تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الرحمن – آیه 30 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَبأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ

پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟

1 - توبیخ کافران و تکذیب گران جن و انس، به خاطر نادیده گرفتن قدرت و لطف الهی در تأمین نیازهای خلق

یسـله ... کلّ یوم هو فی شأن . فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان

خداوند در آیه قبل، فقر ذاتی و نیازمندی موجودات و فیاضیت و نیاز برآوری خویش را به آدمیان یادآور شده و در این آیه غافلان و کافران را مورد سرزنش قرار داده که چرا این حقیقت را در هستی نادیده می گیرند. تثنیه آمدن «کما» و «تکذّبان»، ظاهراً به خاطر توجه خطاب به جن و انس است.

2 - برخورداری خلق از فیض همیشه در جوشش پروردگار خویش، نعمتی انکارناپذیر و شایان توجه برای جن و انس

کلّ یوم هو فی شأن . فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان

برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که عنوان «ءالآء»، بر محتوای آیه قبل ـ که همان نیازمندی خلق و نیازبرآوری خالق می باشد ـ اطلاق شده است.

3 - توجه به نیاز و فقر ذاتی ممکنات، زمینه خداشناسی و پرهیز از کفر و تکذیب

یسـله من فی السمـوت و ... فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان

برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که خداوند برای دورساختن آدمیان و جن از کفر و تکذیب حق، نیاز و فقر ذاتی عالم ممکنات را به آنان یادآور شده است.

4 - خداوند، خواهان توجه و اذعان جن و انس به فقر ذاتی موجودات و نیاز آنها به خداوند

یسـله من فی السمـوت و الأرض ... فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان

سرزنش شدن تکذیب گران یا غافلانی که با غفلت خویش، از جلوه های ربوبیت خداوند چشم پوشیده اند; در واقع بدین منظور است که آنان بیدار شده و تجلیات ربوبیت فراگیرالهی را در درباره خود دریابند.

اقرار

اقرار به نیاز 4

انسان

نعمتهای انسان 2

برهان امکان فقری 3

جن

سرزنش جنیان کافر 1; نعمتهای جن 2

خدا

تکذیب ناپذیری نعمتهای خدا 2; توصیه های خدا 4; زمینه خدا شناسی 3; سرزنشهای خدا 1

ذکر

ذکر نیازهای موجودات 3، 4

غفلت

غفلت از قدرت خدا 1; غفلت از لطف خدا 1

فیض خدا

مشمولان فیض خدا 2

کافران

سرزنش کافران 1

کفر

موانع کفر 3

موجودات

تأمین نیازهای موجودات 1

نیازها

منشأ تأمین نیازها 1; نیاز به خدا 4