وَبَرًّا بوَالِدَتِی وَلَمْ یَجْعَلْنِی جَبَّارًا شَقِیًّا
و مرا نسبت به مادرم خوشرفتار ساخته و زورگو و تیره بختم نکرده است.
1- رفتار نیک با مادر و گرامی داشت وی، سیرت الهی و خوی خدادادی عیسی(ع)، از آغاز میلاد
و برًّا بولدتی
2- عیسی(ع) در گهواره، خود را فرزندی خوش رفتار و نیکوکار برای مادرش مریم(س) خواند و این ویژگی را عطیه خداوند دانست.
و برًّا بولدتی
تقدیر «و برّاً بوالدتی» به قرینه آیه قبل «و جعلنی برّاً بوالدتی» است.
3- عیسی(ع) در برشمردن ویژگی هایش، بر پیدایش خود بدون پدر تأکید ورزید.
و برًّا بولدتی
عیسی(ع) در مورد نیکی کردن، تنها از مادر خود یاد کرد و ذکری از پدر به میان نیاورد تا در گفتار هم این مطلب را که مادرش پاکدامن است، تأیید کرده باشد.
4- حضرت مریم(س) مبرّا از گناه و فحشا و سزاوار تکریم بسیار
لقد جئت شیئًا فریّاً... و برًّا بولدتی
عیسی(ع) با اعجاز خود، مریم را از اتهام ناروای مردم تبرئه کرد، آن گاه خود را پیامبری خواند که به مریم خدمت خواهد کرد و در بیان خدمت گزاری خود، صفت مشبهه (برّاً) را که بر ثبوت دلالت دارد، به کاربرد تا با تأکید بیشتری احترام به مریم را از وظایف خود شمرده باشد.
5- حضرت عیسی(ع) منزه از استبداد، سرکشی، سلطه گری و به دور از رنج و ناکامی
و لم یجعلنی جبّارًا شقیًّا
«جبّار» به کسی گفته می شود که با خود برتربینی برای کسی برخود حقی قائل نباشد (قاموس) و نیز به کسی که از پذیرش حق سرباز زند و کسی که دیگری را تحت سیطره خود درآورد اطلاق می گردد (مفردات راغب) و «شقاوت»، یعنی سختی و شدت (قاموس) و نیز در معنای مقابل سعادت (کامیابی) به کار می رود (مفردات راغب).
6- عنایات خداوند به عیسی(ع)، او را فردی حق پذیر، خوش بخت و نرم خو ساخته بود.
و لم یجعلنی جبّارًا شقیًّا
7- لزوم پرهیز از زورگویی، سلطه گری و آنچه موجب تیره بختی است.
و لم یجعلنی جبّارًا شقیًّا
8- استبداد، حق ستیزی و سلطه گری از موجبات شقاوت و تیره بختی است.
و لم یجعلنی جبّارًا شقیًّا
«شقیّاً» می تواند صفت توضیحی برای «جبّاراً» باشد، یعنی اگر کسی جبار شد، شقی خواهد بود.
9- ترک نیکی به مادر، نشانه تیره بختی است.*
و برًّا بولدتی و لم یجعلنی جبّارًا شقیًّا
ممکن است عطف «لم یجعلنی» بر جمله سابق عطف سبب بر مسبب باشد; یعنی چون خداوند مرا جبار و شقی قرار نداده، من با مادرم نیک رفتارم، بنابراین کسی که نیکی به مادر را ترک می کند شقی و جبار است.
10- لزوم نیکی به مادر و پرهیز از تحمیل خواسته های خویش بر وی
و برًّا بولدتی و لم یجعلنی جبّارًا
مراد از جمله «لم یجعلنی جبّاراً» (خداوند مرا مستبد و سلطه گر قرار نداده است) ـ به قرینه «برّاً بوالدتی» ـ این است که در برابر مادرم جبار نیستم.
11- «عن أبی عبداللّه(ع) [فی تعریف الکبائر] و منها عقوق الوالدین لأنّ اللّه ـعزّوجلّـ جعل العاقّ جبّاراً شقیّاً فی قوله حکایة، قال عیسی(ع): «و برّاً بوالدتی و لم یجعلنی جبّاراً شقیّاً» ;
از امام صادق(ع) [در معرفی گناهان کبیره] روایت شده که از جمله آنها عقوق و نافرمانی والدین است، زیرا خداوند عزّوجلّ در سخن خود به نقل از حضرت عیسی(ع) عاق نافرمانی کننده را جبار شقی قرار داده است، آن جا که فرموده: و برّاً بوالدتی و لم یجعلنی جبّاراً شقیّاً».(1)
استبداد:
آثار استبداد 8
حق:
آثار حق ستیزی 8
خدا:
آثار عنایت خدا 6
روایت 11:
سلطه طلبی:
آثار سلطه طلبی 8; اجتناب از سلطه طلبی 7
شقاوت:
اجتناب از شقاوت 7; اجتناب از عوامل شقاوت 7; عوامل شقاوت 8; نشانه های شقاوت 9
ظلم:
اجتناب از ظلم 7
عطایای خدا:
مشمولان عطایای خدا 2
عیسی(ع:
بینش عیسی(ع 2; تنزیه عیسی(ع 5; خوش رفتاری عیسی(ع 2; سیره عیسی(ع 1; عصمت عیسی(ع 5; فضایل عیسی(ع 1، 2، 5، 6; قصه عیسی(ع 3; منشأ حق پذیری عیسی(ع 6; منشأ سعادت عیسی(ع 6; نیکی عیسی(ع 1; ویژگیهای خلقت عیسی(ع 3
گناهان کبیره 11:
مادر:
آثار ترک نیکی به مادر 9; اجتناب از تحمیل به مادر 10; احترام به مادر 1; اهمیت نیکی به مادر 10; نیکی به مادر 1، 2
مریم(ع):
احترام مریم(ع) 4; تنزیه مریم(ع) 4; عصمت مریم(ع) 4; عفت مریم(ع) 4; فضایل مریم(ع) 4
والدین:
گناه عاق والدین 11
پی نوشت ها :
1. عیون أخبار الرضا، ج 1، ص 286، ب 28، ح 33; نورالثقلین، ج 3، ص 335، ح 71.