تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مؤمنون – آیه 62 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَا نُکَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا وَلَدَیْنَا کِتَابٌ یَنطِقُ بالْحَقِّ وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ

و هیچ کس را جز به اندازه وسعش تکلیف نمی کنیم، و نزد ما کتابی است که به حق سخن می گوید و به آنان ستم نمی رود.

 

1 - تکالیف الهی برای انسان ها، به میزان طاقت و توان آنها است.

 

و لانکلّف نفسًا إلاّ وسعها

«تکلیف» (مصدر «نکلّف») وادار کردن به انجام یا ترک چیزی را گویند. «وسع» مرادف با طاقت و توان است.

 

2 - خداوند، خواهان تلاش انسان ها برای کسب ارزش ها به قدر توان خود و نه بیشتر از آن

 

أُولـئک یسـرعون فی الخیرت ... و لانکلّف نفسًا إلاّ وسعها

ذکر جمله «و لانکلّف نفساً إلاّ وسعها» پس از تمجید و ستایش از کسانی که در انجام کارهای خیر شتاب میورزند و در میدان کسب ارزش ها از دیگران سبقت می گیرند، می تواند تذکری از جانب خداوند باشد تا آنان خود را در این راستا به مشقت نیندازند.

 

3 - اسلام، دینی سهل و آسان و به دور از تکالیف طاقت فرسا و حرج آفرین

 

و لانکلّف نفسًا إلاّ وسعها

 

4 - تکالیف آسان، جلوه امتنان الهی نسبت به انسان ها

 

و لانکلّف نفسًا إلاّ وسعها

 

5 - ثبت دقیق اعمال آدمیان در کتابی نزد خداوند

 

و لدینا کتـب ینطق بالحقّ

 

6 - نظام حسابرسی خداوند، مبرا از کمترین ظلم به آدمیان

 

و لدینا کتـب ... و هم لایظلمون

 

7 - ثبت دقیق اعمال انسان ها، تضمینی است بر روا نشدن کمترین ظلم بر آنان.

 

و لدینا کتـب ... و هم لایظلمون

 

8 - نظام هستی، نظامی حسابگر، هدفدار و دارای فرجامی حکیمانه

 

و لدینا کتـب ... و هم لایظلمون

 

9 - تکالیف آسان و در حد توان، نمودی از مبرا بودن نظام تشریع الهی از هرگونه ظلم

 

و لانکلّف نفسًا إلاّ وسعها ... و هم لایظلمون

 

10 - انجام تکالیف و پایبندی بدانها، توصیه خداوند به انسان ها

 

و لانکلّف نفسًا إلاّ وسعها ... و هم لایظلمون

نفی تکالیفی سخت از شریعت، بیانگر امتنان الهی نسبت به انسان ها و توصیه ای است به آنان که از انجام تکالیف و پایبندی به آنها فرو گذار نکنند.

 

11 - همه قوانین نظام تشریع و تکوین و نیز اعمال آدمیان، مکتوب در لوح محفوظ *

 

و لدینا کتـب ینطق بالحقّ

برداشت های پیشین بر این اساس بود که مراد از «کتاب» نامه اعمال آدمیان باشد. برخی از مفسران «کتاب» را به قرینه «لدینا» به لوح محفوظ تفسیرکرده اند. برداشت فوق، بر پایه این احتمال است.

آفرینش

فرجام آفرینش 8; قانونمندی آفرینش 8; هدفداری آفرینش 8

ارزشها

توصیه به تحصیل ارزشها 2

اسلام

سهولت اسلام 3; ویژگیهای اسلام 3

اسماوصفات

صفات جلال 6

تکلیف

آثار سهولت تکلیف 4، 9; توصیه عمل به تکلیف 10; شرایط تکلیف 1; قدرت در تکلیف 1

خدا

توصیه های خدا 2، 10; حسابرسی خدا 6; خدا و ظلم 6; عدالت خدا 6، 7; نشانه های عدالت خدا 9; نشانه های لطف خدا 4

عمل

ثبت عمل 5; فلسفه ثبت عمل 7

قدرت

آثار قدرت 2

قواعدفقهی

قاعده نفی عسروحرج 3

لوح محفوظ

جامعیت لوح محفوظ 11

نامه عمل 5