تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مریم– آیه 32– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَبَرًّا بوَالِدَتِی وَلَمْ یَجْعَلْنِی جَبَّارًا شَقِیًّا

و مرا نسبت به مادرم خوشرفتار ساخته و زورگو و تیره بختم نکرده است.

 

1- رفتار نیک با مادر و گرامی داشت وی، سیرت الهی و خوی خدادادی عیسی(ع)، از آغاز میلاد

 

و برًّا بولدتی

 

2- عیسی(ع) در گهواره، خود را فرزندی خوش رفتار و نیکوکار برای مادرش مریم(س) خواند و این ویژگی را عطیه خداوند دانست.

 

و برًّا بولدتی

تقدیر «و برّاً بوالدتی» به قرینه آیه قبل «و جعلنی برّاً بوالدتی» است.

 

3- عیسی(ع) در برشمردن ویژگی هایش، بر پیدایش خود بدون پدر تأکید ورزید.

 

و برًّا بولدتی

عیسی(ع) در مورد نیکی کردن، تنها از مادر خود یاد کرد و ذکری از پدر به میان نیاورد تا در گفتار هم این مطلب را که مادرش پاکدامن است، تأیید کرده باشد.

 

4- حضرت مریم(س) مبرّا از گناه و فحشا و سزاوار تکریم بسیار

 

لقد جئت شیئًا فریّاً... و برًّا بولدتی

عیسی(ع) با اعجاز خود، مریم را از اتهام ناروای مردم تبرئه کرد، آن گاه خود را پیامبری خواند که به مریم خدمت خواهد کرد و در بیان خدمت گزاری خود، صفت مشبهه (برّاً) را که بر ثبوت دلالت دارد، به کاربرد تا با تأکید بیشتری احترام به مریم را از وظایف خود شمرده باشد.

 

5- حضرت عیسی(ع) منزه از استبداد، سرکشی، سلطه گری و به دور از رنج و ناکامی

 

و لم یجعلنی جبّارًا شقیًّا

«جبّار» به کسی گفته می شود که با خود برتربینی برای کسی برخود حقی قائل نباشد (قاموس) و نیز به کسی که از پذیرش حق سرباز زند و کسی که دیگری را تحت سیطره خود درآورد اطلاق می گردد (مفردات راغب) و «شقاوت»، یعنی سختی و شدت (قاموس) و نیز در معنای مقابل سعادت (کامیابی) به کار می رود (مفردات راغب).

 

6- عنایات خداوند به عیسی(ع)، او را فردی حق پذیر، خوش بخت و نرم خو ساخته بود.

 

و لم یجعلنی جبّارًا شقیًّا

 

7- لزوم پرهیز از زورگویی، سلطه گری و آنچه موجب تیره بختی است.

 

و لم یجعلنی جبّارًا شقیًّا

 

8- استبداد، حق ستیزی و سلطه گری از موجبات شقاوت و تیره بختی است.

 

و لم یجعلنی جبّارًا شقیًّا

«شقیّاً» می تواند صفت توضیحی برای «جبّاراً» باشد، یعنی اگر کسی جبار شد، شقی خواهد بود.

 

9- ترک نیکی به مادر، نشانه تیره بختی است.*

 

و برًّا بولدتی و لم یجعلنی جبّارًا شقیًّا

ممکن است عطف «لم یجعلنی» بر جمله سابق عطف سبب بر مسبب باشد; یعنی چون خداوند مرا جبار و شقی قرار نداده، من با مادرم نیک رفتارم، بنابراین کسی که نیکی به مادر را ترک می کند شقی و جبار است.

 

10- لزوم نیکی به مادر و پرهیز از تحمیل خواسته های خویش بر وی

 

و برًّا بولدتی و لم یجعلنی جبّارًا

مراد از جمله «لم یجعلنی جبّاراً» (خداوند مرا مستبد و سلطه گر قرار نداده است) ـ به قرینه «برّاً بوالدتی» ـ این است که در برابر مادرم جبار نیستم.

 

11- «عن أبی عبداللّه(ع) [فی تعریف الکبائر] و منها عقوق الوالدین لأنّ اللّه ـعزّوجلّـ جعل العاقّ جبّاراً شقیّاً فی قوله حکایة، قال عیسی(ع): «و برّاً بوالدتی و لم یجعلنی جبّاراً شقیّاً» ;

 

از امام صادق(ع) [در معرفی گناهان کبیره] روایت شده که از جمله آنها عقوق و نافرمانی والدین است، زیرا خداوند عزّوجلّ در سخن خود به نقل از حضرت عیسی(ع) عاق نافرمانی کننده را جبار شقی قرار داده است، آن جا که فرموده: و برّاً بوالدتی و لم یجعلنی جبّاراً شقیّاً».(1)

استبداد:

آثار استبداد 8

حق:

آثار حق ستیزی 8

خدا:

آثار عنایت خدا 6

روایت 11:

سلطه طلبی:

آثار سلطه طلبی 8; اجتناب از سلطه طلبی 7

شقاوت:

اجتناب از شقاوت 7; اجتناب از عوامل شقاوت 7; عوامل شقاوت 8; نشانه های شقاوت 9

ظلم:

اجتناب از ظلم 7

عطایای خدا:

مشمولان عطایای خدا 2

عیسی(ع:

بینش عیسی(ع 2; تنزیه عیسی(ع 5; خوش رفتاری عیسی(ع 2; سیره عیسی(ع 1; عصمت عیسی(ع 5; فضایل عیسی(ع 1، 2، 5، 6; قصه عیسی(ع 3; منشأ حق پذیری عیسی(ع 6; منشأ سعادت عیسی(ع 6; نیکی عیسی(ع 1; ویژگیهای خلقت عیسی(ع 3

گناهان کبیره 11:

مادر:

آثار ترک نیکی به مادر 9; اجتناب از تحمیل به مادر 10; احترام به مادر 1; اهمیت نیکی به مادر 10; نیکی به مادر 1، 2

مریم(ع):

احترام مریم(ع) 4; تنزیه مریم(ع) 4; عصمت مریم(ع) 4; عفت مریم(ع) 4; فضایل مریم(ع) 4

والدین:

گناه عاق والدین 11

پی نوشت ها :

1. عیون أخبار الرضا، ج 1، ص 286، ب 28، ح 33; نورالثقلین، ج 3، ص 335، ح 71.