تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الذاریات – آیه 17 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

کَانُوا قَلِیلًا مِّنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ

روش آنان این بود که اندکی از شب را می خوابیدند.

1 - شب زنده داری برای عبادت، از ویژگی های مهم «محسنین» است.

کانوا ... محسنین . کانوا قلیلاً من الّیل ما یهجعون

«هجوع» (مصدر «یهجعون») به خواب در شب گفته می شود.

2 - تأثیر مهم عبادت شبانه، در دستیابی به بهشت و نعمت های اخروی

إنّ المتقین فی جنّـت و عیون ... کانوا قلیلاً من الّیل ما یهجعون

3 - بازداشتن جسم از لذت خواب شبانگاهی به خاطر خداوند، ملاک بارز تقوا

إنّ المتقین فی جنّـت ... کانوا قلیلاً من الّیل ما یهجعون

4 - محسنان بهشتی، در بیشتر شب های خویش، اهل تهجد و عبادت اند.

کانوا قلیلاً من الّیل ما یهجعون

برداشت یاد شده بدان احتمال است که عبارت «قلیلاً من اللیل» به معنای شب های اندکی از ایام سال باشد; نه به معنای اندکی از هر شب.

5 - محسنان تقواپیشه، در بیشتر ساعات شب مشغول عبادت اند.

کانوا قلیلاً من الّیل ما یهجعون

برداشت یاد شده بنابراین است که مراد از «قلیلاً من اللیل» مربوط به ساعات هر شب باشد; یعنی، اندکی از ساعات هر شب را می خوابند و بیشتر آن را به عبادت و شب زنده داری می پردازند.

6 - شب هنگام، وقت مناسب و شایسته برای عبادت و راز و نیاز به درگاه الهی

کانوا قلیلاً من الّیل ما یهجعون

7 - «محمدبن مسلم قال سمعت أباعبداللّه(ع) ...و سألته عن قول اللّه عزّوجلّ «کانوا قلیلاً من اللیل ما یهجعون» قال کان أقلّ اللیالی تفوتهم لایقومون فیها...;(1)

محمدبن مسلم می گوید: از امام صادق(ع) درباره سخن خدای عزّوجلّ که فرموده «کانوا قلیلاً من اللیل ما یهجعون» پرسیدم، فرمود: کمترین شبی بر آنان می گذشت که از دست آنان برود و موفق به قیام و تهجد نشوند...».

بهشت

موجبات بهشت 2

تقوا

آثار تقوا 3

تهجد

آثار تهجد 2; زمینه تهجد 3

دعا

آداب دعا 6

روایت 7

شب

فواید شب 6

عبادت

وقت عبادت 6

متقین

تهجد متقین 7; فضایل متقین 7

محسنان

تهجد محسنان 1، 4، 5; عبادت محسنان 4، 5; فضایل محسنان 4، 5; ویژگیهای محسنان 1

نعمت

موجبات نعمت های اخروی 2

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 3، ص 446، ح 18; نورالثقلین، ج 5، ص 122، ح 13.