تفسیر آیات قرآن کریم – سوره زمر – آیه 44– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قُل لِّلَّهِ الشَّفَاعَةُ جَمِیعًا لَّهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ

بگو: شفاعت همه مختّص خدا است، فرمانروایی آسمان ها و زمین فقط در اختیار او است و سر انجام به سوی او بازگردانده می شوید.

 

1 - تمامی شفاعت ها (هر نوع و به هر مقدار)، در اختیار خدا و مختص به او است.

 

قل للّه الشفـعة جمیعًا

لام «للّه» برای اختصاص است. «اللّه» نیز خبر مقدم و مفید حصر می باشد و «جمیعاً» حال برای «شفاعت» و مفید استغراق است; یعنی، هر نوع شفاعتی و به هر مقداری باشد، تنها در اختیار خداوند است.

 

2 - وجود شفاعت برای انسان ها در پیشگاه خداوند

 

قل للّه الشفـعة جمیعًا

تأکید خداوند بر انحصار شفاعت به خود، نشانه این حقیقت است که اصل شفاعت مورد مقبول خدا قرار دارد; ولی این کار تنها با اذن و رضای او میسر است; چنان که در آیات دیگر به این حقیقت تصریح شده است مثل «ما من شفیع إلاّ من بعد إذنه...» (یونس(10) آیه 3) و «و لایشفعون إلاّلمن ارتضی» (انبیاء(21) آیه 28).

 

3 - شفاعت و وساطت کردن هر موجودی در پیشگاه خداوند، تنها به اذن و اراده او ممکن و میسر است.

 

قل للّه الشفـعة جمیعًا

 

4 - جهان آفرینش (آسمان ها، زمین و...) تحت فرمانروایی خدا است.

 

له ملک السمـوت و الأرض

 

5 - جهان آفرینش، تحت فرمانروایی واحدی اداره می شود.

 

له ملک السمـوت و الأرض

 

6 - فرمانروایی مطلق خداوند بر جهان هستی، دلیل در اختیار داشتن همه شفاعت ها در دست خدا و ناتوانی غیر او از هرگونه شفاعت خودسرانه

 

قل للّه الشفـعة جمیعًا له ملک السمـوت و الأرض

جمله «له ملک السماوات...» در مقام تعلیل برای جمله پیش (للّه الشفاعة جمیاً) است; یعنی، چون فرمانروایی جهان به دست خداوند است، پس شفاعت هم ـ که جزئی از فرمانروایی است ـ در اختیار او قرار خواهد داشت.

 

7 - جهان، دارای آسمان های متعدد

 

السمـوت

 

8 - بازگشت همه انسان ها پس از مرگ تنها به سوی خدا است.

 

ثمّ إلیه ترجعون

 

9 - انسان ها با مرگ از بین نمی روند; بلکه دوباره زنده خواهند شد.

 

ثمّ إلیه ترجعون

 

10 - پیامبر(ص) مأمور مبارزه علنی و صریح با عقاید مشرکان (چون عقیده به شفاعت کردن معبودها و توانایی آنان بر این کار)

 

أم اتّخذوا من دون اللّه شفعاء قل أَوَلو کانوا لایملکون شیئًا و لایعقلون . قل للّه الشفـعة ... ثمّ إلیه ترجعون

آسمان:

تعدد آسمان ها 7; حاکم آسمان ها 4

آفرینش:

تدبیر آفرینش 5; حاکم آفرینش 4، 5، 6

انسان:

شفاعت انسان 2; فرجام انسان ها 8

بازگشت به خدا: 8

توحید:

توحید افعالی 5

جهان بینی:

جهان بینی توحیدی 5، 6، 8

خدا:

آثار اذن خدا 3; آثار اراده خدا 3; اختصاصات خدا 1، 6; حاکمیت خدا 4، 6; شفاعت خدا 1

زمین:

حاکم زمین 4

شرک:

مبارزه با شرک 10

شفاعت:

اذن شفاعت 3; امکان شفاعت 2; شرایط شفاعت 3; منشأ شفاعت 1، 3، 6

محمد(ص):

رسالت محمد(ص) 10; شرک ستیزی محمد(ص) 10

مردگان:

احیای مردگان 9

مرگ:

آثار مرگ 8; حقیقت مرگ 9

معاد:

معاد جسمانی 9

موجودات:

عجز موجودات 6