تفسیر آیات قرآن کریم- سوره قلم- آیه 32 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

عَسَی رَبُّنَا أَن یُبْدلَنَا خَیْرًا مِّنْهَا إِنَّا إِلَی رَبِّنَا رَاغِبُونَ

امید است که پروردگار مکان بهتر از آن را به جای آن به ما بدهد، همانا ما به پروردگارمان رغبت (امید) داریم.

1 - امیدواری باغداران یمنی ـ پس از توبه و پشیمانی ـ به جایگزین شدن بوستانی بهتر از بوستان ویران شده خویش، در پرتو لطف پروردگار

عسی ربّنا أن یبدلنا خیرًا منها

مفسران در توضیح آیه شریفه نوشته اند: آنان با خلوص نیت توبه کردند و خداوند چون این خلوص را دید، بوستانی به جای آن بوستان نابود شده به آنان عطا فرمود که نام آن «حیوان» بود. در این بوستان انگور فراوان و پرباری وجود داشت که هر خوشه از آن، بار یک قاطر می شد. (مجمع البیان و روح المعانی)

2 - اشتیاق و امیدواری باغداران یمنی به پروردگار، پس از مشاهده ویرانی باغ خویش و توبه و پشیمانی از کردار خود

إنّا إلی ربّنا رغبون

3 - ایمان باغداران یمنی، به ربوبیت خداوند

عسی ربّنا ... إلی ربّنا رغبون

4 - اشتیاق و امیدواری باغداران یمنی به خداوند، سبب دلبستن آنان به جایگزین شدن بوستانی بهتر از باغ ویران شده خود از جانب او

عسی ربّنا أن یبدلنا خیرًا منها إنّا إلی ربّنا رغبون

مطلب یاد شده، با توجه به این نکته است که جمله «إنّا إلی ربّنا...» در مقام تعلیل برای جمله پیشین است.

5 - گناهکاران، باید به لطف و عنایت خداوند امیدوار باشند; هر چند از جانب او کیفر دیده باشند.

عسی ربّنا أن یبدلنا خیرًا منها إنّا إلی ربّنا رغبون

6 - ظلم و طغیان و نپرداختن سهم بینوایان از اموال خویش، سبب زوال نعمت ها و توبه و امید به خداوند، زمینه ساز بازگشت آنها است.

أن لایدخلنّها الیوم علیکم مسکین ... إنّا کنّا ظـلمین ... إنّا کنّا طـغین . عسی ربّنا أن یبدلنا خیرًا منها إنّا إلی ربّنا رغبون

7 - گرفتاری و از دست دادن نعمت ها، بر اثر کیفر گناهان و خطاها، سبب توبه و روی آوری انسان ها به سوی خدا

بل نحن محرومون ... إنّا إلی ربّنا رغبون

اصحاب الجنة

امیدواری اصحاب الجنة 1، 2، 4; ایمان اصحاب الجنة 3; پشیمانی اصحاب الجنة 1، 2; توبه اصحاب الجنة 1، 2

امیدواری

آثار امیدواری به خدا 4، 6; امیدواری به خدا 2; امیدواری به لطف خدا 1

انفاق

آثار ترک انفاق 6

ایمان

ایمان به ربوبیت خدا 3

بازگشت به خدا

زمینه بازگشت به خدا 6، 7

باغ سوخته

جایگزینی باغ سوخته 1، 2، 4; ویرانی باغ سوخته 2

توبه

آثار توبه 6; زمینه توبه 7

طغیان

آثار طغیان 6

ظلم

آثار ظلم 6

گناه

آثار گناه 7

گناهکاران

اهمیت امیدواری گناهکاران 5

نعمت

آثار سلب نعمت 7; زمینه سلب نعمت 6