حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی از شخصیت های استثنائی و ویژه نظام جمهوری اسلامی در ابعاد مختلف است. اگر بخواهیم به تاریخ نهضت حضرت امام برگردیم شاید اغراق نباشد که بگوییم اگر حضرت امام  فرمانده انقلاب بودند آقای هاشمی رییس ستاد این فرماندهی بود و جز هیات امنای انقلاب محسوب می شد. 
قبل از آغاز نهضت حضرت امام در سال 1342، آقای هاشمی یکی از شخصیت های تاثیرگذار در نهضت حضرت امام بود و در بحبوحه ی پیروزی انقلاب با حضور جدی در صحنه های مختلف نقش بسیار اساسی در تنظیم ساختار نظام جمهوری اسلامی داشت؛ از قانون اساسی گرفته تا عضویت در شورای انقلاب، وزات کشور، برگزاری همه پرسی نظام جمهوری اسلامی، برگزاری همه پرسی قانون اساسی و شکل گرفتن مجلس شورای اسلامی. حزب جمهوری اسلامی یکی از تاسیسات مهم و مانای او در نظام جمهوری اسلامی بود. در بحبوحه ای که بچه های انقلاب تجربه فعالیت حکومتی نداشتند، مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی با کمک بقیه دوستان انقلاب از جمله  شهید مظلوم آیت الله بهشتی، مقام معظم رهبری، شهید باهنر و حضرت آیت الله موسوی اردبیلی پایه گذار حزب جمهوری اسلامی بودند که بسیاری از نهاد های تاسیس شده پس از پیروزی انقلاب از درون این حزب شکل گرفت. از کمیته های انتظامات گرفته تا بنیاد مسکن و جهاد سازندگی و بنیاد مستضعفان و... جناب آقای هاشمی رفسنجانی نقشی برجسته و بسیار موثر را برعهده داشت.همان طور که اشاره کردم در زمان پیروزی انقلاب هیچ کدام از یاران حضرت امام تجربه ی کار حکومتی نداشتند. در دوره ی اول مجلس شورای اسلامی بسیاری از این شخصیت ها حضور داشتند و به غیر از شهید آیت الله بهشتی که مدیریت قوه قضاییه را به عهده داشتند، بسیاری از شخصیت ها در مجلس حضور داشتند مانند شهید چمران، شهید باهنر، شهید رجایی و دیگران. اما در یک رایزنی که به عمل آمد وفاق ایجاد شد که جناب آقای هاشمی رفسنجانی ریاست مجلس را به عهده بگیرد .من دوره ی اول توفیق نداشتنم تا در خدمت ایشان باشم . در دوره ی دوم اگرچه او رییس قوه ی مقننه بود اما پناهگاه بسیاری از مسئولین اجرایی کشور هم بود. او بعد از ماجرای عزل بنی صدر از جانشینی فرماندهی کل قوا هم زمان با اداره  مجلس شورای اسلامی جانشین فرمانده کل قوا در دفاع مقدس شد. این اتفاق زمانی افتاد که بنی صدر فراری تمام تلاش هایش را کرده بود تا شکاف و دره ای بین دو نیروی دفاعی مقتدر نظام جمهوری اسلامی یعنی سپاه و ارتش ایجاد کند. توطئه های زیادی کرد و بازی های زیادی درآورد تا در بحبوحه جنگ این شکاف را به وجود آورد. 
جناب آقای هاشمی رفسنجانی با درایت و صحه صدر توانست مسائل هماهنگی و همگرایی قوای مسلح از سپاه گرفته تا ارتش و بسیج و نیروی های مردمی را نظم دهد و تقریبا بعد از اینکه ایشان این مسئولیت را به عهده گرفتند سلسله پیروزی های ما در جنگ شروع شد؛ عملیات های بزرگی را که به صورت مشترک در قرارگاه مشترک جنگ طراحی می شد که با فرماندهی میدانی جناب آقای هاشمی رفسنجانی به نتیجه می رسید. ما در جریان اکثر عملیات ها هستیم و براداران بزرگوار سپاه و ارتش خاطرات هشت سال دفاع مقدس را بارها تکرار و تاثیر حضور جناب آقای هاشمی رفسنجانی را بیان کرده اند. 
جناب آقای هاشمی رفسنجانی علاوه بر اداره مجلس به تعبیری دولت را هم اداره میکردند. وزرای دولت بیشتر از آنکه به نخست وزیر وقت مراجعه کنند به رییس مجلس مراجعه می کردند و بعد از اصلاح قانون اساسی و حذف نخست وزیری آقای هاشمی رفسنجانی اولین رییس جمهوری بود که به معنای واقعی کلمه تمامی قدرت اجرایی کشور را در اختیار داشت. قبل از ایشان، رییس جمهور بیشتر یک شخصیت تشریفاتی بود و عملا نخست وزیر رییس دولت بود در نتیجه اختلافاتی پیش می آمد که مشکل ساز بود. 
