هاشمی، نماد عقلانیت نظام
علی شاملو روزنامه نگار
یکی از ویژگی‌های شاخص آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی، اعتدال و مقابله با افراط‌وتفریط بود، به همین دلیل مهمترین مخالفان ایشان از افراطیون جناح‌ها و جریانات مختلف سیاسی و فکری بودند. این موضوع منحصر به بعد از انقلاب نبود، قبل از پیروزی انقلاب هم تخریب ایشان توسط سازمان مجاهدین خلق به دلیل مخالفت آیت‌ا... هاشمی با انحراف ایدئولوژیک آغاز شد و سپس توسط جریان‌های افراطی و منحرفی مانند فرقان ادامه یافت. طی چهار دهه سپری شده، همواره شاهد تخریب ایشان از سوی افراطیون بودیم که به دلیل عدم‌داشتن دلایل منطقی برای تخریب، رو به شایعه‌سازی و دروغ‌پراکنی و توهین به ایشان آوردند. عمق دلبستگی آیت‌ا... هاشمی به انقلاب و مردم به حدی بود که تحمل هر آسیبی که به ایشان و خانواده‌شان در این راه وارد می‌شد برایشان دشوار نبود. به تعبیر بزرگان انقلاب، مظلومیت آیت‌ا... هاشمی به مراتب بیشتر از مظلومیت شهید بهشتی بود؛ چراکه تخریب شهید بهشتی در دوره‌ای کوتاه و توسط یک جریان سیاسی انجام شد؛ اما اوج تخریب آیت‌ا... هاشمی در دو دهه پایانی عمر ایشان توسط هر دو جناح سیاسی کشور انجام گرفت. عقلانیت یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد ایشان بود. به تعبیر برخی از صاحب‌نظران، آیت‌ا... هاشمی نماد عقلانیت نظام بود. ایشان در همه امور؛ چه حوزه شخصی و چه مسائل سیاسی و چه در مدیریت سعی می‌کردند تابع محض عقل و منطق و استدلال باشند. نگاه آیت‌ا... هاشمی به مردم مقطعی و حتی برای کسب رأی و محبوبیت اجتماعی نبود. از نظر ایشان، مصالح راهبردی مردم در اولویت نخست قرار داشت و به هیچ‌وجه قابل معامله و مصالحه نبود. شاید در برخی مقاطع به دلیل تخریب‌ها یا حرکت‌های پوپولیستی برخی چهره‌ها و جریانات سیاسی، محبوبیت ایشان در میان بخشی از اقشار کاهش یافت اما به تدریج که حقایق روشن شد صحت پیش‌بینی‌ها و ثمره اعتدال‌گرایی و عقلانیت ایشان مشخص شد. مردم بیش از گذشته به آیت‌ا... هاشمی به عنوان یک تکیه‌گاه و حامی اعتماد پیدا کردند و به نوعی پاسخ همه تخریب‌ها را با حضور بی‌نظیر و به‌یادماندنی خود در مراسم تشییع و تدفین ایشان دادند. میراث ایشان، راه و مکتب آیت‌ا... هاشمی است. عقلانیت در نظر و اعتدال در عمل، سیره‌ای است که تنها راه توسعه و برون‌رفت کشور از مشکلات و تنگناها است. آیت‌ا... هاشمی از ابتدای انقلاب و حتی قبل از آن به دلیل نگاه توسعه‌گرا و دنیادیدگی به دنبال ایجاد زیرساخت‌های مدرن و کارآمد برای شهرها بودند. ایشان در سال 1363 و در اوج جنگ، در نمازجمعه تهران از مترو سخن گفتند که سرآغاز فعال شدن متروی تهران پس از سال‌ها توقف به دلیل برخی تنگ‌نظری‌ها و عدم‌نگاه به آینده بود که امروز ثمره و نتیجه آن را می‌بینیم. آینده‌نگری، عقلانیت، نگاه توسعه‌ای، برنامه‌محور و مبتنی‌بر تربیت نیروی انسانی متخصص چند شاخص اصلی تفکر مرحوم آیت‌ا... هاشمی بود. ایشان همواره نگاهی منسجم و مبتنی بر برنامه‌ریزی و آینده‌نگری به وقایع و اتفاقات داشتند و این نگاه در روزهای ابتدایی انقلاب که هنوز بسیاری از حرکت‌ها شکل سازمان‌یافته به خود نگرفته بود، کارساز و مؤثر بود. از سوی دیگر شناخت امام از ایشان و ویژگی‌های دیگر شخصیتی مانند تیزبینی و تیزهوشی آقای هاشمی، زمینه‌ساز اعتماد و علاقه امام به ایشان شده بود. آقای هاشمی در هر پست و جایگاهی که قرار داشت با دیدگاهی ژرف و عمیق به مسائل می‌نگریست و با مدیریت زبانزد خود؛ چه در مجلس شورای اسلامی و چه در دوران ریاست‌جمهوری و مجمع تشخیص مصلحت نظام و خبرگان رهبری در کنار دیگر افراد و با وجود اختلاف‌نظرها به ادامه مسیر می‌پرداخت. به این فضایل آیت‌ا... هاشمی این غمنامه را هم می‌توان و باید افزود که در همه سال‌های پس از انقلاب همواره کامیابی‌های جمهوری اسلامی را ستود و آن را به مردم و انقلاب نسبت داد و مسئولیت ناکامی‌ها را به گردن دیگران نینداخت، اما دیگران همه خطاهای خود را به پای او نوشتند و آنگونه که زمانی خودش گفت با سینه مجروح از رازهای نظام، که لابد بسیاری از آنها خطاهای مکنون دیگران بود، به دیار باقی شتافت. عبارت «مظلوم زیست و مظلوم رفت» هم وصف حال این «پاره تن» نظام باشد. یادش گرامی و راهش پررهرو باد.