-
پنجشنبه ۲۳ دی ۱۳۹۵
فرزانه آیینی
شرق: «من، عفت مرعشی، همسر عالم مجاهد، روحانی وارسته، سیاست مدار نامی ایران زمین، تربیت یافته مکتب اهل بیت (ع)، انسان شریف و بزرگوار حضرت آیت الله آشیخ اکبر هاشمی رفسنجانی هستم. مردم عزیز من را اغلب با دو حادثه و دو روایت می شناسند. اول حادثه ترور همسرم در سال ۱۳۵۸ که در نجات معجزه وار ایشان صاحب نقش بودم و دوم حوادث تلخ بعد از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ و صحنه رای دادن در حسینیه جماران که جملاتی از من در رسانه ها انتشار یافت و بهانه ای برای تخریب همسر و فرزندانم به وسیله تندروها شد...». این جملات تصویری است که عفت مرعشی، همسر آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی در «پابه پای سرو»- کتاب خاطراتش که اردیبهشت ۹۳ منتشر شد- از خودش به خواننده ارائه می دهد. «عفت مرعشی»، تابوشکن، جسور و صریح است. همراه و همدل آیت الله هاشمی بود؛ چنان که منتقدان و مخالفان هاشمی رفسنجانی هیچ گاه فرصت نیافتند از خانواده به او ضربه بزنند و در درون خانواده هاشمی جرقه اختلافی باشند. عفت مرعشی همچنین همواره سعی کرده منجی هاشمی باشد، چه در زمان حیات همسرش و چه حالاکه هاشمی نیست.
بهانه
صبحانه بدون آشیخ اکبر
در کتاب خاطراتش آمده که چندین بار ظن دستگیری یا ترور هاشمی رفسنجانی را داشته و می ترسیده او را برای مدتی یا همیشه از دست بدهد و در این شرایط یک جمله مشترک دارد و آن این است: «از اینکه تنهایی چه کنم واهمه داشتم». نگرانی او از به خطرافتادن جان یا موقعیت همسرش همیشه او را تبدیل به چهره ای تاثیرگذار و خبرساز کرده است، مثل ماجراهای رفت وآمدش به زندان قبل از انقلاب برای دیدن هاشمی، همراهی با شوهرش در مسیر مبارزات یا سپر جان هاشمی شدن در برابر تلاش گروه فرقان برای ترور هاشمی یا موضع گیری جنجالی اش در حوادث سال ۸۸ و دفاع تمام قدش از مهدی هاشمی، در برابر اتهامات اقتصادی، نکاتی است که سبب شد امروز درباره عفت مرعشی بنویسیم، دل نوشته دیروزش درباره جای خالی هاشمی رفسنجانی است، او نوشته است: «به عادت هر روز صبح، بشقابی برایش روی میز صبحانه گذاشتم. نگاهش کردم. آشیخ اکبر آقا چهره اش امروز از همیشه نورانی تر بود. ناگهان این بیت شعر را بی اختیار زمزمه کردم:... مست بگذشتی و از خلوتیان ملکوت/ به تماشای تو آشوب قیامت برخاست... آسوده بخواب مرد بزرگوار...». این دل نوشته اش به همراه عکسی از او بر سر میز صبحانه در کوتاه ترین زمان ممکن به پربازدیدکننده ترین خبر روز سایت ها تبدیل شد.
شناسنامه
صادره از کرمان
درباره شناسنامه «عفت مرعشی» که بدانی و خانواده هاشمی را که بهتر بشناسی، قضاوت درباره آیت الله هاشمی رفسنجانی منصفانه تر و پرحدومرزتر می شود. شناسنامه عفت مرعشی مکمل سیاست ورزی های هاشمی رفسنجانی است و تصویری دقیق تر از زندگی خانوادگی و اجتماعی خاندان هاشمی را به مخاطب می دهد.
متولد ۱۳۱۴ است و صادره از کرمان. از نسب مادری، نتیجه آیت الله العظمی محمدکاظم طباطبایی یزدی از علمای نامدار شیعه است که در مخالفت مشروطه صاحب شهرت و به واسطه تالیف کتاب «عروه الوثقی» به صاحب عروه معروف شد، پدرش محمدصادق مرعشی از روحانیون کرمان بود. در خانواده ای ۱۱نفره بزرگ شد.
