تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الذاریات – آیه 23 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَوَرَبِّ السَّمَاء وَالْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِّثْلَ مَا أَنَّکُمْ تَنطِقُونَ

پس قسم به خداوندگار آسمان و زمین که این مطلب حقّ است همان گونه که سخن گفتن شما [حق] است.

 

1 - سوگند خداوند، بر حقانیت و تخلف ناپذیری وعده های خویش

 

و ما توعدن . فَوَربّ السّماء و الأرض إنّه لحقّ

در این که مرجع ضمیر در «إنّه» چیست، چند احتمال داده شده است. از جمله آنها این است که ضمیر به «ما توعدون» (در آیه قبل) بازمی گردد. برداشت بالا براساس این احتمال است.

 

2 - تضمین قطعی، روزی خلق از سوی خداوند *

 

و فی السّماء رزقکم ... فَوَربّ السّماء و الأرض إنّه لحقّ

ضمیر «إنّه» می تواند به روزی آدمیان بازگردد که در «فی السّماء رزقکم» بیان شده است. در این صورت پیام آیه شریفه این است که فکر روزی، شما را از تحقیق و اندیشه در آیات الهی باز ندارد; زیرا خداوند روزی شما را تضمین کرده است.

 

3 - آسمان و زمین، تحت ربوبیت الهی و تدبیر یگانه آن، شایان تأمل و درس آموزی

 

فَوَربّ السّماء و الأرض

اهمیت ربوبیت الهی نسبت به آسمان و زمین، از آن جهت می باشد که مورد قسم قرار گرفته است.

 

4 - ربوبیت یگانه و توانمندانه خداوند بر نظام هستی، خود گواه تحقق پذیری وعده های او است.

 

و ما توعدون . فَوَربّ السّماء و الأرض إنّه لحقّ

از ارتباط میان حقانیتِ وعده های خداوند و سوگند به ربوبیت او، مطلب بالا استفاده می شود.

 

5 - تأمین روزی زمینیان از آسمان، نمودی از ربوبیت یگانه خداوند بر هستی

 

و فی السّماء رزقکم ... فَوَربّ السّماء و الأرض

از ارتباط میان این آیه با آیه قبل (و فی السّماء رزقکم) مطلب بالا استفاده می شود.

 

6 - نظام هستی، در مسیر کمال و تعالی

 

فَوَربّ السّماء و الأرض

در واژه «ربّ»، پیش بردن به سوی کمال و رفع نقایص، نهفته است. (مفردات راغب)

 

7 - حقانیت وعده های الهی مانند قدرت آدمیان بر نطق، روشن و انکارناپذیر است.

 

و ما توعدون ... إنّه لحقّ مثل ما أنّکم تنطقون

بنابراین که ضمیر «إنّه» به «ما توعدون» بازگردد، تمثیل آیه شریفه در جهت بیان این معنا است که تحقق وعده های الهی، همان قدر روشن است که سخن گفتن آدمیان و قدرت ایشان بر نطق واضح می باشد.

 

8 - پرهیز شعورمندان از کلام دروغین، دلیل راه نداشتن باطل در حریم وعده های خداوند (آفریدگار شعور)*

 

إنّه لحقّ مثل ما أنّکم تنطقون

تعبیر «مثل أنّکم تنطقون» ممکن است در بیان این معنا آمده باشد که اگر انسان شعورمند، از باطل گریزان است و ارزش را در حقیقت می بیند; پس چگونه ممکن است که سخن پروردگار آدمیان و خالق نطق (شعور)، بی حقیقت و وعده اش تحقق ناپذیر باشد.

 

9 - نطق و شعورمندی انسان، نشانه ای از آیات حق الهی *

 

و فی أنفسکم أفلاتبصرون ... إنّه لحقّ مثل ما أنّکم تنطقون

از ارتباط میان «إنّه لحقّ» با «تنطقون»، ممکن است مطلب بالا استفاده شود.

آسمان

عبرت از تدبیر آسمان 3; مدبر آسمان 3

آفرینش

تکامل آفرینش 6

آیات خدا

آیات انفسی 9

انسان

اهمیت شعور انسان 9; روزی انسان ها 2

باشعوران

راستگویی باشعوران 8

توحید

آثار توحید ربوبی 4; توحید ربوبی 3; دلایل توحید ربوبی 5

خدا

دلایل حتمیت وعده های خدا 4; دلایل حقانیت وعده های خدا 8; رازقیت خدا 2; وضوح حقانیت وعده های خدا 7

دروغ

اجتناب از دروغ 8

روزی

آثار تأمین روزی 5; ضامن روزی 2; منابع روزی 5

زمین

عبرت از تدبیر زمین 3; مدبر زمین 3

سوگند

سوگند بر حتمیت وعده های خدا 1; سوگند بر حقانیت وعده های خدا 1

عبرت

عوامل عبرت 3

قرآن

سوگندهای قرآن 1; مثالهای قرآن 7

مثالهای قرآن

تمثیل به تکلم انسان 7