تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ص – آیه 8 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَأُنزلَ عَلَیْهِ الذِّکْرُ مِن بَیْنِنَا بَلْ هُمْ فِی شَکٍّ مِّن ذکْرِی بَلْ لَمَّا یَذُوقُوا عَذَاب

آیا از میان ما، قرآن فقط بر او نازل شده است؟ [این موجب انکار آنان نیست] بلکه آنها در ذکر من (قرآن) شکّ دارند، بلکه هنوز عذاب مرا نچشیده اند [تا شکّشان برطرف شود].

 

1 - برگزیده شدن پیامبراسلام(ص) از میان توده های عرب برای پیامبری، امری غیرمنطقی و ناممکن در نظر کافران و مشرکان

 

أءنزل علیه الذکر من بیننا

 

2 - پیامبراسلام(ص)، در نظر سران کفر و شرک، فاقد هرگونه ملاک برتری و شایستگی برای رسالت و دریافت وحی الهی

 

أءنزل علیه الذکر من بیننا

همزه در «أءنزل» برای استفهام انکاری است و قید «من بیننا» (از میان ما) قرینه است بر این که نفی و انکار آنان، مربوط به شایستگی پیامبر(ص) برای رسالت بود.

 

3 - سران کفر و شرک، برگزیده شدن پیامبر(ص) را به رسالت بدون برخوردار بودن آن حضرت از امتیاز و شایستگی های لازم، دلیل نپذیرفتن دعوت او اعلام کردند.

 

أءنزل علیه الذکر من بیننا

قید «من بیننا» در حقیقت در مقام بیان تعلیل برای انکار رسالت است; یعنی، پیامبراسلام از میان ما انتخاب شده است و مانند ما هیچ امتیاز و برتری و شایستگی برای دریافت وحی ندارد; پس نمی توان ادعای او را تصدیق کرد.

 

4 - رویارویی سران شرک با پیامبراسلام(ص)، برخاسته از حسادت و خوی جاه طلبی آنان بود.

 

أءنزل علیه الذکر من بیننا

برداشت یاد شده مبتنی بر این دیدگاه است که مقصود از «بیننا» خود سران کفر و شرک باشد. بر این اساس اعتراض آنان به انتخاب پیامبراسلام(ص) از میان آنها، می تواند ناشی از جاه طلبی و حسادت آنان به آن حضرت باشد.

 

5 - مخالفت سران کفر و شرک با پیامبراسلام، به خاطر شک و تردید آنان در اصل نزول وحی و الهی بودن قرآن بود; نه در شایستگی پیامبر(ص) برای رسالت.

 

أءنزل علیه الذکر من بیننا بل هم فی شکّ من ذکری

«بل» در جمله «بل هم فی شکّ من ذکری» برای اضراب می باشد. بر این اساس مقصود از آیه شریفه این است که مخالفت سران کفر و شرک با رسول خدا، ناشی از شک و تردید آنان در درستی قرآن است و بحث از شایستگی آن حضرت برای رسالت، معلول چنین تردیدی می باشد.

 

6 - ذکر، از نام های قرآن

 

أءنزل علیه الذکر من بیننا بل هم فی شکّ من ذکری

 

7 - قرآن، یادآور دانستنی های فراموش شده و بیدارگر فطرت خفته انسان ها

 

أءنزل علیه الذکر من بیننا بل هم فی شک من ذکری

برداشت یاد شده از نام گذاری قرآن به «ذکر» استفاده می شود.

 

8 - سران کفر و شرک در صدراسلام، مردمی لجوج و حق ناپذیر بودند.

 

بل لمّا یذوقوا عذاب

جمله «بل لمّا یذوقوا عذاب» (بلکه هنوز عذاب مرا نچشیده اند) کنایه از این نکته است که آنان آن چنان در شک و تردید نسبت به قرآن به سر می برند و زیر بار رسالت پیامبراسلام(ص) نمی روند که تنها با چشیدن عذاب الهی دست از مخالفت برمی دارند و به سخن حق تن در می دهند. این نکته نشانگر اوج لجاجت و حق ناپذیری آنان است.

 

9 - سران کفر و شرک در عصر بعثت، مورد تهدید خداوند به عذاب استیصال

 

بل لمّا یذوقوا عذاب

برداشت یاد شده از لحن تهدیدآمیز آیه شریفه به دست می آید.

 

10 - سران کفر و شرک، مستحق چشیدن عذاب الهی استیصال اند.

 

بل لمّا یذوقوا عذاب

خدا

تهدیدهای خدا 9

ذکر 6

رهبران

آثار جاه طلبی رهبران شرک 4; آثار حسادت رهبران شرک 4; آثار شک رهبران شرک 5; آثار شک رهبران کفر 5; بهانه جویی رهبران شرک 3; بهانه جویی رهبران کفر 3; بینش رهبران شرک 2; بینش رهبران کفر 2; تهدید رهبران شرک 9; تهدید رهبران کفر 9; حق ناپذیری رهبران شرک 8; حق ناپذیری رهبران کفر 8; رهبران شرک و محمد(ص) 2، 3; رهبران کفر و محمد(ص) 2، 3; عذاب استیصال رهبران شرک 10; عذاب استیصال رهبران کفر 10; لجاجت رهبران شرک 8; لجاجت رهبران کفر 8; مخالفت رهبران شرک 5; مخالفت رهبران کفر 5; منشأ مخالفت رهبران شرک 4

عذاب

اهل عذاب 10; تهدید به عذاب استیصال 9

فطرت

عوامل تنبه فطرت 7

قرآن

آثار شک در وحیانیت قرآن 5; تعالیم قرآن 7; ذکر بودن قرآن 7; نامهای قرآن 6; نقش قرآن 7

کافران

بینش کافران 1

محمد(ص)

بشر بودن محمد(ص) 1; خاستگاه محمد(ص) 1; عوامل مخالفت با محمد(ص) 3، 5; منشأ مخالفت با محمد(ص) 4

مشرکان

بینش مشرکان 1

نبوت

شگفتی نبوت بشر 1