مصاحبه با آیت الله هاشمی رفسنجانی به مناسبت سالگرد شورای انقلاب فرهنگی
رئیس‌جمهور : شما سؤال خاصی دارید؟
خبرنگار : بله، اگر اجازه بفرمایید ما سؤالاتمان را مطرح بکنیم تا جناب عالی حرفتان...........
ج : سؤالتان چیست؟
س : جناب رئیس‌جمهور الان مطالبی که در دانشگاه می‌گذرد دانشجوها به علت مشکلات معیشتی حالا بازتر بخواهیم بگوییم مشکلات وقت، ترافیک و اینها، وقت تحقیقات در دانشگاه را ندارند، عرض شود که بودجه تحقیقاتی دانشگاهها هم چندان رقم قابل ملاحظه‌ای نیست و کلاً ]اگر[ تحقیق در دانشگاهها شکوفا نشود ما نمی‌توانیم به اهداف حداقل برنامه پنجساله برسیم. ما می‌خواستیم در مورد تحقیقات از جناب عالی بپرسیم، در زمینه کتابهای درسی دانشگاهها از خدمتتان بپرسیم که واقعاً کتاب 20 تومانی در بازار سیاه حدود 400 تومان هست و همین فراهم کردن کتاب برای دانشجوها یک مشکلی شده است. در زمینه تغییر نظام متوسطه اگر اجازه بفرمایید می‌خواستیم بپرسیم که آیا تأیید می‌فرمایید یا نه؟ کلاً در زمینه فارغ‌التحصیلان رشته‌های دانشگاهی فرضاً رشته علوم انسانی آیا واقعاً ما تا چه حد لیسانس ادبیات فارسی یا تاریخ و جغرافیا نیاز داریم آیا اینها جذب بازار می‌شوند یا نه؟ راجع به مسأله‌ای که جناب عالی تأکید داشتید در دیدارهای متعددتان، در مورد تأسیس هنرستانهای فنی و حرفه‌ای به عنوان یک کمک هم بخش عمومی و هم بخش خصوصی از جمله سؤالات دیگران بود که آیا این موفق خواهد شد یا نه؟ و کلاً تلاشهای جناب عالی در زمینه رفاه دانشجویان و استادان چیست؟
ج : بسیار خوب سؤال اولتان در رابطه با چه بوده؟
س : سؤال اول البته فعالیتهای یک سال گذشته شورا با تفاهم آقایان، همکاران سینما شروع خواهند کرد بعد اگر اجازه بفرمایید به تفکیک این سؤالات را مشترکاً من و همکارانم می‌پرسیم.
ج : حالا کتاب و اینهایی که می‌گویید ]در مورد[ قیمت اینها دیگر حرف نزنید چون قیمتها روی اینها اثر نامطلوب دارد.
س : جسارتاً می‌خواستم عرض کنم که آنهایی که جنبه قانونگذاری دارد و مورد نظر هست سیاست تحقیقات، تأسیس ضوابط مراکز تحقیقاتی و این مسائل هست، آن جنبه‌هایی که پول هست و اینها خب یک مسائلی است که بیرون از شورای عالی قاعدتاً تصمیم‌گیری می‌شود که بیشتر مورد نظر ایشان است مثلاً امکاناتی که برای تحقیقات و اینها در نظر می‌گیرند.
ج : ایشان حالا آن را از موضع رئیس‌جمهور می‌خواهند.
