تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انبیاء– آیه 58 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَجَعَلَهُمْ جُذَاذًا إِلَّا کَبیرًا لَّهُمْ لَعَلَّهُمْ إِلَیْهِ یَرْجِعُونَ

پس آنها را خُرد کرد بجز بت بزرگشان به امید این که به سراغ آن [بت بزرگ] بروند.

1- حضرت ابراهیم(ع) در غیاب مردم و دور شدن آنان از بت ها، به شکستن بت ها پرداخت.

بعد أن تولّوا مدبرین . فجعلهم جذذًا

«جذاذ» فعال به معنای مفعول و از ماده «جذّ» (قطع و شکستن) است. «فا» در «فجعلهم» ـ به اصطلاح اهل ادب ـ فصیحه و حاکی از تقدیر جمله ای است و تقدیر آن چنین است: «فولّوا فأتی إبراهیم الأصنام فجعلهم جذاذاً; مردم به بت ها پشت کردند، پس ابراهیم نزد بت ها آمد و آنها را شکست».

2- ابراهیم(ع) تمامی بت ها را در هم شکست و تنها بت بزرگ را سالم باقی گذاشت.

فجعلهم جذذًا إلاّکبیرًا

3- بت ها، دارای درجات و منزلت های مختلف و اندازه های گوناگون در نزد بت پرستان قوم ابراهیم

إلاّکبیرًا لهم

بزرگی بت ها هم می تواند به اعتبار درجات و منزلت های آنها نزد بت پرستان باشد و هم به لحاظ اندازه های آنها در قطعه های بزرگ و کوچک.

4- بت و سایر ابزار و وسایل گناه، از حرمت و مالکیت ساقط است و شکستن و نابود کردن آنها جایز می باشد.

فجعلهم جذذًا

برداشت یاد شده از شکستن بت ها به وسیله حضرت ابراهیم(ع) و سوگند ایشان بر این کار و نیز لحن تأیید گونه و تمجیدآمیز آیه شریفه به دست می آید.

5- باقی ماندن بت بزرگ به وسیله ابراهیم(ع)، برای مراجعه بت پرستان به آن و درک عجز بت ها بود.

فجعلهم جذذًا إلاّکبیرًا لهم لعلّهم إلیه یرجعون

6 ـ اقدام ابراهیم(ع) به شکستن بت ها و سالم باقی گذاشتن بت بزرگ، تدبیری از سوی آن حضرت برای جلب نظر مردم و توجه دادن آنان به بطلان بت پرستی بود.

و تاللّه لأکیدنّ أصنـمکم ... فجعلهم جذذًا إلاّکبیرًا لهم لعلّهم إلیه یرجعون

«فاء» در «فجعلهم» یا برای ترتیب است و یا برای تعقیب. در هر دو صورت گویای این است که عمل حضرت ابراهیم(ع) مصداق همان حیله و تدبیری بود که بر آن سوگند یاد کرده بود.

ابراهیم(ع)

بت شکنی ابراهیم(ع) 1، 2; روش تبلیغ ابراهیم(ع) 6; روش شرک ستیزی ابراهیم(ع) 6; قصه ابراهیم(ع) 1، 2، 5، 6

احکام 4

بت

احکام بت 4; بی احترامی بت 4; مالکیت بت 4

بت

جواز بت شکنی 4; عجز بت ها 5; مبارزه با بت پرستی 6

قوم ابراهیم

بت بزرگ قوم ابراهیم 2; تاریخ قوم ابراهیم 3; فلسفه ابقای بت بزرگ قوم ابراهیم 5، 6; مراتب بتهای قوم ابراهیم 3

مالکیت

احکام مالکیت 4