مصاحبه آیت الله هاشمی رفسنجانی درباره مسایل مختلف
○ جناب آقای هاشمی امروز از دو پروژه بزرگ در ساحل دریای خزر بازدید فرمودید. بفرمایید مشکل تعیین حقوقی این دریا به کجا رسیده است؟
● بسم‌الله الرحمن الرحیم، از هفت، هشت سال پیش این مسئله پیگیری و در همه سطوح مذاکره می‌شود. کارشناسان برای رژیم حقوقی پیشرفتهایی کردند، اما فکر می‌کنم تصمیم نهایی باید توسط رؤسای کشورهای ساحلی گرفته شود که هم طول زمان کم خواهد کرد و هم تصمیم محکمی خواهد بود.
○ جایگاه صنعت نفت در چشم‌انداز 20 ساله نظام کجاست؟
● صنعت نفت هنوز محور زندگی اقتصادی ماست. در سیاست‌های کلّی و چشم‌انداز دیدیم که تا 10 سال دیگر هزینه‌های جاری ما ازنفت منفک شود و نفت به عنوان سرمایه توسعه کشور حساب شود. وقتی به آنجا برسیم، نفت نقش بیشتری در توسعه، عمران و آبادی کشور خواهد داشت.
○ با توجه به اینکه امروز از پایانه نفتی و صنایع کشتی صدرا بازدید فرمودید، این خبر هم پخش شد که با اکتشافات جدید ایران به دو‌ّمین کشوردارنده نفت در جهان تبدیل شده است، فکر می‌کنید صنعت نفت کشور ما در شرایط حاضر قابلیت‌های بهره‌برداری لازم از این ذخیره عظیم را دارد؟
● به هرحال باید آمادگی داشته باشیم. خداوند این نعمت بزرگ را به ما داد و اگر نتوانیم بهره‌برداری کنیم، عیب بزرگی است. باید خود را در همه زمینه‌ها آماده کنیم که بهترین بهره‌برداری را از منابع خدادادی داشته باشیم. منابعی که تمام می‌شود و به زودی تمام نمی‌شود، ولی میلیونها سال طول می‌کشد تا این منابع شکل بگیرد. لذا باید آماده باشیم. همین مجموعه‌ای که در شمال می‌بینیم و سالهاست که داریم کار می‌کنیم، نشانه خوبی برای آماده شدن است. این سکویی که الان بالایش ایستاده‌ایم، نشان از قدرت بسیار بالای طراحی، مهندسی و ساخت است. سکویی که 14 هزار تن وزن و بیش از 30 متر ارتفاع دارد. باید از این سکو استفاده کنیم و در عمق 1000 متری حفاری چاه نفت داشته باشیم تا بعدها بهره‌برداری کنیم. کار بزرگی است. این سکو مولود صنعت کشتی‌سازی است که سالها پیش طراحی و اجرا شد و امروز می‌توانند کشتی بزرگ بسازند که دارند کشتی 60 هزار تنی را می‌سازند که از دیگران سفارش گرفته‌اند. آن طرفتر پایانه نفت را داریم که نفت منطقه را جذب و به هرجای ایران که بخواهیم پمپاژ کنیم. الان ترمینال و بندرگاه خوب و بسیار آماده است. در کنار اینها امیرآباد راداریم که راه‌آهن، انبار و بندر است. فکر می‌کنم باید برای بهره‌گیری از نفت شمال – چه نفت خودمان و چه نفت همسایگان – پالایشگاهی طراحی کنیم. موقعی که این برنامه‌ها را طراحی می‌کردیم، پالایشگاه هم جزوش بود. حتّی زمینی برای پالایشگاه در نظر گرفتیم که در منطقه ویژه بندر امیرآباد بود که تا به شمال کشور سرویس دهد و نفت‌های اطراف را جذب کند. پس مجموعه پالایشگاه، بندر، راه‌آهن، کشتی‌سازی، سکو سازی و نیروهای زیادی که الان شکل گرفته‌اند و عده زیادی جوان و تحصیل کرده هستند، نمونه خوبی در شمال کشور است. وقتی به جنوب بروید، این طرح را چند برابر می‌بینید. فکر می‌کنم ایران می‌تواند مرکز خوبی برای صنایع، بازار و مرکز بورس نفت در منطقه باشد.
