سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم افتتاح مرکز تحقیقات تولید، اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد الله والسلام علی رسول الله و آله

از فرصتی که پیش آمد تا از همکارانمان در بخش کشاورزی به خاطر همراهی خوبی که در تحقق برنامه‌ها داشتند؛ تشکر کنیم؛ خوشحالیم و خداوند را شکر می‌کنیم.

برای همه ما روشن است که کشاورزی سهم بسیار بالایی در زندگی، معاش و بهروزی جامعه ما دارد و به همین دلیل از اوایل انقلاب به دستور رهبر و بنیانگذار جمهوری اسلامی بنا شد کشاورزی محور باشد. حقیقتاً هم فکر درست و شایسته‌ای است که با توجه به سهمی که در زندگی ما دارد و همچنین به خاطر اینکه ضروری‌ترین نیازهای حیاتی را که در هر حال ما نمی‌دانیم خودمان را از آنها جدا بکنیم، برای ما تأمین می‌کند.

هیچ وقت و هیچ جا کشاورزی از اهمیتش کاسته نشده است. در پیشرفته‌ترین کشورهای صنعتی دنیا هم به فکر توسعه کشاورزی و مواظب آینده کشاوزی‌شان هستند. در کشور ما محدودیت اساسی آب است. از لحاظ زمین و آفتاب و تنوع فصل و آب و هوا امتیازات فراوانی داریم به همین دلیل همان‌گونه که جناب دکتر کلانتری در گزارششان آوردند، معمولاً در محصولات اساسی دنیا در بین ده تا پانزده کشورهای خوب و اول دنیا هستیم که این از طبیعت ایران است. خیلی روشن است که در گذشته و در زمان رژیم پهلوی از این مواهب ارزشمند الهی خوب استفاده نشده است. کشاورزی حرکت مقبولی نداشته است. در دوران دفاع هم خیلی نمی‌توانستیم کاری بکنیم. اولاً چند استان که شرایط جنگی داشتند که اتفاقاً استان‌های مهم کشاورزی ما هستند. هم خوزستان، هم ایلام، هم کرمانشاه، هم کردستان و هم بخشی از آذربایجان غربی، با فراوانی آب، زمین‌های خوب و هوای مناسب، همه شرایط را دارند. در سایر جاها هم کمی از امکانات پشتیبانی کشاورزی را داشتیم.

طبیعی بود که حرکت جدی را بعد از جنگ آغاز کنیم. البته بعد از انقلاب این کار را کردیم، ولی امکانات نبود. پس از جنگ و از همان روزهای اول، طراحی برنامه محوری کشاورزی در دستور قرار گرفت و سهم قابل توجهی از امکانات کشور متوجه این بخش شد. الان مدعی نیستم که به اندازه ظرفیت و استعداد کشاورزی به این بخش پرداختیم. علتش این است که در همه بخش‌ها عقب‌افتاده بودیم. اگر به بقیه بخش‌ها نمی‌رسیدیم، ناهماهنگی‌ها به کشاورزی هم آسیب می‌رساند. ناچار بودیم پخش کنیم که پخش کردیم. فکر می‌کنم از این به بعد آسان‌تر است که برای کشاورزی بهای بیشتری بپردازیم.

چون خیال ما از بابت زیربناها تا حدود زیادی راحت شده است. در عین حال توجه ویژه‌ای به این بخش شده و شما هم انصافاً از این موقعیت استفاده کردید. دلیل ما هم همین آمار و ارقام درستی است که امروز قرائت شد. رشد بیش از پنج در صدی دائم در این پنج سال نشان خیلی خوب از یک حرکت درست و با برنامه در جهت توسعه کشاورزی است. خوشبختانه وزیر کشاورزی شخصیتی دانشمند و با تجربه بودند و همکاران ایشان با این روحیه، با شیوه‌های علمی برخورد کردند، لذا حرکت ما به دنبال رشد پایدار و ماندنی است. این‌ها محصول یک فشار شوک‌وار نیست، یعنی ما در یک مقطع فشاری بیاوریم و انبوه امکانات را بریزیم و محصول بگیریم. بلکه همه چیز را در برنامه گنجاندید، به خصوص توجه ویژه به تحقیقات و آموزش و ترویج که باعث ارتقای کیفی امور شد. ارقامی که آقای مهندس رادمنش[1] گفتند که بیش از شانزده هزار طرح تحقیقاتی را یا تمام کردید و یا دارید اجرا می‌کنید و رشد قابل توجه نیروهای علمی و تحصیلات بسیار جدی و بورسیه‌ها، پایه کار ماست که آینده را تضمین می‌کند. نتیجه تحقیقات را هنوز نمی‌توانیم در آمارها نشان بدهیم. چون آن تحقیقات فشرده و سنگین آثارش را باید سالهای بعد در آمار کمّی بروز بدهد.

