هاشمی فرصت کرد خود را داوری کند

شخصیت آیت‌ا... هاشمی در یک دوره ۶۰ ساله و به موازات نقش و فعالیت‌هایی که انجام داده ساخته شده است. کنشگری آیت‌ا... هاشمی را می‌توان در سه فراز دید. یکی از کنشگری‌ها، کنشگری انقلابی است. کنشگری دیگر داعیه‌داری توسعه و سازندگی است و کنشگری دیگر در حوزه مدنی است. در تمامی این فراز‌ها آیت‌ا... هاشمی دغدغه مردم خود را دارد، اما جایی کمتر و جایی بیشتر. ایشان در مرحله اول برای ساختن یک تفکر و ایدئولوژی تلاش می‌کند و از این تلاش یک نظام سیاسی به نام جمهوری اسلامی زاده می‌شود. مرحله دوم یعنی توسعه و سازندگی سر و سامان دادن به نظامی است که ایجاد شده است. بعد از جریان جنگ و حتی تا آخرین لحظات حیات، آیت‌ا... هاشمی به عنوان سیاستگذار اصلی توسعه نقش‌آفرینی می‌کند. کسانی که موافق توسعه بودند از او تبعیت می‌کردند و مخالفان توسعه نیز مخالفان ایشان بودند. در اینجا مساله جامعه برای ایشان اهمیت دارد، اما بیشتر بعد اقتصادی مدنظر است. مرحله سوم مرحله‌ای است که ایشان فرصت وصل شدن به جامعه مدنی را پیدا می‌کند و مساله‌اش کمتر از مرحله اول سیاسی و کمتر از مرحله دوم اقتصادی است. در این مرحله سامان جامعه، مناسبات اجتماعی، زندگی مردم و جامعه مدنی مورد توجه قرار می‌گیرد؛ مسائلی که عمدتا در ایران مغفول مانده است. آیت‌ا... هاشمی در مرحله سوم بیشترین ارتباط را با بخش مدنی پیدا می‌کند. ارتباط آیت‌ا... هاشمی در مرحله اول با سیاستمداران، در مرحله دوم با دولتمردان و مدعیان توسعه است و در مرحله سوم با گروه‌های اجتماعی، حوزه‌های مدنی، سازمان‌های مدنی و گروه‌های اجتماعی تازه بر آمده مانند زنان، روشنفکران و ... مرتبط می‌شود. در مرحله سوم در واقع آیت‌ا... هاشمی با بخشی که همواره مغفول می‌ماند، مرتبط می‌شود. دغدغه سامان اجتماعی، دموکراسی، جامعه مدنی و ... در این زمان بیشتر شده است. او در این دوره هم مانند دوره‌های قبلی کار خود را می‌کند و تاثیر گذار است. کم لطفی‌هایی که به آیت‌ا... هاشمی می‌شد بیشتر به دلیل کنشگری او در مرحله سوم است. دستاورد‌های حضور او در این عرصه ملموس است. ورود آیت‌ا... هاشمی به این مرحله خود به مهم کردن این عرصه می‌انجامد. از طرف دیگر، او در این مرحله مبادرت به شنیدن حرف‌ها و مطالبات افراد و گروه‌هایی می‌کند که قبلا صدایشان کمتر شنیده می‌شد. عدالت اجتماعی دستاورد دیگر ورود آیت‌ا... هاشمی به این حوزه است. شاید در فعالیت‌های اقتصادی و توسعه‌ای ایشان بحث عدالت اجتماعی کمتر مورد توجه قرار گرفته بود؛ این بحث در کنشگری او در مرحله سوم در کانون توجه قرار می‌گیرد. حقوق انسانی، دموکراسی و رابطه با عدالت اجتماعی از مواردی بود که در این دوره در کانون توجه قرار گرفت. در این مرحله ایشان بیش از پیش به رسمیت شناختن حقوق انسانی و مدنی را به دغدغه اصلی خود تبدیل می‌کند. یک نکته مهم درباره آیت‌ا... هاشمی این است که ایشان فرصت داوری و ترمیم و تصحیح رابطه‌های مخدوش شده را پیدا کرد. آیت‌ا... هاشمی داور جمهوری اسلامی، انقلاب اسلامی، امام(ره)، جنگ و ... بود. در دوره‌های اول و دوم ایشان بیشتر کنشگری فعال بود و موقعیت اجرایی داشت، اما در دوره سوم فرصت داوری پیدا کرد. او توانست درباره خود، دوستان و مخالفانش، عملکردش و ... به داوری بنشیند. کمتر در تاریخ ایران شخصیتی چنین فرصتی پیدا کرده است. برای مثال امیر کبیر و دکتر مصدق این فرصت را نیافتند، همان‌طور که بسیاری از شخصیت‌های مهم انقلاب این فرصت را پیدا نکردند. آیت‌ا... هاشمی این فرصت طلایی را به دست آورد و از آن به بهترین نحو استفاده کرد. آیت‌ا... هاشمی بخش مهمی از تاریخ اجتماعی ایران است.