۲۳ ساله بود که پدرش با پدر اکبر هاشمی رفسنجانی در «نوق» قرار ازدواجشان را گذاشتند و او به عنوان عروس از ماجرا بی خبر بود و چند روز بعد هم به عقد هاشمی رفسنجانی درآمد.
روایت ازدواجش با هاشمی رفسنجانی خواندنی است؛ او در کتاب خاطراتش این ماجرا را این گونه شرح داده است: «خواستگار زیاد داشتم، هم از فامیل و هم از غریبه، اما پدرم با همه آنها مخالفت کرده بود. پدرم برای دیدن آمیرزاعلی (پدر هاشمی رفسنجانی) به نوق (یکی از بخش های شهرستان رفسنجان در کرمان) رفته بود. بعد از بازگشت با مادرم صحبت کوتاهی کرد و پس از مدتی نیز مادرم من را صدا کرد و گفت بیا اتاق کارت دارم. نگران شدم، حدس زدم که موضوع درباره ازدواج من است. «خانم جون» گفت: عفت جان! حاج آقا که به نوق رفته بود، آمیرزاعلی برای پسرش، اکبر، از تو خواستگاری کرده است. حاج آقا هم همان جا جواب قبول داده است. خشکم زده بود، دستپاچه شدم، نمی دانستم چه جوابی بدهم، سپاهی از افکار پریشان به یکباره به ذهنم هجوم آورد. خانم جون حرف هایش را تکرار کرد، با دست اشاره کردم سکوت کند و خیلی خونسرد بدون ذره ای عصبانیت گفتم خانم جون یعنی چه همان جا جواب قبول داده؟ چرا به من چیزی نگفته است؟ مگر زندگی من نیست؟ مگر برای عذرا، اقدس و نصرت با خودشان مشورت نکرد؟ برای چی قبل از اینکه نظر من را بپرسد، قبول کرده است؟ مگر من روی دست شما مانده ام که این جوری برخورد می کنید؟ مادرم گفت: عفت جان، حرف تو درست است، اما پدرت را که می شناسی. کاری را بدون دلیل و مصلحت انجام نمی دهد. حتما دلیل خود را دارد. پسر سیدآمیرزاعلی باسواد است. ۱۰ سالی است که در قم درس می خواند. می دانی که پدرت اهل علم را دوست دارد. حتما به خاطر همین موضوع بوده. تو هم لج بازی نکن و اگر نظر دیگری داری، با آقاجون صحبت می کنم که به نحوی موضوع را منتفی کند. خودت می دانی که او چقدر در مورد داماد سختگیر است. حتما خیری در این کار بوده که جواب مثبت داده و...».
به این ترتیب او به ازدواج با پسر آمیرزا علی رضایت می دهد و در سال ۱۳۳۷ با مهریه «یک باغ پسته» به همراه «آب» به عقد هاشمی رفسنجانی درمی آید.
۲۰ سال اول ازدواج با هاشمی رفسنجانی در کرمان ساکن می شوند، حاصل ازدواجش با هاشمی سه پسر و دو دختر است. فاطمه، محسن، فائزه، مهدی و یاسر فرزندانشان هستند که هرکدام صاحب نام و چهره ای رسانه ای اند. دو دخترش، فاطمه و فائزه، با (سعید و حمید لاهوتی) دو پسر آیت الله لاهوتی اشکوری، هم بند و رفیق هاشمی در زندان ساواک که نخستین امام جمعه رشت بود، ازدواج و پسرانش نیز از خاندان هایی صاحب نام و شهرت مذهبی همسر اختیار کردند. حالاخانواده هفت نفره هاشمی با جمع عروس ها، دامادها و نوه ها خاندانی صاحب نام و شهرت سیاسی است. پسرعمویش هم حسین مرعشی در حوزه سیاست و خبر صاحب نام است (حسین مرعشی که سابقه نمایندگی در ادوار پنجم و ششم مجلس شورای اسلامی، استانداری کرمان و ریاست سازمان میراث فرهنگی را دارد، از اعضای شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی است).