با امکانات خوبی که الان برای تحقیقات دارید که یک نمونه‌اش همین چیزهایی است که امروز دیدیم و در چند استان هم در سفرهایم با امکاناتی که شما دارید، برخورد کردم و نیروهایی که تربیت شده‌اند، انتظار داریم از بخش‌های مختلفی که تقویت شده‌اند، در آینده بیشتر استفاده شود.

یکی از کارهای مهم مربوط به شما، مهار آبهاست. در این بخش حتی بیشتر از برنامه کار کردیم. هر جا آبی را دیدیم که قابل استحصال است، رویش برنامه ریختیم. یا سدها شروع شده و یا دارد مطالعه می‌شود. برنامه‌های مفصلی برای انتقال آب درنظر گرفتیم که آب را از حوضه‌های پرآب با تونل‌ها و پمپاژها، به نقاط نیازمند ببریم. روی آبخوان‌داری و آبخیزداری تکیه‌های زیادی کردیم. به خصوص آبخوان‌داری که خیلی جدید است و من امید زیادی به بازده آن هم در تغذیه سفرهای زیرزمینی و هم ایجاد صفحات سبز در دهانه‌های رودخانه‌ها دارم. رودخانه‌هایی که فصلی هستند، ظرفیت این کار را دارند. الان دهانه‌های بسیاری از آنها، برای آبخوان‌داری آماده شده که من در سفرهایم با هلیکوپتر دیدم. چون خیلی مسافرت می‌کنم و از فضا زیاد عبور کردم. شاید اکثر نقاط کشور را در این چند سال با هلیکوپتر دیدم و می‌بینم که مردم در خیلی جاها دارند با بندهای کوچک و بزرگ و همچنین جهاد و خود وزارت کشاورزی، آب را مهار، تنظیم و تزریق می‌کنند. در مهار آب حرکت‌ها واقعاً منطقی است.

در مورد مصرف آب هم کار عمده را خود شما کردید و باید بکنید و آن، علمی کردن مصرف آب است که از اتلاف و اسراف در مصرف آن خودداری کنیم. بحمدالله در این هفت هشت سال در این جهت خیلی خوب پیشرفت کردیم. از یک سال و نیم پیش ما طرح آبیاری تحت فشار را که در برنامه اول هم دیده بودیم، ولی پیشرفت نکرده بود، بیشتر مورد حمایت قرار دادیم. صنعت به کمک شما آمد و خوشبختانه امروز صنعت ما همه نیازهای آبیاری تحت فشار را در اختیار کشاورزان گذاشته است.

به خاطر لوحی که صنعتگران و کشاورزان مربوط به آبیاری تحت فشار با هنرمندی تنظیم کرده بودند و به من دادند، خیلی خوشحال شدم، چون به این بخش فوق‌العاده علاقمندم و فکر می‌کنم یکی از راه‌های تعمیق و توسعه کشاورزی ما همین آبیاری تحت فشار است. با آشنایی‌هایی که خودم با کشاورزی، اراضی، آب‌ها و مناطق دیم دارم، امیدوارم بتواند سطح زیر کشت را نزدیک به دو برابر برساند. گرچه شما با احتیاط از این ارقام حرف می‌زنید.

مثلاً در همدان که فرصت داشتیم، حساب کردیم و دیدیم آنجا حدود ششصد هزار هکتار دیم و حدود سیصد هزار هکتار آبی دارند. البته یکی دو سال می‌گذرد و ارقام کاملاً یادم نیست، ولی فکر می‌کنم این‌گونه باشد که اگر همین باشد، با آن محاسبه‌ای که کردیم، دیدیم. تقریباً می‌توان همه آن ششصد هزار هکتار دیم را تبدیل به آبی کرد. اگر از آب‌ها درست استفاده کنیم، سراسر کشور مثل مزرعه آبی می‌شود که به عنوان نمونه دیدید که دو سه برابر شد. هنوز هم آب اضافی داشتند که داشتند ارتفاعات اطراف را برای درختکاری آماده می‌کردند، به خاطر اینکه آب اضافه آماده بود و نزدیک سه برابر شده بود. سطح زیر کشتشان برای یونجه نود هکتار بود که به دویست و نود هکتار رسانده بودند. آب هم اضافه آمده بود. بحمدالله دیگر جا افتاده و کشاورزها استقبال می‌کنند و دولت هم وام می‌دهد. انشاءالله این دیگر متوقف نشود. البته شما باید مواظب باشید. قطعاً پیگیری لازم دارد تا به اهدافی که دارد، برسد.

