فعالیت کمیسیون بین المللی تحقیق درباره جنایات شاه و دخالت های آمریکا در ایران به روایت هاشمی رفسنجانی -- کتاب انقلاب و پیروزی - سال های ۱۳۵۸ -۱۳۵۷
فعالیت کمیسیون بین المللی تحقیق درباره جنایات شاه و دخالت های آمریکا در ایران به روایت هاشمی
تاریخ 15/12/1358
آغاز فعالیت کمیسیون بین المللی تحقیق برای بررسی جنایات شاه و دخالتهای آمریکا در ایران، که مورد نظر سازمان ملل بود و با تصویب شورای انقلاب و پیگیری وزارت امور خارجه حاصل شده بود، علاوه بر جریان انتخابات مجلس شورا، یکی از مهمترین بحث‌های آخرین ماه سال 58 بود.
طبق گزارش آقای صادق قطب‌زاده ]سرپرست وزارت امور خارجه[، کمیسیون مزبور به خاطر بررسی سه مسأله، "نقض حقوق بشر توسط آمریکا در ایران"، "جنایات شاه در ایران" و "ملاقات با گروگانها برای کسب اطمینان از سلامتی آنها"، با حضور چند شخصیت معتبر بین المللی که همه آنها به انتخاب دولت ایران بود، شکل گرفته و به ایران آمده بود. امام تشکیل این کمیسیون را قبول داشتند، به همین دلیل شورای انقلاب نیز فعالیت و حضور آنها را در ایران تصویب و مقرر کرد، جلسه‌ای با دانشجویان برای هماهنگی بیشتر تشکیل شود. در این جلسه که با حضور آقای بنی صدر ]در تاریخ 15 اسفند 1358[، تشکیل شد و آقایان موسوی اردبیلی، مهندس سحابی، قطب زاده و من به نمایندگی از طرف شورای انقلاب، در آن حضور داشتیم، از دانشجویان خواسته شد که برای بستن راههای سوء استفاده آمریکاییها و نیز گرفتن ابتکار عمل از دست آنها با این هیأت همکاری کنند.
دانشجویان شرطهایی برای این کار گذاشتند و چندان مایل به این همکاری نبودند. آنها به ویژه می‌خواستند که بین قضیه بررسی جنایات شاه و آمریکا در ایران با مسأله ملاقات با گروگانها، تفکیکی ایجاد شود، تا هم ملت ایران به حق خود برسد و هم از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری شود.
بنی‌صدر و قطب زاده، نظرات دانشجویان را نپذیرفتند و آن را رد کردند. ما تاکید داشتیم که باید کاری کرد که کمیسیون بدون نتیجه بازنگردد، و دولت ایران نیز تضعیف نشود. سرانجام چیزی عاید نشد و قرار شد مذاکره ادامه یابد. من با دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، در دو جلسه طولانی دیگر هم صحبت کردم، آنها به ما گفتند که حاضریم جمعی از گروگانها را به عنوان شاهد جنایات شاه نشان دهیم، ولی دیدن تمامی گروگانها ضرورتی ندارد. اما در این طرف هم مخالفتهایی با این طرح دانشجویان خصوصآ از طرف بنی‌صدر و قطب‌زاده بود که سرانجام آنها را مجبور به اتخاذ تصمیم دیگری کرد؛ تصمیمی که به دنبال مصاحبه بنی صدر، نمود عینی یافت.
بنی‌صدر پس از ناکامی در جلب نظر دانشجویان، در مصاحبه‌ای از آنها خواست که گروگانها را به دولت و شورای انقلاب تحویل دهند و مدعی شد که امام نیز با این طرح موافقت دارند. دانشجویان هم، که از پیش چنین طرحی داشتند، بلافاصله نامه‌ای به امام نوشتند و ضمن اشاره به موضعگیریهای رئیس جمهور و برخی از مقامات دولتی علیه آنها، درخواست کردند که گروگانها را از آنها تحویل بگیرند. امام هم با این پیشنهاد موافقت کردند و در حکمی خطاب به آقای ]سیدمحمد[موسوی خوئینی‌ها، فرمودند : "مقتضی است تا ]تعیین[ تکلیف قطعی که به عهده مجلس شورای اسلامی است، حفاظت جاسوسان آمریکایی را به عهده شورای انقلاب قرار داده و به خدمت خودتان در این امر خاتمه دهید" و بعد هم از شورای انقلاب خواستند که گروگانها را تحویل
بگیرد.
در این میان، چون حکم امام انتشار عمومی نیافته بود، تحویل گروگانها به شورای انقلاب، با مخالفتهای شدید مردم و برخی از سیاسیون همراه شد، تا جایی که کار به اعتصاب‌ها و تحصن‌های اعتراضی نیز کشید و گروهی هم خواستار استعفای صادق‌قطب‌زاده از وزارت امور خارجه شدند. من شخصآ با تحویل گروگانها مخالف بودم، زیرا معتقد بودم که اصولا مقامات رسمی نمی‌توانند، نگهدار گروگانها باشند و حق نیست که آنها به شورای انقلاب تحویل شوند.
سرانجام شورای انقلاب ]در تاریخ 20 اسفند 1358[، در حضور امام تشکیل جلسه داد و به دنبال بحث و بررسیهای صورت گرفته، امام پیامی صادر کردند که بر مبنای آن قرار شد کلیه مدارک مربوط به دخالت آمریکا و شاه خائن در اختیار هیأت بررسی و تحقیق جنایات دولت آمریکا و شاه قرار گیرد و هیأت برای بازجویی از گروگانها و ملاقات با آنهایی که در پرونده جنایات آمریکا و شاه دخالت دارند، آزاد باشد. همچنین قرار شد اگر هیأت بررسی، نظر خود را در تهران درباره جنایات شاه مخلوع و دخالتهای آمریکای متجاوز ابراز داشت، ملاقات با تمامی گروگانها، برایشان بلامانع باشد.
در زمینه تحویل گرفتن گروگانها هم اکثریت اعضای شورای انقلاب گفتند که ما نمی‌خواهیم چنین کاری صورت بگیرد و آنها باید همچنان در اختیار دانشجویان باشند. امام هم نظر دیگری ندادند و برایشان این مهم بود که جنایات شاه و آمریکا، مورد بررسی قرار گیرد و نتیجه آن در ایران اعلام شود.
به این ترتیب شورای انقلاب هم گروگانها را تحویل نگرفت. این مسأله به سود دانشجویان خاتمه یافت و آمریکاییها از حل و فصل سریع مسأله کلا ناامید شدند و به فکر کارهای دیگری از جمله اعمال تحریم‌های اقتصادی و فشارهای بین المللی بیشتر و نیز قطع رابطه با ایران افتادند.
اعضای کمیسیون نیز، ایران را ]در تاریخ 21 اسفند 1358[، بدون دستیابی به نتیجه‌ای خاص، ترک کردند. آنها مدعی بودند اجرای شرایط تعیین شده از سوی امام، ادامه کار کمیسیون را غیر ممکن کرده است.
منبع: کتاب هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات 58-1357 ، انقلاب و پیروزی، زیر نظر عباس بشیری