کارنامه
بانوی اول پاستور
هرچند که «عفت مرعشی» باوجود فعالیت های سیاسی اش قبل از انقلاب هیچ گاه صاحب عنوان و سمت رسمی در عالم سیاست نشد، اما او در بزنگاه های سیاسی مثل سفرهای اروپایی هاشمی در دهه ۵۰، برای ارتباط گیری با مبارزان انقلابی خارج از کشور ازجمله ابوالحسن بنی صدر، صادق قطب زاده و... به همراه آیت الله هاشمی نقش ایفا کرده است که گواه این ادعا، روایت های گوناگون در کتاب های خاطرات هاشمی رفسنجانی و روایت های خودش در کتاب «پا به پای سرو» است.
در کنار همراهی سیاسی اش با هاشمی رفسنجانی، بیشترین تاثیرگذاری سیاسی او با صاحب دفتر و صندلی شدنش به عنوان همسر رئیس جمهور در ساختمان ریاست جمهوری هویدا شد. او اولین همسر رئیس جمهوری در نظام جمهوری اسلامی است که در پاستور صاحب دفتر شد و به همراه دخترانش برای امور اجتماعی و به ویژه زنان کمک می کرد.
عفت مرعشی که نوه نامدارترین های عالم حوزه و فقه است و همسر یار امام خمینی است، سنت ها را شکست و بی هیاهو و بدون تعارفات سیاسی عهده دار بخشی از مدیریت پاستور در زمان ریاست جمهوری همسرش شد و آن را برای همسران بعدی روسای جمهوری نظام به ارث گذاشت.
او گاهی تابوشکن است و فائزه، دختر دومش، در صراحت و جسارت شبیه اوست، او گاهی هم سیاست ورز است و سعی می کند گزکی دست حاشیه سازان ندهد که در این مواقع محسن هاشمی بیشتر از دیگر فرزندانش به او رفته است.
روایت های خبرساز یار ۵۸ ساله هاشمی رفسنجانی
همراه روحانی مبارز: عفت مرعشی در بخشی از کتابش «پا به پای سرو» آورده است: «... اوایل سال ۱۳۵۲ مسافرت را از بلژیک و خانه خواهرم شروع کردیم. یک هفته ای در منزل آنها بودیم. آقای امینیان شوهرخواهرم به گرمی از ما پذیرایی کرد، خیلی مرد شریف و خوبی بود. با ماشین پژو ۵۰۴ که در آنجا خریدیم، سفر کاری خود را آغاز کردیم. با پژو به آلمان، فرانسه، هلند، سوئد، انگلستان و ایتالیا رفتیم. ایرانی هایی را که باید ببینیم، ملاقات کردیم. با دیدار از جاهای دیدنی، طوری رفتار می کردیم که فکر کنند برای گردش به اروپا آمده ایم. در فرانسه آقایان [ابوالحسن] بنی صدر، [حسن] حبیبی و [صادق] قطب زاده را ملاقات کردیم که در راس مبارزین ساکن اروپا بودند. بین بنی صدر و قطب زاده اختلاف بود. آقای هاشمی آنها را با هم آشتی داد. وضعیت نیروهای مبارز داخل ایران را هم برایشان توضیح داد. در آلمان افرادی نظیر آقایان صادق طباطبایی، [حسین] طارمی و دیگران و در لندن حسین باقرزاده بودند که برنامه مبارزه داخل ایران برایشان تبیین شد. از آلمان به ترکیه برگشتیم. ماشین را در فرودگاه ترکیه گذاشته و به سوریه و لبنان رفتیم. در آنجا با آقای موسی صدر، دکتر [مصطفی] چمران و جمعی از طلاب مبارز ایرانی ملاقات کردیم».
