مصاحبه آیت ا... هاشمی رفسنجانی در پایان سفر به استان زنجان
جناب آقای رییس جمهور در سفر فشرده حضرتعالی به استان زنجان یکی از پدیده های مهم کشورمان در بخش صنعت و معدن مورد بهره برداری قرار گرفت خواهش می‌کنم در مورد جایگاه کارخانه تولید روی در آن استان و تأثیر آن در صنعت کشور توضیحاتی بفرمائید.
بسم الله الرحمن الرحیم . در چند ساعتی که ما در استان زنجان بودیم دو بخش مورد توجه بود. در درجه اول بخش صنعتی بود و بخش دیگر کشاورزی که آنهم در زنجان بسیار مهم است. در مورد صنعت ، یک شهرک صنعتی در شهرستان محروم ماه نشان در بخش انگوران احداث می شود که در منطقه تأثیر بسیار جدی دارد و برای من هم اهمیت داشت . ولی کار عمده من درخصوص صنعت روی بود. در کشور ما این حرکت خیلی تازگی دارد و برای مردم و بخصوص برای صنعتگران جالب است که بیشتر از عمق این کار مطلع شوند. تحول عمده‌ای است اصولاً روی ، گویا چهارمین فلز از لحاظ کاربردی بعد از فولاد و مس و آلومینیم در دنیا است .و در کشور ما هم کاربرد زیادی دارد . الان حدود سی تا چهل هزار تن سالانه روی وارد می کنیم . به خاطر نداشتن تولید بومی هم یک مقدار صرفه جوئی می کنیم که اگر دستمان باز باشد خیلی بیشتر باید مصرف کنیم . آن در گالوانیزه کردن فولاد، ورقها ولوله ها و در خیلی از جاهای دیگر مصرف دارد، در ریخته‌گری، در صنعت لاستیک ، در تولید برنج ، در صنایع نظامی و در چیزهای زیاد دیگر . عجیب هم این است که ما از لحاظ معادن روی جزو مناطق غنی دنیا هستیم . اما عقب افتادیم . علت این عقب افتادگی هم این است که تکنولوژی معمول دنیا تکنولوژی پیچیده‌ای بوده است و می خواستند گران به ما بدهند.
قبل از انقلاب کاری نشده بود و در زمان جنگ هم که نرسیده بودیم . ما از اول برنامه دنبال آن بودیم و به هر حال خیلی گران بود. برای یک کارخانه 60هزار تنی از ما حدود 300 میلیون دلار می خواستند. تازه با ناز می خواستندبدهند . کار بسیار با ارزشی صنعتگران ما انجام دادند که دلم می خواهد پیام کار اینها را به مردم برسانم . چند نکته جالب در آن است .
اولاً چون ما معادن غنی روی داریم و گویا تا بحال 600 اندیس روی شناسائی کرده‌ایم که هفت هشت تا از آنها فعال شده است و الان نمی دانیم که چه مقدار خواهیم داشت. ظرفیت تولید حدود سالانه پانصد هزار تن روی از همین معادن هشتگانه است . اگر اندیسهای دیگر را فعال کنیم احتمالاً خیلی بیشتر از اینها می شود و در آینده از مهمترین منابع ثروت کشور خواهد بود.
ما با چنین ثروتی نمی‌توانیم به تکنولوژی خارجی وابسته باشیم که آیا بدهند و یا ندهند و یا اینکه بخواهند گران به ما بدهند. همین معدن انگوران که من رفتم 20 میلیون تن سنگ معدن دارد که حدود 6 میلیون تن روی از آن استخراج می شود و یک میلیون تن سرب. یعنی 7 میلیون تن محصول ارزشمند از همین یک معدن بیرون می آید. به اندازه معدن مس سرچشمه ارزش دارد. معادن یزد، اصفهان و جاهای دیگر هم هست .
