نماز جمعه ای که هاشمی آن را «امامت» کرد.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت در خطبه های نماز جمعه با اشاره به حضور بی سابقه و آزادی کامل مردم در انتخابات اعلام کرد: «همه باید به قانون قانع باشیم». وی همچنین از عدم استفاده از فرصت پنج روزه مقام معظم رهبری و شورای نگهبان اظهار تاسف کرد و وحدت را نیاز بیش از پیش امروز دانست. هاشمی رفسنجانی در ابتدای سخنان خود در تذکری به نمازگزاران، گفت: «جایگاه نماز جمعه و قداست آن با اظهارات و شعارهایی که جنبه عمومی و اصولی ندارد، آلوده نشود». هاشمی رفسنجانی گفت: «امروز دشمن در صدد است تا حقانیت و صلاحیت اسلام را زیر سوال ببرد اما موفق نخواهد شد». هاشمی رفسنجانی با بیان این که پیامبر اسلام بسیار مواظب حقوق مردم بود تا حق هیچ کس در قلمرو حکومتش ضایع نشود، به سال آخر عمر شریف پیامبر اسلام اشاره کرد و گفت: «ایشان در روزهای آخر با کمک دیگران و با زحمت به مسجد رفت و فرمود امروز برای خداحافظی آمده ام و اگر کسی حقی به گردن من دارند، بگویند آن را ادا کنم چرا که قیامت بسیار سخت است». هاشمی رفسنجانی با اشاره به موضوع برگزاری انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری در کشورمان اظهار داشت: «به خواست خدا در انتخاباتی که انجام شد، رقابت خوبی شکل گرفت و ما خیلی خوب شروع کردیم و مقدمات خوبی انجام شد و یک رقابتی بود که ۴ نفری که از نظر شورای نگهبان صالح تشخیص داده بودند، آمدند و رقابت کردند و رقابت را هم خوب انجام می دادند.» وی ادامه داد: «مردم در این فضا امیدوار شدند و با آزادی کامل در انتخابات و حضور بی سابقه ای از خودشان نشان دادند». رئیس مجلس خبرگان بیان کرد: «شما می دانید همه چیزمان در قانون اساسی برخاسته از رای مردم است، رهبری، رئیس جمهور، مجلس، شوراها و غیره را همه مردم با رای خودشان مشخص می کنند و همیشه مردم بودند و این حکومت دینی است و این جمهوری اسلامی است و یک لفظ تشریفاتی نیست؛ هم جمهوری است و هم اسلامی». هاشمی رفسنجانی در ادامه خطبه های نماز جمعه این هفته تهران با بیان این که اگر مشکلاتی پیش نمی آمد به وسیله این انتخابات ما در ۳۰ سالگی انقلاب بهترین گام بزرگ را در جهت تحقق اسلامی برمی داشتیم، اظهار داشت: «من الان نمی خواهم بگویم که این گام را برنداشتیم، اما می خواهم بگویم چرا این طور شد؟» وی افزود: «آنچه من می فهمم و راه حل از آن بیرون می آورم این است که اواخر دوران تبلیغات دچار تردید شدیم، یعنی افرادی پیدا شدند که تردید کردند و به هر دلیلی، اعم از تبلیغات نادرست و یا عمل نادرست صدا و سیما و یا چیزهای دیگر باعث شد بذر تردید در ذهن مردم پیش بیاید و ما تردید را بدترین مصیبت می دانیم». وی با طرح این پرسش که چه کار باید بکنیم که این اتفاق بیفتد؟ افزود: «من چند پیشنهاد به ذهنم می رسد که البته این پیشنهاد را با جمعی از اعضای خبرگان و اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام که به فکر آنها اعتماد دارم، مطرح کردم و به این جا رسیدیم که آنها را به عنوان راه حل مطرح می کنم که شاید دیگران بپذیرند و عمل کنند». رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: «مساله مهم ما این است که آن اعتمادی که مردم را با آن وسعت وارد میدان کرد و امروز مقداری مخدوش شده است را برگردانیم». هاشمی رفسنجانی در ادامه در تبیین راه حلهای خود برای بازگرداندن اعتماد مردم اظهار داشت: «اول از همه، همه ما اعم از نظام، حکومت، دولت، مجلس، نیروهای نظامی، انتظامی و امنیتی و مردم یعنی باصطلاح معترضان باید در چارچوب قانون حرکت کنیم. چرا که اگر از قانون تجاوز کنیم دیگر هیچ مرزی ندارد». وی با بیان این که متاسفانه از این فرصت ۵ روزه ای که رهبری انقلاب به شورای نگهبان دادند و گفتند که عقلاو موجهین را بیاورید تا بررسی کنند و اعتماد مردم را جلب کنیم استفاده خوبی نشد، ادامه داد: «من الان نمی خواهم بگویم که تقصیر چه کسی بود، ولی به هر حال نشد؛ آن گذشت و از آن مرحله گذشتیم و الان مرحله دیگری است و فکر می کنم برای آینده و برای اتحاد و برای جلوگیری از خطر نظام و حفظ این ارزشهایی که انقلاب خلق کرد و برای این بنای باشکوهی که امام راحل و خون شهدا و مجاهدتهای مردم بنا نهاد در این مقطع می توانیم کارهایی انجام دهیم و اگر این دو کار را بپذیریم که اقدامات قانونی باشد و راه برای مناظره و مذاکره و استدلال و مباحثه باز باشد، شاید در مدت کوتاهی بتوانیم به قناعت برسیم». رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه سخنان خود گفت: «لازم نیست در این شرایط افرادی را به این نامی که الان هست در زندان داشته باشیم، بلکه باید اجازه دهیم اینها بیایند و به خانواده هایشان برسند و نگذاریم به خاطر زندانی بودن یک عده دشمنان ما را سرزنش و شماتت کنند و به ما بخندند و برای ما نقشه بکشند». هاشمی رفسنجانی افزود: «بعد از آن مساله بعدی ما این است که از آسیب دیدگان حوادثی که اتفاق افتاد، باید همدردی و دلجویی شود و آنهایی که عزادار هستند باید به آنها تسلیت بدهیم و دل آنها را دوباره به نظام نزدیک کنیم و این کار شدنی است. کسانی که وفادار به انقلاب باشند و ببینند نظام به سراغ آنها می روند، زود می توانند با دل و جانشان با ما همراهی کنند، لذا باید از آنها دلجویی کنیم و با سعه صدر برخورد کنیم و لازم نیست عجله داشته باشیم و خودمان را گرفتار کنیم». هاشمی رفسنجانی در ادامه سخنان خود ضمن تاکید بر لزوم حفظ حرمت مراجع گفت: «مراجع همیشه پشتیبان نظام و حقیقتا بدون توقع بوده اند، بنابراین چرا باید بعضی از آنها برنجند، در حالی که باید آنها را حفظ کنیم و پشتیبان آنها و متکی به آنها باشیم». وی ادامه داد: «اگر این یکپارچگی را فراهم کنیم امیدوارم این خطبه نمازجمعه شروع یک تحولی در آینده باشد و بتوانیم از این مشکل که می توان متاسفانه اسم «بحران» برای آن گذاشت بخوبی عبور کنیم و دوباره شاهد همدلی و همرزمی و همراهی و رقابت سالم باشیم و هرچی که مردم خواستند همان گونه باشد».