ناجی هاشمی: خاطره خواندنی و خبرساز او به خرداد ۵۸ و ماجرای ترور ناتمام هاشمی رفسنجانی در منزلش بازمی گردد، عفت مرعشی دراین باره در کتابش آورده است: «... آقای هاشمی جلوی تلویزیون به سخنرانی خودش که در میدان ۲۵ شهریور انجام داده بود، گوش می کرد. من می خواستم وضو بگیرم. زنگ خانه را که زدند، کارگر ما رفت در را باز کرد. آمد، گفت که دو نفر هستند پیامی از طرف آقای ناطق نوری برای آقای هاشمی دارند... آقای هاشمی گفتند که بگو بیایند داخل... رفتم چادر نمازم را بردارم و نماز بخوانم. از مقابل اتاق که رد شدم، دیدم انگار دو، سه نفر دارند کشتی می گیرند... رفتم داخل. آن مرد چندبار به صورت آقای هاشمی زده و صورت او سیاه شده بود. بعد نفر دوم منافقین با اسلحه وارد اتاق شد. اول فکر کردم که یکی از پاسدارها برای کمک آمده. اما دیدم نه، این آدم غریبه است. پریدم جلو. آقای هاشمی را پرت کردم روی زمین. یادم آمد که منافقین به سر آقای مطهری شلیک کرده بودند. خودم را انداختم روی آقای هاشمی و دست هایم را دور سر او گرفتم. این پدرسوخته نیز هیچ ابا نکرد. دستش را زیر دست من آورد و دو تا تیر پشت سر هم خالی کرد. یک تیر هم زد به دیوار اتاق و از در رفت. احتمال داد که آقای هاشمی کشته شده است. او که رفت، من بلند شدم. دیدم خون از شکم آقای هاشمی بیرون زده. چادری را که برای نماز برداشته بودم، دور بدن آقای هاشمی بستم. فاطمه شروع کرد به جیغ زدن و گریه کردن. گفتم: جیغ نزن، برو ماشین خبر کن...».
گلایه به خاطر بنی صدر: برای شناختن بیشتر عفت مرعشی، خواندن خاطراتی که آیت الله هاشمی رفسنجانی از او نقل کرده، هم خواندنی است، مثلادر صفحه ۹۰ کتاب «عبور از بحران» (خاطرات سال ۱۳۶۰) آمده است: «شب که به خانه آمدم خیلی خسته بودم. عفت از اینکه باز در گفته های امام، ستایش از بنی صدر شده، ناراحت بود و می گفت خانم شهید مطهری هم ناراحت است، ولی من توضیح دادم که ستایش مهمی نبوده. ولی نظری هم این است که همین مقدار هم در این شرایط زیاد است. کاملاروشن شده بنی صدر در کنار ضدانقلاب است. حاضر نیست منافقانی را که می خواهند جنگ داخلی را شروع کنند، محکوم نماید. با اینکه امام از او خواسته اند. ولی امام با توجه به مصالح کلی انقلاب، حرکت می فرمایند».
میهمان ویژه همسر ملک عبدالله: او در بخشی دیگر از کتابش درباره ازسرگیری روابط ایران و عربستان هم نقل ویژه ای دارد، او در «پابه پای سرو» دراین باره نوشته است: «بعد از جریان کشتار حجاج ایرانی در سال ۶۶، به تنهایی به عربستان سفر کردم. در این سفر، خانم ملک عبدالله میهمانی داد و یک عده را دعوت کرد و جلسه گذاشت. آنها از من خواستند که میهمانی را بپذیرم و من هم پذیرفتم. وقتی پذیرفتم روابط برقرار شد». اما در کتاب خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی روایت دیگری درباره چگونگی برقراری رابطه با آمریکا آمده است که به اجلاس سران کنفرانس اسلامی به سنگال برمی گردد که این طور نقل شده است: «آقای امیرعبدالله هم از طرف عربستان به آنجا آمده بود. من رئیس جمهور بودم و ایشان ولیعهد بود. طبیعتش این بودکه اگر ملاقاتی می شود، ایشان پیش من بیاید. کشور ما بزرگ تر بود. وقتی بحث ملاقات شد، ایشان گفته بود که فلانی بیاید، گفتم: چه عیبی دارد؟ ما می رویم. دو کشور مسلمان که با هم این حرف ها را ندارند. این کار اولین تاثیرش را در نفس آنها گذاشت که ما آن گونه که فکر می کنند، مغرور نیستیم».