ما همتمان را صرف کردیم برای اینکه خودمان این تکنولوژی را بدست بیاوریم و این از تحقیقات شروع شد . بعد بای لوت سیصد کیلوئی زدیم که محصولمان را آزمایش کنیم . بخش خصوصی هم این کار را کرد و موفق شدیم . بعد براساس همان تحقیق، کارخانه‌هائی را در زنجان و بندرعباس ساخته‌اند که ما دیروز رفتیم و کارخانه را در بخش انگوران در کنار شهر دندی افتتاح کردیم. ظرفیت نهائی دو کارخانه ای که من دیدیم 14 و 15 هزار تن است که بخش اول آن شروع شد. فقط با اضافه کردن یک ترانس بخش دوم هم شروع می شود . هزینه خیلی کمی هم داریم . این جالب است که تکنولوژی آنر ا خودمان طراحی می‌کنیم .اضافاتی که معمولاً صنعتگران غربی اضافه می کنند و پول می گیرند تکنولوژی ما ندارد . کارخانه چهارده هزار تنی دوم که من دیدم حدود 3 میلیارد و 200 میلیون تومان خرج آن شده است که می بایست برق به آن کارخانه می‌رفت . یک میلیون دلار هزینه ارزی داشته است که همین هم می توانست نباشد چون ترانس و چیزهائی که نیاز فوری داشتند خریدند والا در داخل کشور هم ما آنها را تولید می‌کنیم .
پس همه چیز تکنولوژی فرآوری روی ما،از معدن تا فرآوری روی و همه کارهای بعدی همه داخلی است . از لحاظ صرفه جوئی ارزی هم بسیار مهم است. الان چهارکارخانه از این نوع در زنجان و انگوران و بندرعباس داریم که ظرفیت نهایی آنها 60 هزار تن است که در آخرسال به ظرفیت نهایی می رسند.
یک کارخانه هم با همکاری چینی‌ها ساخته‌ایم و نوع دیگری است دریزد. آن هم 30 هزار تن است و الان 90 هزار تن محصول روی تولید می کنیم . با همین تخصصی که داشتیم یک کارخانه در ترکیه خریدیم و آن را فعال کردیم و آن هم برای ما 30 هزار تن محصول دارد که عمده مواد آن را از ایران می‌بریم .
قبلاً ما کارخانه تولید کنسانتره داشته‌ایم . می دانید که چه کار با ارزشی را صنعتگران ما انجام داده‌اند . برای تشکر از آنها با اینکه تازگی در زنجان بودم باز این سفر را رفتم . اینقدر این ساده است که بخش خصوصی در 13 مورد موافقت اصولی گرفته‌اند که خودشان هم واحدهای کوچکتری بزنند. می شود در کنار کارخانه ها و یا جاهای دیگر واحدهای دیگری را زد. چون خیلی ساده و معمولی است و به آسانی با تکنولوژی آن آشنا می شوند.
کار دیگر ما در بخش کشاورزی بود که در کنار قزل اوزن یک پمپاژ آبی برای یک دشت برون قشلاق داشتیم که آنجا را آبیاری کنند که قبلاً دیم کاشته می شد. مسئله مهم در زنجان استفاده از رودخانه قزل‌اوزن است . این رودخانه از کردستان ، آذربایجان غربی ، زنجان و آذربایجان شرقی عبور می کند و سرانجام به گیلان می رود و از سد سفیدرود عبور می‌کند. بسیار رودخانه پربرکتی هست . در دو طرف ساحل آن حدود ششصد الی هفتصد کیلومتر اراضی خوب و با ارتفاعات مناسب است که قابل بهره‌برداری است .در زنجان هفت هشت پمپاژ درست کردیم که 21 هزار هکتار را پوشش می دهد و در این سفر ما تصمیم گرفتیم که این پمپاژها را در ارتفاعات توسعه دهیم که با آبیاری تحت فشار حدود 90 هزار هکتار را می توانیم پوشش بدهیم. باتوجه به اهمیت مهار این آب که رودخانه هم به اسم طلای شناور هست و الان گاهی در ماههای طغیان اسباب زحمت می شود و رسوبات آن سد سفیدرود را پرمی‌کند. در این سفر تصمیم گرفتیم که درساختن سد استور تعجیل کنیم.