جناب آقای هاشمی رفسنجانی بعد از ریاست جمهوری هم ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را به عهده گرفت که یکی از ارکان رکین نظام جمهوری اسلامی است. مجمع پیش از اصلاح قانون اساسی توسط حضرت امام خمینی (ره) پایه گذاری شد و در اصلاح قانون اساسی این نهاد به طور رسمی تاسیس شد و آقای هاشمی رفسنجانی از همان زمان تا آخرین روز حیات پربرکت خود ریاست مجمع را هم به عهده داشت. 
جناب آقای هاشمی رفسنجانی در نهضت امام به منزله ریاست ستاد انقلاب عملیات می کرد و بعد از پیروزی برای تاسیس جمهوری اسلامی، در بسیاری از تصمیمات حساس نظام نقش بسیار تاثیرگذاری را داشتند. او تنها شخصیتی پس از پیروزی انقلاب بود که جنگ، هماهنگی نیروهای مسلح، ریاست مجلس، ریاست جمهور و ریاست مجمع را تجربه کرده بود و یک مکتب مدیریتی را تاسیس کردند. علاوه بر این مسائل، جناب آقای هاشمی رفسنجانی همیشه تلاش می کرد در جریانات سیاسی چهره ای متعادل باشد. اگر چه در اوایل پیروزی انقلاب که بین خط امام و نیرو های ضد انقلاب جنگی بود، به صورت یک نیروی جدی با پرخاشگری تسویه کننده با منافقین و سلطنت طلب ها و طیف وسیع ضد انقلاب برخوردی جدی، تند و حذفی در پیش گرفت که حق بود. زمانی که اختلافات وارد خانه نیروهای انقلاب شد، آقای هاشمی رفسنجانی همواره تلاش می کرد فضای اعتدالی را به وجود بیاورد و این اعتدال بیش از حد جناب آقای هاشمی و به تعبیری صفت "رحما بینهم" ایشان از صفت "اشداعلی الکفار" پررنگ تر بود. به علت این که بضا ممکن بود خیانت هایی در جنگ پیش بیاید، پیشنهاد شد که دادگاهی نظامی در جنگ تاسیس شود که اگر کسی در بحبوحه ی جنگ خیانت و کوتاهی کرد به سرعت محاکمه شود. جناب آقای هاشمی رفسنجانی همان ابتدا اعلام کرده بود که این مسئولیت را دیگر نمی تواند بپذیرد. به خاطر دارم از زبان خود ایشان شنیدم که فرمود تنها مسئولیتی که هرگز نخواهد پذیرفت ریاست قوه قضاییه است. بالاخره قوه قضاییه با مجرمان و محکومیت سروکار دارد و قلب نرم آقای هاشمی این مقوله را نمی توانست تحمل کند. بر همین اساس ممکن است برخی ایرادات استراتژیک به روحیه آقای هاشمی رفسنجانی وارد شود اما او شخصیت بی بدیلی بود که تمامی عمرش را وقف ارتقا نظام جمهوری اسلامی کرد. 
اگر بخواهیم نگاه کارشناسانه داشته باشیم و به جزئیات دقت کنیم می توانیم انتقاداتی هم از او کنیم اما اخلاص جناب هاشمی رفسنجانی در دفاع از این نظام مقدس را هرگز نمی توان پنهان کرد و بارها هم خود شنیده ام و دیگران نقل کرده اند که ایشان نظام جمهوری اسلامی را ثمره ی تمام عمرش می دانست و تا آخرین لحظات حیاتش نگران آینده و استمرار نظام بود. روزی که که آن واقعه تلخ اتفاق افتاد، تا ساعت 12 در مجمع تشخیص مصلحت نظام در محضر ایشان بودم. جلسه ای داشتیم و روز یکشنبه بود و تا ساعت 12 جلسه کمیسیون ویژه ای برای نظارت داشتیم. بنده و چندین نفر از آقایان وزیر و آقای محسن رضایی حضور داشتیم. به خاطر دارم در آن جلسه ایشان چندین کار را به بنده و آقای محسن رضایی در برد نظارت محول کردند و قرار بر این بود تا طی دو هفته کارها را انجام دهیم و گزارش را به ایشان تقدیم کنیم که بعدازظهر همان روز آن حادثه ی اسفناک اتفاق افتاد. انشاالله خداوند روح عالی وی را متعالی بگرداند. نام آقای هاشمی رفسنجانی در نظام جمهوری اسلامی یک نام مانا و ماندگار خواهدبود.