تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الشوری – آیه25 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَهُوَ الَّذی یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادهِ وَیَعْفُو عَنِ السَّیِّئَاتِ وَیَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ

 

و او است که توبه را از بندگانش قبول می کند و از بدی ها در می گذرد و آنچه را انجام می دهید می داند.

 

1 - خداوند، پذیرای توبه بندگان خویش

 

و هو الذی یقبل التوبة عن عباده

 

2 - پذیرش توبه گنه کاران و بخشش اعمال ناشایست آنان، تنها در اختیار خداوند است.

 

و هو الذی یقبل التوبة عن عباده

«هو» مبتدا و «الذی یقبل» خبر است. موصول آمدن خبر، حکایت از این حقیقت دارد که مضمون صله (یقبل التوبة) از صفات تغییرناپذیر مبتدا و از شؤون ثابت او است.

 

3 - توبه، زمینه ساز آمرزش و بخشایش تمامی گناهان انسان از سوی خداوند

 

یقبل التوبة عن عباده و یعفواْ عن السیّئات

عطف «یعفواْ» بر «یقبل التوبة» گویای زمینه ساز بودن توبه برای بخشایش گناهان است و «السیئات» ـ که جمع با الف و لام است ـ بیانگر این می باشد که خداوند با توبه بندگان، تمامی گناهان آنان را می بخشد.

 

4 - خداوند، تشویق کننده کافران و مشرکان به رها کردن شرک و بازگشت به توحید و یکتاپرستی

 

و هو الذی یقبل التوبة عن عباده

با توجه به آیات پیشین، می توان گفت که جمله «و هوالذی یقبل التوبة» دعوتی است از سوی خدا به عموم کافران و مشرکان مبنی بر دست برداشتن از عبادت غیرخدا و بازگشتن به یکتاپرستی.

 

5 - تمامی گناهان، حتی گناه کفر، تکذیب پیامبر و تهمت و افترا بر او، قابل بخشایش خداوند است.

 

أم یقولون افتری ... یقبل التوبة عن عباده و یعفواْ عن السیّئات

از واژه «السیئات» ـ که جمع محلی به الف و لام است ـ و نیز از ارتباط این آیه با آیه قبل ـ که سخن از تهمت افترای پیامبر(ص) بر خدا از سوی مشرکان بود ـ مطلب بالا استفاده می شود.

 

6 - لطف بی کران الهی نسبت به آدمیان، حتی انسان های گنه کار

 

یقبل التوبة عن عباده

از این که خداوند توبه همه گنه کاران را می پذیرد، مطلب بالا استفاده می شود.

 

7 - امکان بخشودگی برخی از گناهان، حتی بدون توبه *

 

یقبل التوبة ... و یعفواْ عن السیّئات

برداشت یاد شده، بدین احتمال است که «یعفواْ...» جمله ای مستقل از جمله پیشین باشد و دو فراز آیه، اشاره به دو مطلب جداگانه داشته باشد: 1ـ خداوند توبه گنه کاران را می پذیرد; 2ـ برخی از گناهان بدون توبه نیز مورد بخشش قرار می گیرد.

 

8 - خداوند، آگاه و دانا به تمامی افعال بندگان خویش

 

و هوالذی ... و یعلم ما تفعلون

 

9 - تظاهر به توبه، از دید خدا مخفی نخواهد ماند.

 

هو الذی یقبل التوبة ... و یعلم ما تفعلون

 

10 - توجه به آگاهی خدا از افعال بندگان، زمینه ساز توبه و روی آوری ایشان به درگاه او

 

هو الذی یقبل التوبة عن عباده ... و یعلم ما تفعلون

آمرزش:

آمرزش قبل از توبه 7; زمینه آمرزش 3

انسان:

عمل انسان ها 8

توبه:

آثار توبه 3; تشویق به توبه 4; تظاهر به توبه 9; زمینه توبه 10; قبول توبه 1; منشأ قبول توبه 2

توحید:

تشویق به توحید عبادی 4

خدا:

اختیارات خدا 2; تشویقهای خدا 4; توبه پذیری خدا 1; علم خدا 9; علم غیب خدا 8; وسعت لطف خدا 6

ذکر:

آثار ذکر علم خدا 10

شرک:

تشویق به ترک شرک 4

کافران:

تشویق کافران 4

کفر:

آمرزش کفر 5

گناه:

آمرزش گناه 5، 7; منشأ آمرزش گناه 2

لطف خدا:

مشمولان لطف خدا 6

محمد(ص):

آمرزش تکذیب محمد(ص) 5; آمرزش تهمت به محمد(ص) 5

مشرکان:

تشویق مشرکان 4