کارهای تحقیقی که نمونه‌هایش را ما دیدیم، امروز در آزمایشگاه‌ها و نمایشگاه‌ها امید بسیار زیادی به توسعه سریع در برداشت‌ها و کیفیت محصولات می‌دهد. این تحقیقات ژنتیک در ایران خیلی تازه است و اکثر آزمایشگاه‌ها که ما دیدیم، هنوز کاملاً جوان هستند و در قدم‌های اولی دارند کار می‌کنند. ولی کشورهایی که از ما جلو هستند، دارند امروز محصولات انبوه را با همین تحقیقات ژنتیکی اصلاح بذرها و گونه‌های مقاوم به آفات، مقاوم به سرما در مقابل انواع چیزهایی که مزاحم کارهاست، به بازار می‌فرستند. این راه‌هایی است که دنیا تجربه کرده و علم ژنتیک امروز دارد حرف‌های بزرگی می‌زند و کارهای عظیمی می‌کند. آدم دارد به وضوح می‌بینید که در افق و پس از یک دهه، ژنتیک قسمت زیادی از زندگی انسان را تولید می‌کند و تنوع و چیزهای زیادی را به ارمغان خواهد آورد.

تأخیر ما در بهره‌گیری از این رشته از علم واقعاً ظلم به کشور و به خصوص بخش کشاورزی است که شما الحمدلله وارد شدید و حرکت به طور جدی شروع شده است. امیدوارم پیگیری بشود تا در این راه که شروع شده، کوتاه نیاییم. البته معمولاً دانشمندانی که حضور پیدا کردند، خودشان نمی‌گذارند چیزی از دست برود. این روحیه دستمایه‌ای باارزش است، ولی به هر حال مواظبت لازم دارد، چون یک مقدار طول می‌کشد تا آثارش را ببینیم. چیزهایی است که فوری آثارش را مردم می‌بینند و رها نمی‌کنند، اما آثار شیوه‌های ژنتیکی‌های را دو، سه سال دیگر می‌بینند و درک می‌کنند. امیدواریم این حرکت کیفی و عمقی ادامه یابد تا کمبود آب و شرایط نامساعد کشاورزی در بعضی طرح‌ها و بعضی نقاط را جبران کنید.

خطر سرمازدگی و آفت زندگی‌ها این روز با کوچک شدن دنیا خیلی سریع‌تر به این طرف و آن طرف می‌روند و می‌تواند محصولات ما را کم کند. امیدواریم این حرکت آثارش را زود نشان بدهد و احتیاج است که شما با مردم بیشتر حرف بزنید. باید در مجله‌های علمی، در مقالات علمی، در میزگردهای صداوسیما، در تبلیغات، حتی در سینماها، ثبت سپرده‌ها و تبلیغات رسمی که با شیوه‌های هنری توأم است، مردم را از این علم بسیار بسیار مهم و این دانش پربرکتی که امروز در اختیار بشر آمده و این قدر مؤثر است، آگاه کنیم. می‌بینم که الان در مجامع بین‌المللی به فکر مهار این رشته هستند، به خاطر اینکه از عواقب انفجارآمیزی که آثار ژنتیک می‌تواند در عوض کردن شرایط پیش بیاورد، می‌ترسند. اگر عوض کردن‌ها در مسیر مثبت باشد، معلوم است که کسی با آن مخالفت نمی‌کند. چیزهای خاص را دارند که نگرانند.

به هر حال به نظر می‌رسد همه شرایط فراهم شده است. ابزار کشاورزی برای کشاورزان فراهم است و امروز می‌توانیم تراکتور، کمباین، پمپ آب، انواع دنباله بندها و هر چه را که کشاورز لازم دارد، خودمان تولید کنیم. صادرات هم می‌توانیم داشته باشیم. تبلور شیوه‌های مدیریتی در تعاونی‌ها و یکپارچه کردن زمین‌هاست که شما جدی گرفتید و کشاورزان را خیلی هم تشویق می‌کنید باید به شدت پیگیری بشود. کشور ما همان‌گونه که همه شما می‌دانید، رنج زیادی از قطعات کوچک زمین می‌برد که هر خانواده‌ای با چند قطعه زمین در گوشه و کنار صحرا، خودش را مشغول می‌کند. آسان هم نیست که اینها را از این وضع مالکیت جدا کنیم. خوشبختانه در آن جایی که من رفتم، دیدم کشاورزها فهمیدند. آثارش را فهمیدند. صرفه‌جویی در آب، در کود، در نیروی انسانی، در بیشتر شدن زمین زیر کشت را فهمیدند و در راه هم خیلی چیزها را می‌فهمند. ما هم حمایت می‌کنیم. وام می‌دهیم. بیشتر به زندگی‌شان می‌رسیم. از لحاظ علمی بیشتر می‌توان به آنها کمک کرد. قطعاً باید روی یکپارچه کردن زمین‌ها، به عنوان یک ابزار خیلی مؤثر در بازدهی و کیفیت محصول در زندگی کشاورزان تکیه کنیم که این هم از مواهب دوره مدیریت علمی و فنی کشاورزی است.

خداوند به همه ما توفیق بدهد تا با همین همت کار را ادامه بدهیم و کشور اسلام و امام زمان (ع) را به خوبی بسازیم و آن شأن و مقام که عترت در ایران عزیز، ریشه دارد و استحقاقش را دارد، به او ببخشیم.

            السلام علیکم و رحمه الله