سد استور برای رونق کشاورزی برنج در گیلان حیاتی است . نزدیک 100 هزار هکتار زمین را باآب مطمئن می‌تواند زیرکشت برنج ببرد و از سیلابها جلوگیری کند. گیلان را از لحاظ کشاورزی به یک جهش می‌رساند. این سد در دستور کارهست و امسال هم بودجه مختصری برای اجرا دارد که کم بود و من در این سفر تصمیم گرفتم که مقداری از اعتباراتی که در اختیار رئیس جمهور است برای این سد بدهم که کارش را امسال شروع کنند . چون مطالعات آن تمام شده است که هدیه‌ای برای مردم خوب گیلان باشد.
درآنجا چند سد در دست اجراست ؟
در آنجا چهارسد بزرگ را می‌سازیم که یکی از آنها سد تالوار است با حدود 300 میلیون متر آب و مجموعآ با آن چند سد حدود 800 میلیون متر آب را مهار می کنیم . هشت سد دیگر نیز در دست مطالعه است که آنها هم بتدریج ساخته‌می‌شوند.
استان زنجان از لحاظ زمین و آب یک استان بسیار نیرومند و مطمئنی است . خیلی از اراضی آنجا دیم است و تپه ماهوری . آن نوع اراضی را با آبیاری بارانی به آسانی می‌شود با کشت آبی اداره کرد بدون تسطیح . لذا قسمت عمده اینها دنبال کشت آبیاری تحت فشار هستند.
درمورد انتقال برق توضیحاتی بفرمائید.
یکی از طرحهائی که افتتاح شد خط 63 کیلوواتی است که به بخش محروم انگوران در ماهنشان بردیم . اصولاً زنجان جزو بهترین استانها از لحاظ شبکه برق است . چون چهار نیروگاه مهم ، نیروگاه شهید رجائی ، نیروگاه رشت ، نیروگاه تبریز و نیروگاه بندر اراک و نیروگاهی هم درکرمانشاه به این شبکه وصل می شوند و بعدآ هم نیروگاه همدان است . کار پست انجیرک در اراک است و یکی از مراکز به هم رسیدن خطوط برق است که مطمئن‌ترین مرکز توزیع برق خواهد شد.
یکی از نکات مهم،افتتاح طرحهای مهم در بخش محروم ماهنشان بود . نقش این طرحها در اشتغال زائی چگونه است ؟
همانطور که شما گفتید منطقه ماهنشان چون در ارتفاعات بوده است و راه نداشته است قبل از برنامه خیلی محروم بود. بگونه‌ای که کارخانه سرب را که حقش بود که در انگوران‌زده می شدبه زنجان آوردند و ما هم در یک فرصت طولانی باید کنسانتره های سرب را به زنجان بیاوریم به خاطر اینکه می‌گفتند اصلاً نمی‌شود صنعت را به آنجا برد. ولی با راههائی که احداث شده است و مخصوصآ راهی که انگوران را به تکاب وصل می‌کند و از تخت سلیمان که یکی از مراکز مهم سیاحتی ماست می گذرد و 17 کیلومتر آن مانده است که ما در آن سفر اعتبارش را تأمین کردیم که آنرا هم بسازند. ماهنشان هم اخیرآ شهرستان شده است و به یک جای بسیار فعالی تبدیل شده است . طرحهای صنعتی و زیربنایی ، آب و برق و سدها و اینها باعث شده است که مردم آنجا بسیار نشاط پیدا کرده‌اند و کسانی که مهاجرت می‌کردند برگشتند. من در کنار دندی در انگوران اجتماع مردم را که روستائیها جمع شده بود آن قدر پرشعور و با شعور و پرشور دیدم که هیچ انتظار نداشتم در یک منطقه عقب افتاده و دور افتاده ، مردم اینقدر باصفا و هوشیار باشند. همچنین در برون قشلاق که روستائیها به خاطر طرح کشاورزی جمع شده بودند صفا و محبت و حمایت و روحیه روستائیها که احساس می کنند حقوق از دست رفته شان را می‌گیرند برای من بسیار زیبا بود.