○ با توجه به مطالبی که فرمودید، نقشی که نفت در اقتصاد کشور دارد، صنعت نفت ما احتیاج به حمایت برای پیشرفت دارد. به نظر جناب‌عالی این حمایت‌ها تا چه حدّی لازم است؟ چگونه می‌توان عملی کرد؟
● باید در بین تصمیم‌گیران کشور اجماعی باشد که در صنایع حوزه نفت، گاز و پتروشیمی که الان بخش ممتاز اقتصاد ماست، با هماهنگی پیش رویم تا بتوانیم در مقابل قدرتهای عظیم نفتی که هرکدام به اندازه یک کشور هستند، جایگاه خود را حفظ کنیم. بدون حمایت سیاسی و فنی که مال دانشمندان و صنعتگران است، جایگاه واقعی خود را پیدا نمی‌کند.
○ دولت و مجلس تلویحاً از آغاز دوباره غنی‌سازی اورانیوم حمایت کردند. مجمع تشخیص چه سیاستی خواهد داشت؟
● مجمع مدعی است. می‌گوید باید حمایت کنیم. نمی‌توانیم با توجه به چشم‌انداز 20 ساله از تکنولوژی هسته‌ای فاصله بگیریم. قطعاً جزو ارکان سیاست کلّی ماست.
○ همه خواهان بهره مالکانه یا رابطه بیشتر شرکت نفت با دولت هستند. این بحث در مجلس، دولت و مجمع مطرح شد. می‌خواستم نظر شخصی شما را بدانم؟
● هنوز بحث بهره مالکانه به مجمع تشخیص نیامد. برنامه چهارم به مجمع آمد، ولی مشکلاتی داشت که نمی‌توانستیم بررسی کنیم و برگشت. شورای نگهبان تفسیری از قانون اساسی ارائه کرد که نمی‌توانستیم در مجمع بررسی کنیم و به مجلس رفت. هنوز به عنوان اعضای مجمع در مورد آن موضع نداریم. منتظریم که کارشناسان ما در مجلس و دولت به توافق برسند. اگر به اشکال برخورد کردند، پیش ما می‌آید و بررسی می‌کنیم.
○ یعنی می‌تواند یکی از آن سیاست‌ها حمایتی باشد؟
● ممکن است آن‌گونه باشد. کارشناسان نظر می‌دهند. من هنوز به عمق مسئله نرسیدم.
○ از خزر به بخاطر وجود منابع غنی انرژی به عنوان خلیج فارس دوّم یاد می‌کنند. از طرف دیگر آمریکا تلاش می‌کند در هماهنگی با کشورهای حاشیه خزر مثل قزاقستان و آذربایجان نقش ایران را در این منطقه کمرنگ کند. چه رایزنی‌هایی نیاز است که سیاست‌های ما در این منطقه اعمال شود؟
● ده، دوازه سال است که آمریکا تلاش می‌کند رابطه نفتی ما با شمال را قطع کند. ولی می‌بینید که کشتی‌های روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان با خواهش در سواحل ایران پهلو گرفتند که نفت‌هایشان را بگیریم و صاف کنیم. در آینده که تولید آنها بالارود، نیازشان به ایران بیشتر می‌شود. ایران مسیر طبیعی عبور نفت است. الان لوله گاز ما به لوله گاز ترکمنستان وصل است. می‌تواینم از این کشور بگیریم و از منابع خود در آن طرف به ترکیه بدهیم و حق عبور به خاطر سرمایه‌گذاری قبلی استفاده کنیم. در مورد نفت و برق هم این اتفاق می‌افتد. ایران طبیعی‌ترین مسیر است. درگذشته مرکز جاده ابریشم به صورت طبیعی به ایران می‌رسید. همین جا امروزه به صورت مدرن شده است. فکر می‌کنم آمریکایی‌ها نمی‌توانند در این مسئله با ما کُشتی بگریند. بالاخره زمین می‌خورند. اینجا مسایل اقتصادی مطرح است که با اقتضائات خود بی‌رحمانه قضاوت می‌کند. منتظر نمی‌شود که سیاستمدار آن را انتخاب کند.
○ دوره‌جدیدمذاکرات ایران واروپا درآینده انجام‌خواهدشد.ارزیابی‌شما چیست؟
● اینها را باید آقای دکتر روحانی پاسخ بدهند.
○ خیلی ممنون
● موفق باشید.