورد با خادم 7; سختی استیذان خادم 15; مسؤولیت خادم 10
خانه
کیفیت حضور در خانه 5، 7
خانواده
اهمیت عواطف خانوادگی 14، 17
خدا
تعالیم خدا 19; حکمت خدا 21، 22; علم خدا 21،22
روابط جنسی
اهمیت اختفای روابط جنسی 12
روایت 24، 25
فحشا
روش ممانعت از فحشا 16
فرزند
استیذان فرزند 6; تعلیم فرزند 1; مسؤولیت فرزند 11
کنیز
استیذان کنیز 25
کودکان
استیذان کودکان 3; اهمیت تربیت کودکان 13; سختی استیذان کودکان 14; مسؤولیت کودکان3 ممنوعیت تحریک جنسی کودکان 13
مؤمنان
مسؤولیت مؤمنان 7
معاشرت
آداب معاشرت 2، 3، 5، 6، 7، 8، 10، 11، 13، 14، 15، 24; تعلیم آداب معاشرت 1
مولا
استیذان از مولا 2، 24، 25; محدوده استیذان از مولا 10، 15; وقت استراحت مولا 10، 15
والدین
آداب ورود به اتاق والدین 1، 3، 11; استیذان از والدین 3، 25; محدوده استیذان از والدین 11، 14; مسؤولیت والدین 1، 5، 12; وقت استراحت والدین 4، 11
تصاویر ضمیمه
