تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انبیاء – آیه 12 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُم مِّنْهَا یَرْکُضُونَ

پس آن گاه که عذاب ما را احساس کردند ناگهان از آن می گریختند.

1- اقوام و جوامع ستمگر، هنگام احساس نزول عذاب الهی می گریختند.

فلمّا أحسّوا بأسنا إذا هم منها یرکضون

«رکض» (مصدر «یرکضون») در اصل به معنای «پا به زمین زدن» است و آن گاه که به فردی نسبت داده شود به معنای فرار و حرکت سریع خواهد بود.

2- ظهور علایم و نشانه های عذاب، قبل از هلاکت و نابودی جوامع ستمگر

فلمّا أحسّوا بأسنا

برداشت یاد شده مبتنی براین نکته است که مقصود از احساس عذاب، مشاهده علایم و نشانه های عذاب باشد. فرار عذاب شوندگان دراین هنگام، مؤید همین مطلب است; زیرا اگر خود عذاب احساس می شد، فرصت و راهی برای فرار وجود نمی داشت.

3- وحشت و اضطراب شدید و ناگهانی جوامع ستمگر، هنگام ظهور علایم و نشانه های عذاب الهی

فلمّا أحسّوا ... إذا هم منها یرکضون

مطلب یاد شده از «إذا»ی فجائیه ـ که دلالت بر امر ناگهانی و به دور از انتظار می کند ـ استفاده شده است; زیرا فرار ناگهانی دلیل بر وجود نوعی اضطراب و وحشت است.

4- عذاب نازل بر جوامع ستمگر، تدریجی بود.

فلمّا أحسّوا ... یرکضون

باتوجه به این که در آیه شریفه، از فرار عذاب شوندگان حکایت شده است، به دست می آید که بین آغاز احساس عذاب و نابودی آنان ـ که در سه آیه بعد از آن یاد می شود ـ فاصله ای وجود داشته است.

اقوام پیشین

تاریخ اقوام پیشین 1; عذاب تدریجی اقوام پیشین 4; هلاکت اقوام پیشین 2

ظالمان

اضطراب ظالمان 3; ترس ظالمان 3; ظالمان هنگام عذاب 1، 3; عذاب تدریجی ظالمان 4; فرار ظالمان 1; هلاکت ظالمان 2

عذاب

فرار از عذاب 1; نشانه های عذاب 2