بسم‌الله الرحمن الرحیم

جمهوری اسلامی ایران با موقعیت خاص جغرافیایی و ویژگی‌های اقتصادی و فرهنگی خود از گذشته دور به‌عنوان کشوری بااهمیت شناخته شده است. این اهمیت با ظهور اسلام و پذیرش آن از سوی ایرانیان و پیوند بنیادهای فکری و عقیدتی اسلام با تمدن و فرهنگ ایرانی، موجب شکل‌گیری یکی از بزرگ‌ترین تمدن‌های معنوی جهان، (تمدن اسلامی ایرانی) گردید. تأثیرات این تمدن عظیم معنوی را می‌توان با ردیابی مسیر جاده ابریشم (1) از چین تا قلب اروپا مشاهده کرد.

از کاشغر و چین تا دمشق و آفریقا، از سمرقند و بخارا و خجند و خوارزم تا نیشابور و ری و اصفهان و فارس، از شیراز تا بنگال و هند و از تبریز تا ارزروم و بوسنی و اروپا، همپای با کاروان‌های تجاری و ابریشم و ادویه، نوای سعدی، حافظ و مولوی، شاعران بزرگ ادب پارسی و دری را می‌توان به گوش جان شنید و این نشان‌دهنده آن است که جاده ابریشم اگرچه در مسیر تجارت و جابجایی کالا بوده، اما در ارتباطات فرهنگی، اجتماعی و هنری نقش مؤثر و مهمی را ایفا کرده است.

تأثیر فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی را در تمام دوران شکوفایی جاده ابریشم بر ساکنان و پویندگان مسیر این جاده در زمینه‌های فکری، عقیدتی، فرهنگی، هنری، آداب و رسوم و سنن و معماری می‌توان ملاحظه کرد. تأثیر معماری این تمدن را حتی تا زمان حاضر می‌توان در شهرها و کشورهای مسیر جاده ابریشم، در بقایای آثاری چون کاروانسراها، پل‌ها، طاق نماها، مساجد و معابد، رباط‌ها و گرمابه‌ها که از جاذبه‌های جهانگردی جاده ابریشم محسوب می‌شوند، مشاهده کرد.

مسئولان جمهوری اسلامی ایران با احیای تمدن و فرهنگ اسلامی ایرانی و تلاشی روزافزون در سازندگی کشور در ابعاد گوناگون عمرانی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، می‌کوشند تا جهانگردان علاقه‌مند به تمدن ایرانی اسلامی، با جلوه‌های نوین این تمدن کهن‌سال روبرو شوند.

احیای مسیر جاده ابریشم با احداث مسیر طولانی راه‌آهن خلیج‌فارس و سرخس ـ تجن که بار دیگر چین و آسیای مرکزی را از طریق ایران به جهان مرتبط می‌کند، در راستای تحقق این هدف صورت گرفته است و در آینده‌ای نزدیک با اتصال راه‌آهن کرمان به زاهدان، شبه‌قاره هندوستان از مسیر ایران به غرب و شمال و جنوب متصل خواهد شد.

جهانگردی بین جوامع مختلف، موجب گسترش ارتباطات ملی و فرهنگی، همبستگی بین‌المللی و تحکیم روابط مسالمت‌آمیز میان ملل و تحکیم صلح جهانی می‌شود. این آثار شگرف فرهنگی در کنار سهم روزافزون جهانگردی در تولید ناخالص اقتصاد جهانی و ایجاد اشتغال و رفاه عمومی باعث شده است که جهانگردی به‌عنوان فعالیتی همه‌جانبه با آثار فرهنگی و اقتصادی خود، موردتوجه ویژه قرار گیرد.

جمهوری اسلامی ایران با اتکا به ارزش‌ها و باورهای متعالی خود از جهانگردان برای دیدار از ایران، میراث فرهنگی و دستاوردهای انقلاب اسلامی دعوت می‌کند. ایران دارای جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی متنوعی از کرانه‌های خزر و دامنه‌های سرسبز البرز تا دشت‌ها و سواحل نیلگون خلیج‌فارس و از تبریز و اردبیل و سهند و سبلان تا خراسان، جاذبه‌هایی گرد هم آمده‌اند که کم‌نظیر و در مواردی بی‌نظیر هستند.

