تفسیر آیات قرآن کریم – سوره العادیات– آیه9– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَفَلَا یَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا فِی الْقُبُورِ

پس آیا او نمی داند که وقتی آنچه در قبرها است برانگیخته شود.

 

1 - در قیامت، مردگان از قبرها برانگیخته و پراکنده خواهند شد.

 

بعثر ما فی القبور

«بَعْثَرَ» (معلوم «بُعْثرَ»); یعنی، بیرون کشید; اجزا را زیر و رو کرد; متفرق ساخت; آشکار کرد و برانگیخت (صحاح اللغة). صاحب «مفردات» بعید نمی داند که فعل «بُعْثِرَ»، مرکّب از فعل های «بُعِثَ» و «اُثیرَ» باشد; زیرا معنای هر دو را دارد. مصداق بارز «ما فی القبور» ـ به قرینه ضمیر جمع عاقل در جمله «إنّ ربّهم ...» (در آیات بعد) ـ انسان ها هستند.

 

2 - قیامت، روز زنده شدن مردگان

 

بعثر ما فی القبور

بیرون ریخته شدن آنچه در قبرها هست، کنایه از زنده شدن مردگان در قیامت است. تعبیر «قبر» ـ در این آیه ـ ممکن است هر نقطه ای از جهان را که از بقایای انسان در آن اثری باشد، شامل گردد; بنابر این، آیه شریفه شامل تمامی انسان ها خواهد بود.

 

3 - لحظه خروج مردگان از قبرها در قیامت، وحشت انگیز و توجّه به آن، بازدارنده انسان از کفران نعمت، بخلورزی و دلبستگی شدید به ثروت است.

 

لکنود ... أفلایعلم إذا بعثر ما فی القبور

 

4 - معاد، تهدیدی برای مال دوستان و ناسپاسان

 

لکنود ... لحبّ الخیر لشدید . أفلایعلم إذا بعثر ما فی القبور

 

5 - ایمان به معاد، زمینه ساز از بین رفتن خصلت های ناروا است.

 

لکنود ... أفلایعلم إذا بعثر ما فی القبور

 

6 - ناسپاسی دشمنان دین، در برابر نعمت های خداوند و دلبستگی شدید آنها به دارایی خویش، نشان بی توجهی آنان به معاد

 

إنّ الإنسـن لربّه لکنود ... أفلایعلم إذا بعثر ما فی القبور

 

7 - لزوم شناخت ویژگی های معاد و غافل نبودن از خطرهای آن

 

أفلایعلم

استفهام در آیه شریفه، «انکار تعجبی» است و بر اظهار شگفتی از جهل انسان، دلالت دارد.

 

8 - معاد جسمانی است.

 

بعثر ما فی القبور

اخلاق

زمینه رفع رذایل اخلاقی 5

انسان

پراکندگی انسان ها در قیامت 1

ایمان

آثار ایمان به معاد 5

بخل

موانع بخل 3

بعث

ترسناکی بعث 3

دین

زمینه غفلت دشمنان دین 6; کفران دشمنان دین 6; مال دوستی دشمنان دین 6

ذکر

آثار ذکر بعث 3

علایق

شدت علاقه به ثروت 6

غفلت

زمینه غفلت از معاد 6; سرزنش غفلت از معاد 7

قیامت

بعث در قیامت 1; ویژگیهای قیامت 2

کفران

موانع کفران نعمت 3

کفران کنندگان

تهدید کفران کنندگان 4

مال دوستی

تهدید مال دوستی 4; موانع مال دوستی 3

مردگان

احیای اخروی مردگان 2

معاد

شناخت ویژگیهای معاد 7; معاد جسمانی 8; نقش معاد4