پس از پایان نمازجمعه هواداران موسوی که در اثر سخنان هاشمی تحریک شده بودند در برخی خیابانهای اطراف دانشگاه اقدام به روشن کردن آتش و سر دادن شعارهای علیه نظام و دولت پرداختند که بنا به اطلاعیه ناجا منجر به دستگیری تعداد ۴۰ نفر از آنان شد. ۱

سخنان هاشمی رفسنجانی در خطبه های نماز جمعه تبدیل به وضعیتی شد که وی از این تریبون حرفهایی را تکرار نمود که طی هفته های قبل در سخنان و بیانیه های موسوی منعکس شده بود. این سخنان با واکنشهای متفاوتی روبه رو شد اعظم طالقانی (دبیرکل جامعه زنان انقلاب اسلامی) با استقبال از سخنان هاشمی از علما و مراجع تقلید خواست از این سخنان حمایت کرده و برای راهکارهای ارائه شده از طرف وی برای برون رفت از وضعیت فعلی چاره اندیشی کنند. ۲ رسول منتجب نیا (قائم مقام حزب اعتماد ملی) گفت: «آقای هاشمی طبیعتا از موضع خودشان صحبت می کنند و انتظاری نیست که دقیقا حرفهای موسوی - کروبی و یا صرفا حرف گروه های اصلاح طلب را بزنند.»۳

عبدالله نوری (وزیر سابق کشور) با حمایت از خطبه های هاشمی رفسنجانی اعلام کرد که هاشمی تحت فشار است. نوری همچنین روحیه بالای همسر و اعضای خانواده هاشمی را مورد ستایش قرار داد. ۴