موفقیت شرکت‌کنندگان در دومین اجلاس بین‌المللی جاده ابریشم را از خداوند متعال خواهانم.

اکبر هاشمی رفسنجانی

رئیس‌جمهوری اسلامی ایران

******************************************************************************************8

1- - جاده ابریشم، گذرگاه تجاری پرآوازه‌ای است که چگونگی داد و ستد فرهنگی شرق و غرب در این راه قابل مشاهده است. این راه، راه بازرگانی قدیمی بود که از چین، واقع در شرق دور، آغاز و تا دریای مدیترانه در غرب امتداد می‌یافت. نکته قابل توجه این که افزون بر کالاهای بازرگانی، اندیشه‌ها و فرهنگ‌های ملت‌ها و قوم‌های گوناگون از آن راه به دیگر کشورها منتقل می‌شد. راه ابریشم در واقع، بیانگر تمدن قدیم مشرق زمین است. در توصیف راه ابریشم از شرق به غرب می‌توان گفت راه ابریشم از دروازه یشم و دیوار چین شروع می‌شد و از طریق «توزفان» (راه شمالی) و «ختن» (راه جنوبی) به کاشغر می‌رسید و از آن جا به فرغانه می‌رفت. در فرغانه کالاها را می فروختند یا با کاروان دیگری از راه سمرقند به بخارا و مرو یا به بلخ و هرات برده و از طریق نیشابور، دامغان، سمنان، ری، قزوین، مرزه ویل، سراب، بستان آباد، تبریز و مرند به آسیای صغیر می‌رساندند. یا این که از بلخ از طریق راه دره خُلم و سنگان و اندرآب به هندوستان می‌رفتند (با کاروان تاریخ، مسعود نوربخش، تهران، نشر ایرانشهر، چاپ اول، 1370، ص 49 ـ 51.)

بطلمیوس، از قومی به نام «توخاوری» اسم می‌برد و از شهر آن‌ها روی معبر معروف «جاده ابریشم» یاد می‌کند. (جغرافیای تاریخی ایران باستان، محمدجواد مشکور، تهران، دنیای کتاب، چاپ اول، 1371، ص 732.) راه ابریشم بین المللی از دو طریق قابل دسترسی بود: دریایی و زمینی، و اسلام از هر دو راه وارد چین شد. با آن که راه ابریشم زمینی کهن‌تر از راه دریایی بوده، اما ورود اسلام از طریق راه دریایی کمی بیش از راه زمینی بود. راه ابریشم دریایی از چین به سوی کرانه جنوب شرقی رفت که اسلام در حدود سده هفتم میلادی / اول هجری وارد آن شد، در حالی که راه ابریشم زمینی از سین کیانگ می‌گذشت که اسلام در میانه سده دهم میلادی / چهارم هجری در آن راه یافته بود.

«معماری اسلامی چین در مسیر جاده‌های ابریشم»، چن دان شنگ، ترجمه محسن مذهب جعفری؛ وقف، میراث جاویدان، شماره 17، سال 1376، ص 96.) در ابتدای نهضت تجدد فرنگستان، تکنیک‌های چین توسط غربی‌ها به اروپا از همین مسیر جاده ابریشم منتقل شد. دکتر علی مظاهری در اختلاف دیدگاهی که با «رنه گروسه» دارد، در این باره نوشته است: «مسیر حرکت تمدن تنها از یونان به چین نبوده، بلکه جریان‌های فرهنگی از شرق به غرب بود که موجب تکوین نهضت رنسانس گردید.» جاده ابریشم، علی مظاهری، ترجمه ملک ناصر نوبان، تهران، پژوهشگاه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، 1372، ج 1، پیش گفتار مترجم، ص 14.)