تفسیر آیات قرآن کریم – سوره زمر – آیه 54 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَأَنِیبُوا إِلَی رَبِّکُمْ وَأَسْلِمُوا لَهُ مِن قَبْلِ أَن یَأْتِیَکُمُ الْعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ

و به سوی پروردگارتان بازگردید و تسلیم او شوید پیش از آن که عذابش به سراغ شما بیاید و آن گاه یاری نشوید.

 

1 - لزوم توبه و بازگشت همه گنه کاران به سوی پروردگار

 

الذین أسرفوا علی أنفسهم ... و أنیبوا إلی ربّکم

«إنابة» (مصدر «أنابوا») به معنای رجوع است و «أنیبوا إلی ربّکم»; یعنی، بازگشت به خدا با توبه و اخلاص (مفردات راغب).

 

2 - لزوم تسلیم شدن همه گنه کاران در برابر پروردگار

 

الذین أسرفوا علی أنفسهم ... أسلموا له

 

3 - ربوبیت خداوند، مقتضی توبه و بازگشت گنه کاران به سوی او و تسلیم شدنشان در برابر او است.

 

و أنیبوا إلی ربّکم و أسلموا له

 

4 - توبه و تسلیم در برابر پروردگار، شرط بهره مند شدن بندگان گنه کار از آمرزش الهی

 

إنّ اللّه یغفر الذنوب جمیعًا ... و أنیبوا إلی ربّکم و أسلموا له

توصیه خداوند به انابه و تسلیم شدن بندگان گنه کار، پس از وعده به آمرزش گناهان آنان، می تواند بیانگر شرایط این آمرزش باشد.

 

5 - توبه از گناهان و بازگشت به سوی خداوند، نخستین گام برای جلب غفران الهی

 

و أنیبوا إلی ربّکم و أسلموا له

از تقدم «أنیبوا» بر «أسلموا...» می توان برداشت بالا را به دست آورد.

 

6 - راه توبه و بازگشت برای رهایی از پیامدهای هلاکت بار برای همه گنه کاران باز است.

 

و أنیبوا إلی ربّکم و أسلموا له من قبل أن یأتیکم العذاب

 

7 - توصیه خداوند به توبه و تسلیم شدن پیش از دچار کشتن به پیامدهای هلاکت بار گناهان (عذاب)

 

و أنیبوا إلی ربّکم و أسلموا له من قبل أن یأتیکم العذاب

مقصود از «عذاب» در این آیه، هم می تواند عذاب دنیوی (عذاب استیصال) باشد و هم عذاب اخروی.

 

8 - استمرار بر گناه، زمینه ساز نزول عذاب الهی

 

و أنیبوا ... من قبل أن یأتیکم العذاب

 

9 - گنه کاران توبه ناپذیر، در معرض عذاب الهی در دنیا (عذاب استیصال)

 

و أنیبوا إلی ربّکم و أسلموا له من قبل أن یأتیکم العذاب

 

10 - نبود هیچ یار و یاوری برای گنه کاران، هنگام گرفتار شدن به عذاب الهی

 

من قبل أن یأتیکم العذاب ثمّ لاتنصرون

 

11 - توبه، تنها پیش از آمدن عذاب الهی پذیرفتنی است و رهایی از عذاب پس از نزول آن ـ حتی با توبه و تسلیم ـ ممکن نیست.

 

و أنیبوا إلی ربّکم و أسلموا له من قبل أن یأتیکم العذاب ثمّ لاتنصرون

آمرزش:

زمینه آمرزش 5; شرایط آمرزش 4

بازگشت به خدا:

آثار بازگشت به خدا 5; اهمیت بازگشت به خدا 1; زمینه بازگشت به خدا 3

تسلیم:

آثار تسلیم به خدا 4; اهمیت تسلیم به خدا 2; زمینه تسلیم به خدا 3

توبه:

آثار اجتناب از توبه 9; آثار توبه 4، 5، 6; اهمیت توبه 1; توبه قبل از عذاب 7، 11; توصیه به توبه 7; زمینه توبه 3; شرایط قبول توبه 11; فرصت توبه 7، 11; محدوده قبول توبه 11

خدا:

آثار ربوبیت خدا 3; توصیه های خدا 7

عذاب:

بی یاوری اهل عذاب 10; خطر عذاب دنیوی 9; زمینه عذاب 8; شرایط نجات از عذاب 11; عذاب استیصال 9

گناه:

آثار اصرار بر گناه 8

گناهکاران:

بی یاوری گناهکاران 10; عذاب گناهکاران 9، 10

هلاکت:

عوامل نجات از هلاکت 6