گروهک نهضت آزادی نیز با انتشار نامه ای خطاب به هاشمی اظهار همدلی و همدردی کرد. این گروه در نامه خود نوشت: «همان گونه که اطلاع دارید کشور وضعیت بحرانی را تجربه می کند. ریشه بحران موجود در زیاده خواهی اقلیتی است که برخلاف خواست جمعی مردم، اما به نام آنان قصد دارد همچنان بر مصدر حکومت بماند و رای و نظر خود را به مردم تحمیل کند.»۵

رادیوفردا از قول محسن مخملباف (سخنگوی ستاد انتخاباتی موسوی در خارج از کشور) گفت: «صحبتهای آقای هاشمی خلاف انتظار من بود، هرچند که برای جنبش سبز حضور مردم مهمتر از صحبتهای آقای هاشمی قلمداد می شد» مخملباف با بیان این که از دید کسانی که آقای هاشمی را جزو سیستم می دانند، مواضع او با این سخنان شفاف شد و این ریزش در سیستم است، به نقش خانواده هاشمی در این ریزش اشاره کرد و گفت: «بخصوص نباید نقش خانواده هاشمی را در این میان نادیده گرفت. فائزه هاشمی طی دو دهه گذشته همیشه مواضع روشنی به نفع دموکراسی خواهی داشته است. من اطلاع دقیق دارم که خانواده آقای هاشمی در یک ماه اخیر بسیار موثر بوده و هر وقت آقای هاشمی خواسته کمی متمایل به راست شود با خشم فرزندان خود روبه رو شده است و آنها توانسته اند مواضع متعادل تری را به او تحمیل کنند.»۶

رادیو فردا همچنین از قول مرتضی الویری (عضو ستاد کروبی) گفت: «نماز جمعه آقای هاشمی منحصر به فرد بود و مسائلی که ایشان مطرح کرد، فراتر از انتظار اصلاح طلبان از وی بود. خیلی از دوستان را دیدم که گفتند مطالب آقای هاشمی بیش از انتظارات ما بود»۷مسعود سفیری (روزنامه نگار مقیم آمریکا) در گفتگو با رادیو زمانه بیان داشت: «اصلاح طلبان و امثال خاتمی و موسوی امیدوارند آقای هاشمی تبدیل به سنگری که نیاز دارند و در اختیار ندارند، بشود». ۸

شیرین عبادی در گفتگو با دویچه وله آلمان و در پاسخ به این سوال که آیا انتقادهای مستقیم و غیرمستقیم آقای هاشمی به حکومت را می توان به معنای تفاهم با اپوزیسیون تعبیر کرد گفت: «هم بله و هم خیر آنچه آقای رفسنجانی گفتند عین همان است که اپوزیسیون می گوید ولی این تمام حرف اپوزیسیون نیست». ۹

حشمت طبرزدی که روزگاری با انتشار نشریه پیام دانشجو به نقد عملکرد مالی و سیاسی خاندان هاشمی می پرداخت، در مصاحبه با رادیو فردا گفت: «من جزء منتقدان سرسخت آقای رفسنجانی بودم و درنهایت به عنوان مخالف کلیت جمهوری اسلامی درآمدم. ولی اکنون شرایط خیلی تغییر کرده است. در شرایط فعلی آقای رفسنجانی به یک اپوزیسیون درونی نظام تبدیل شده و کسی که اکنون صحبت می کند دیگر همان رفسنجانی سابق نیست. آقای رفسنجانی یکی از سخنان تاریخی خود را مطرح کرد. او با صراحت اعلام کرد که رژیم با بحران روبه رو است و اعتماد مردم از حکومت سلب شده است». ۱۰

روزنامه انگلیسی ایندپندنت در گزارشی پیرامون خطبه های نماز جمعه نوشت: «هاشمی رفسنجانی در سخنانی که تقویت کننده مخالفان بود به صراحت از برخی نهادهای حکومتی در ایران انتقاد کرد» این روزنامه در ادامه گزارش خود افزود: «رفسنجانی اکنون اصلی ترین حامی جریان مخالف در درون حاکمیت دینی ایران است». شبکه تلویزیونی یورونیوز که استقبال گسترده ای از اظهارات هاشمی کرده بود، در گزارش خود بیان کرد: «هاشمی رفسنجانی در خطبه های نماز جمعه تهران این ادعا که اعتماد مردم در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری مورد لطمه قرار گرفته را متوجه شورای نگهبان کرد.. .» خبرگزاری رویترز با گزارش خطبه های نماز جمعه این سخنان هاشمی مبنی بر ایران اکنون با یک بحران مواجه شده است را تیتر اول خود کرد. روزنامه آمریکایی کریستین ساینس مانیتور با اشاره به شعارهای معترضان سبزپوش (مرگ بر روسیه و مرگ بر چین) گفت: «چنین خصومتی به این علت است که دو کشور روسیه و چین خیلی زودهنگام پیروزی احمدی نژاد را در انتخابات ریاست جمهوری ایران تبریک گفتند.» شبکه تلویزیونی العربیه هم در تحلیل اظهارات هاشمی اعلام کرد: «خطیب نماز جمعه تهران با پرهیز از سخن گفتن پیرامون توطئه های خارجی، نفی اقدامات آشوب طلبان و منافقین بار دیگر به طور غیرمستقیم بحث تقلب در انتخابات ریاست جمهوری ایران را مطرح کرد. شبکه تلویزیونی سی ان ان نیز از هاشمی رفسنجانی به عنوان یک تغییردهنده بازی یاد کرد.