تلخی و شیرینی زندگی با هاشمی: عفت مرعشی شهریور ماه سال ۹۲ در گفت وگویی با روزنامه «شرق» درباره تلخی و شیرینی های زندگی مشترک با هاشمی رفسنجانی گفته بود که در این سال ها تلخی و شیرینی های زیادی داشتیم! آقای هاشمی بعضی وقت ها گوشت تلخه، ولی بیشتر وقت ها گوشت شیرینه. البته شیرین ترین روزها، پیروزی انقلاب اسلامی و اتمام جنگ و آمدن اسرا و این اواخر هم روزی بود که مهدی از خارج به خانه آمد و می گفت که خطایی نکردم که بترسم اگر هم تابه حال نمی آمدم به توصیه دیگران بود.
خاطره هاشمی از قهر عفت: هاشمی رفسنجانی در کتاب خاطراتش از سال ۷۱ با نام «رونق سازندگی» به ماجرای قهرش با عفت اشاره می کند که مرورش خواندنی است. هاشمی دراین باره نوشته است: «چون دیشب کم خوابیده بودم، ساعتی خوابیدم. سپس تا ساعت هفت شب، کارها را انجام دادم؛ هرچه خواندنی و امضایی داشتم، تمام شد. عفت تلفن کرد. از اینکه دیشب به خانه نرفته ام و دیر به او اطلاع داده ام، ناراحت است و قهر کرده بود و سوالی درباره دادن تابلوی حاوی آیه قرآن به غیرمسلمان داشت».
اظهارنظر جنجالی: جنجالی ترین اظهارنظر خبری او به مصاحبه کوتاهش در روز برگزاری انتخابات دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ۲۲ خرداد سال ۸۸ برمی گردد که در پاسخ سوال «توصیه شما به هواداران چیست؛ به نامزدها بعد از روز انتخابات؟»...
نامه به سخنگوی قوه قضائیه: اقدام دیگر او که عفت مرعشی را در صدر اخبار داخلی مطرح کرد، نامه اش در نقد بازداشت پسر وسطی اش مهدی به سخنگوی قوه قضائیه کشور بود. در بخشی از این نامه که شهریور ۹۴ منتشر شد، آمده بود: «... پرونده سازان و برخی سیاسیون، برای متهم کردن مهدی به هر اقدام خلاف قانون و حتی غیراخلاقی دست می زدند. پیش بینی همین امر بود که موجب شد اولین خواسته ما از دادگاه، علنی بودن دادرسی باشد. هنوز هم معتقدیم که اگر قوه قضائیه به سلامت این دادرسی اعتقاد دارد، لازم است که فیلم تمامی جلسات دادگاه را بدون سانسور پخش نماید». معاون اول هم این نامه را بی پاسخ نگذاشت؛ در جواب به آن در نامه ای خطاب به دفتر حوزه معاونت اول قوه قضائیه با موضوع نامه اخیر خانم عفت مرعشی نوشت: «... نامه مشارالیها را عینا خدمت دادستان عمومی و انقلاب تهران ارسال تا چنانچه همانند برخی نوشته های منتسب به بیت آقای هاشمی رفسنجانی مشحون به توهین و افترا باشد اقدام مقتضی به عمل آورده و عنداللزوم مسائل مطروحه را پاسخ دهند...».
این نامه نگاری های رسانه ای آخرین حضور رسانه ای عفت مرعشی در اخبار بود تا اینکه با اعلام فوت هاشمی رفسنجانی، دست به دست شدن چهره غم بار او در فضای مجازی باز هم او را به صدر اخبار برگرداند. او در کنار پیکر همسرش در حسینیه جماران مدام خطاب به بدن بی جان هاشمی می گفت: «بی معرفت مگر قرار نبود من را تنها نگذاری؟ حالامن بی تو چه کنم؟...»، حالاهم با دلنوشته دیروزش نامش باز هم رسانه ای شد.