تفسیر آیات قرآن کریم – سوره تغابن – آیه2 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

هُوَ الَّذی خَلَقَکُمْ فَمِنکُمْ کَافِرٌ وَمِنکُم مُّؤْمِنٌ وَاللَّهُ بمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ

او است آن که شما را خلق کرد، پس برخی از شما کافراند و بعضی مؤمن، و خدا به آنچه می کنید بینا است.

 

1 - خداوند، خالق و آفریننده انسان ها

هو الذی خلقکم

 

2 - انسان، جلوه قدرت و فرمان روایی مطلق خداوند است.

له الملک ... و هو علی کلّ شیء قدیر . هو الذی خلقکم

یادآوری آفرینش انسان با تعبیر «هو الذی خلقکم» (او است که شما را آفرید) ـ پس از ذکر قدرت و فرمان روایی مطلق خداوند بر جهان ـ می تواند برای بیان مصداق و جلوه این قدرت و فرمان روایی باشد.

 

3 - انسان ها از نظر جهان بینی و باورهای دینی یا کافراند و یا مؤمن.

فمنکم کافر و منکم مؤمن

 

4 - انسان، مجبور آفریده نشده، بلکه آزاد و مختار است.

هو الذی خلقکم فمنکم کافر و منکم مؤمن

یادآوری این نکته که انسان ها پس از آفرینش، به دو دسته کافر و مؤمن تقسیم می شوند، گویای حقیقت یاد شده است.

 

5 - انسان، موجودی انتخاب گر و توانا بر تشخیص حق از باطل و پیمودن راه آن

فمنکم کافر و منکم مؤمن

 

6 - کفر انسان ها به خداوند، برخلاف مسیر و فلسفه خلقت انسان و جهان و شگفت انگیز است.

هو الذی خلقکم فمنکم کافر و منکم مؤمن

تفریع «فمنکم کافر» بر موضوع آفرینش انسان از سوی خداوند (هو الذی خلقکم) و یادآوری آفرینش حق مدارانه جهان در آیه بعد، می رساند که کفر انسان ها به آفریننده خود، امری شگفت انگیز و بیرون از مسیر خلقت و به دور از انتظار است; زیرا انتظار از مخلوق (انسان)، این است که آفریننده خود را انکار نکند.

 

7 - خداوند، نسبت به تمامی رفتارهای آدمی، بینا است.

و اللّه بما تعملون بصیر

 

8 - تأثیر باورها و جهان بینی انسان ها در رفتار و کردار آنها

فمنکم کافر و منکم مؤمن و اللّه بما تعملون بصیر

مطلب یاد شده، با توجه به این نکته است که ایمان و کفر، از مقوله جهان بینی و باورهای بشر است; ولی خداوند به جای تذکر به آگاهی خویش از این مسأله، به آگاهی خود از رفتار آدمیان اشاره دارد. این می رساند که رفتارهای آدمی متأثر از جهان بینی او است و کردارهای او، نشانه طرز تفکر و عقیده (ایمان و کفر) او است.

 

9 - رفتار و کردار آدمی، نشانگر کفر و ایمان و نیز اندیشه و باور او است.

فمنکم کافر و منکم مؤمن و اللّه بما تعملون بصیر

 

10 - هشدار خداوند به انسان ها، درباره رفتار و کردارهای خویش

و اللّه بما تعملون بصیر

 

11 - «عن زرارة عن أبی جعفر(ع) قال: قلت له ... قد قال اللّه عزّوجلّ: «هو الذی خلقکم فمنکم کافر و منکم مؤمن» لا واللّه لایکون أحَدٌ من الناس لیس بمؤمن و لا کافر. قال: فقال أبوجعفر(ع): ...ما تقول فی أصحاب الأعراف؟... واللّه ما هم بمؤمنین و لا کافرین...;(1)

از زراره روایت شده که گفت: به امام باقر(ع) گفتم ... خدای عزّوجلّ فرمود: «هو الذی خلقکم فمنکم کافر و منکم مؤمن»، به خدا سوگند احدی از مردم نیست که نه مؤمن باشد و نه کافر...! پس امام باقر(ع) فرمود: ... درباره اصحاب اعراف چه می گویی؟... به خدا سوگند آنان نه مؤمن اند و نه کافر...».

اصحاب اعراف

عقیده اصحاب اعراف 11

انسان

اختیار انسان 4، 5; خالق انسان 1; فلسفه خلقت انسان 6; ویژگیهای انسان 2; هشدار به انسان ها 10

ایمان

منشأ ایمان 9

جهان بینی

اقسام جهان بینی 3

حق

تمییز حق و باطل 5

خدا

بصیرت خدا 7; خالقیت خدا 1; نشانه های قدرت خدا2; هشدارهای خدا 10

رفتار

پایه های رفتار 8

روایت 11

عقیده

منشأ عقیده 9; نقش عقیده 8

عمل

آثار عمل 9، 10; ناظران عمل 7

کافران 3

کفر

شگفتی کفر به خدا 6; منشأ کفر 9

مؤمنان 3

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 2، ص 403، ح 2; نورالثقلین، ج 5، ص 339، ح 8 .