روزنامه نیویورک تایمز هم در گزارش خود اظهارات هاشمی را باعث قوت گرفتن مخالفان در ایران دانست. ۱۱

روزنامه عربستانی الوطن در خبر خود با اشاره به این که حضور هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه، محرکی اساسی برای پیشبرد اهداف و برنامه های وی علیه رئیس جمهوری ایران بود، نوشت: «هاشمی رفسنجانی در پی آن است احمدی نژاد را که با رای ۶۳ درصدی ملت ایران انتخاب شده از صحنه سیاسی ایران حذف کند» به نوشته این روزنامه هاشمی رفسنجانی علاوه بر رایزنی با مراجع و علمای دینی ایران، راهبرد مشورت با نمایندگان مجلس شورای اسلامی علیه دولت احمدی نژاد را نیز در دستور کار خود قرار داده است. ۱۲

در حالی که اظهارات بیگانه پسند هاشمی رفسنجانی مورد توجه بسیاری از آنان و مورد حمایت بسیاری از اصلاح طلبان قرار گرفته بود، بسیاری از اصولگریان که قبل از برگزاری نماز جمعه از هاشمی خواسته بودند تا سخنانی را مطرح نکند که آب در آسیاب دشمن باشد؛ با انتقاد از سخنان هاشمی، اظهارات وی را تناقض آشکار دانستند.

آیت الله محمد یزدی یک روز پس از ایراد این خطبه با انتقاد شدید از مطالب مطرح شده به هاشمی یادآور شد که در بسیاری موارد اشتباه کرده و می کند و بذر تردید درباره انتخابات دهم ریاست جمهوری را خود کاشته است. این عضو فقهای شورای نگهبان در جمع خبرنگاران با اشاره به بخشی از سخنان هاشمی رفسنجانی مبنی بر این که بذر تردید در این انتخابات افشانده شد این سوال را مطرح کرد که: «چه کسی بود که اولین بذر تردید را افشاند. قبل از انتخابات چه کسی به مقام معظم رهبری نامه نوشت و گفت که در خیابانها آتش فتنه ایجاد شده و دود آن به چشم این و آن می رود. چه کسی جز خود ایشان (رفسنجانی) بذر تردید را افشاند». وی در ادامه گفت: «ایشان در نماز جمعه رسما پیشنهاد آزادی بازداشت شدگان را می کنند. مگر ایشان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نیستند. ایشان بخوبی می دانند که این کار مربوط به دستگاه قضایی کشور است. ایشان مساله پایبندی به قانون را مطرح می کنند در حالی که این گفته ایشان با دیگر سخنان و رفتارهای او تناقض دارد».

یزدی ادامه داد: «بعد از انتخابات و فتنه ها و سخنرانی رهبری سکوت معنادار آقای هاشمی یعنی چه؟ آیا این تنها فقط یک سکوت است؟ این سکوت نوعی حمایت و طرفداری از جبهه مخالف و تایید صحنه های خیابانی است». وی به جلسه روز پنجشنبه ۲۵ تیر با هاشمی رفسنجانی و توصیه های حوزه خبرگان و شورا به ایشان اشاره کرد و گفت: «همه توصیه کردند این نماز باید ایجاد وحدت کند. اما شما آمدید ایجاد اختلاف کردید و آن حرفها و حدیثها را برگرداندید» وی تصریح کرد: «ما با ایشان صحبت کردیم و گفتیم که در نماز دنبال چیزهایی که برخی مسایل را زنده می کند نباشید. رهبری خطر را رفع کردند. شما مجددا در صدد بودید که خطر را برگردانید اما این خطر دامن شما را می گیرد». نایب رئیس مجلس خبرگان از عدم تشکر هاشمی از رهبری بشدت انتقاد کرد و گفت: «حداقل به اندازه حمایت رهبری از شما، شما از رهبر حمایت می کردید متاسفانه این روشها و برخوردها از شما خلاف انتظار بود».

