تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ملک – آیه 14– کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَلَا یَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِیفُ الْخَبیرُ

آیا آن کس که آفریده است [احوال آفریده خود را ]نمی داند، با این که او باریک بین و آگاه است؟

1 - خداوند، آگاه به تمامی آفریده های خویش است.

ألا یعلم من خلق

2 - خداوند، خالق و آفریدگار انسان و جهان است.

ألا یعلم من خلق

3 - خالقیت خداوند نسبت به انسان و جهان، نشانه و دلیل احاطه علمی او به تمامی حقایق جهان و نیز راز دل ها و ضمیر انسان ها است.

إنّه علیم بذات الصدور . ألا یعلم من خلق

عبارت «ألا یعلم من خلق» در مقام تبیین چگونگی آگاهی خداوند، از راز دل ها و ضمیر انسان ها است; یعنی، خداوند چون خالق و آگاه به خلق خویش است، پس به راز دل ها و نهان آدمیان آگاهی دارد.

4 - خداوند، لطیف (آگاه به پدیده های دقیق و ظریف و ریزه کاری های آنها) است.

و هو اللطیف

«لطیف»، از مصدر«لطافة»به معنای دقیق و از مصدر «لطف»، به معنای اهل رفق و مدارات است. توصیف خداوند به «لطیف» کنایه از آن است که خداوند در دل و جان اشیا نفوذ می کند و بر آنها احاطه علمی دارد، به گونه ای که کسی آن را احساس نمی کند. گفتنی است برداشت یاد شده، بر مبنای معنای اول است.

5 - رفق و مدارای خداوند، نسبت به عموم انسان ها

و هو اللطیف

6 - خداوند، «خبیر» (بر احوال انسان ها و از همه امور با خبر) است.

الخبیر

7 - «عن أبی الحسن الرّضا(ع): ...و أمّا اللطیفُ فلیس علی قِلَّة و قَضافَة و صِغَر و لـکن ذلک علی النَّفاذ فی الأشیاء و الامتناع من أن یُدْرَکَ ... و أمّا الخبیر فالذی لایعزُبُ عنه شیءٌ و لایفوتُه...;(1)

از امام رضا(ع) روایت شده است: ... اما این که خداوند لطیف است، به این معنا نیست که کم و نحیف و کوچک است; بلکه لطیف بودن خدا به این معنا است که در اشیا نفوذ دارد و درک او ممتنع است... . اما خبیر است به این معنا که هیچ چیز از او پنهان نیست و از او فوت نمی شود...».

آفرینش

حقایق آفرینش 3; خالق آفرینش 2، 3

اسماوصفات

خبیر 6; لطیف 4; مراد از خبیر 7; مراد از لطیف 7

انسان

خالق انسان 2، 3; رازهای انسان 3

خدا

خالقیت خدا 2، 3; دلایل احاطه علمی خدا 3; علم خدا به موجودات 1; علم غیب خدا 1; وسعت لطف خدا 5

روایت 7

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 1، ص 122، ح 2; نورالثقلین، ج 1، ص 756، ح 229.