همچنین آیت الله سیداحمد خاتمی (عضو مجلس خبرگان) در این باره اظهار داشت: «ایشان قرار داشتند خطبه ای بدون التهاب بخوانند و خطبه اول نیز در حقیقت در این راستا بود. اما انتقاد به شورای نگهبان در این شرایط، زیر سوال بردن عملکرد منصفانه صدا و سیما در عرصه انتخابات نه در عرصه های دیگر، درخواست آزادی مطلق عوامل آشوب و التهاب، اینها موارد التهاب آفرینی بود که در نماز جمعه مطرح کردند و خود ایشان نیز در خطبه ها احساس کردند بعد از این مطلب برخورد برخی افراد که چه بسا برای اولین بار به نماز جمعه آمده بودند چگونه بود».۱۳

آیت الله ممدوحی (عضو دیگر مجلس خبرگان) نیز در گفتگو با رجانیوز به تناقض گوییهای هاشمی اشاره کرد و با بیان این که وقتی آقای هاشمی تایید می کند ۴۰ میلیون رای داده اند، دیگر ذکر تردید معنایی ندارد، خاطرنشان کرد: «آقای هاشمی چگونه می گوید که در مردم بی اعتمادی به وجود آمده، اگر بی اعتمادی داشتند که ۴۰ میلیون پای صندوقهای رای حاضر نمی شدند». ۱۴

آیت الله سیدعلی اکبر قریشی (نماینده مردم آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان) در نامه ای سرگشاده خطاب به هاشمی رفسنجانی تصریح کرد که سوابق درخشان خود را به ثمن بخس نفروشید. وی با اشاره به سوابق انقلابی هاشمی نوشت: «اگر فضایل و گذشته درخشان شما را بگویم مثنوی هفتاد من کاغذ است. ولی متاسفانه در انتخابات اخیر ریاست جمهوری که موج مخالفت با انتخابات صحیح در گرفت و اغتشاشات خیابانی شروع گردید این موج دامن شما را نیز گرفت و مرتب بر وسعت آن افزوده گردید، می توانستید خود را کنار بکشید اما نکشیدید و این مایه اندوه و غم ماها شد». ۱۵

حسن سبحانی نیا (نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی) در گفتگو با شبکه خبر دانشجو گفت: «مشارکت ۸۵ درصدی مردم در انتخابات نشان داد که مردم به حاکمیت نظام قویا معتقد هستند و مردم کشورمان علی رغم فضاسازیها، به اصل انقلاب، حفظ انقلاب، حاکمیت نظام و حفظ دستاوردهای انقلاب معتقدند.»۱۶ مهدی کوچک زاده (نماینده مجلس هشتم) با اشاره به سخنان هاشمی بیان داشت: «آقایانی که در نماز جمعه القای شبهه ناک بودن انتخابات را می کنند، به دنبال حاکم کردن دیکتاتوری احزاب در کشور هستند و هرگز جمهوریت را بر نمی تابند و از طرفی هم به دنبال صدمه زدن به اسلامیت نظام هستند.» حمید رسایی (نماینده مجلس هشتم) با تاکید بر این که هاشمی رفسنجانی در بخشهایی از خطبه های خود همان حرفهای گذشته اش را تکرار کرد گفت: «هاشمی رفسنجانی شدیدا مشروعیت مردمی رئیس جمهور را زیر سوال برد و به آن تشکیک وارد کرد. در حالی که باید بداند عمده مردم نسبت به انتخابات هیچ تشکیکی ندارند، رئیس جمهور خود را با رای بالایی انتخاب کردند».

۱- کیهان، ۳۰/۴/.۱۳۸۸

۲-همان.

۳- ایران، ۲۸/۴/.۱۳۸۸

۴- همان.

۵- ایران، ۱/۵/.۱۳۸۸

۶- کیهان، ۷/۵/.۱۳۸۸

۷-همان.

۸- کیهان، ۲۷/۴/.۱۳۸۸

۹- همان، ۳۰/۴/.۱۳۸۸

۱۰- همان.

۱۱-کیهان، ۲۸/۴/.۱۳۸۸

۱۲- ایران، ۳۱/۴/.۱۳۸۸

۱۳-ایران، ۲۸/۴/.۱۳۸۸

۱۴- کیهان، ۳۱/۴/.۱۳۸۸

۱۵-کیهان، ۱/۵/.۱۳۸۸

۱۶- ایران، ۲۸/۴/.۱۳۸۸