س : قیمت را ما مطرح نمی‌کنیم واقعاً پیدا کردن یک کتاب برای رشته ریاضی بخصوص الان مشکل است یعنی جناب آقای هاشمی کتاب موجود نیست. سؤال اولم راجع به عملکرد یکساله شورای عالی انقلاب فرهنگی هست و اینکه چه برنامه‌هایی برای رسیدن به این انقلاب فرهنگی در برنامه دراز مدت دارید؟ یکی هم راجع به نقش دانشگاهها و رفع مشکلات اقتصادی و همچنین مشکلات سیاسی کشور با توجه به اینکه در بسیاری از کشورهای پیشرفته دانشگاهها به عنوان مغز متفکر جامعه استفاده می‌شود و آیا در مملکت ما چنین هست و برای رسیدن به این مطلوب چه برنامه‌هایی دارید؟ یکی هم راجع به مشکلات عمومی دانشگاهها بود حدود یک ماه پیش، واحد دانشگاههای سراسر کشور به اینجا آمده بودند و مشکلاتشان را کتباً خدمت جناب‌عالی ارائه دادند من می‌خواستم بدانم که برای رفع این مشکلات که در این گزارش آمده آیا برنامه خاصی دارید؟ بعد راجع به تبلیغاتی آموزش عالی با توجه به اینکه بودجه آموزش عالی یک یازدهم بودجه تحقیقاتی کل کشور است و در حالی که شاید نزدیک به 50% از مصرف تحقیقاتی دانشگاهها و مؤسسات در آموزش عالی انجام می‌شود می‌خواستم بدانم آیا در سالهای آتی تصمیم دارید که بودجه را بیشتر بکنید؟ و مشکلات معیشتی دانشگاه که در واقع مشکلاتی برای امر تحقیق و تحصیل دانشجوها وجود آورده این را لطف کنید و بفرمایید.
ج : خیلی خب حالا دیگر آن یکی سؤال می‌کنند، آقایان جواب می‌گیرند، سؤال تکرار نشود، می‌توانید شروع کنید.
س : آقای رئیس‌جمهور، جناب عالی به عنوان رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی بفرمایید که عملکرد یکساله گذشته شورای عالی انقلاب فرهنگی را چگونه ارزیابی می‌کنید و برای رسیدن به اهداف کلی شورای عالی انقلاب فرهنگی چه برنامه‌هایی دارید؟
ج : بسم‌الله الرحمن الرحیم، شورای عالی انقلاب فرهنگی به طور مرتب در سال گذشته جلساتش را داشته و دبیرخانه‌اش هم فعال بوده، ما بنایمان بر این شد که هر دو هفته یک جلسه داشته باشیم، گرچه ساعتش هم طولانی است البته کارها بیشتر است چون بخصوص من نمی‌رسم بیشتر در جلسه شرکت کنم فعلاً قرار گذاشتیم که جلسات هفتگی باشد که یک در میان من هم شرکت بکنم، تا به حال همه جلسات را شرکت می‌کردم، مسائل خیلی فراوان است. ما هم در آموزش عالی و هم در آموزش و پرورش و هم از فرهنگ عمومی کشور چیزهایی را در دستور داریم. قبلاً اینجا ستاد انقلاب فرهنگی بود و کارهای اجرایی را هم بر عهده داشت. از چند سال پیش با وضع جدیدی که پیش آمده بود و وزارتخانه‌ها فعال شده بودند مسئولیت‌های اجرایی را کم کردید اصولاً دیگر دارد هیچ می‌شود، این شورا سیاست‌گذاریها و کارهای اساسی هدایتی را به عهده دارد. لذا بحثها هم خیلی بحثهای بازی است شبیه جلسات دیگری که با وقت محدود تشکیل می‌شود و چند دقیقه حرف می‌زنند، تصمیم می‌گیرند نیست گاهی یک مسأله‌ای مطرح می‌شود یکی، دو جلسه به طور باز صحبت می‌شود خب تیپ اعضاء هم تیپ فرهنگی و علمی هست تحقیقی هم هست، این مسائل اینطور باز و همه جانبه رسیدگی می‌شود تا به تصمیم‌گیری برسیم. بنابراین به نظرم تصمیمات پخته‌ای اینجا گرفته می‌شود البته اینجا مسائل مالی و اینها در اختیار ندارد چون ما قدرت قانونگذاریمان در حد سیاستها و اینها است. وقتی که به مسائل مالی برخورد می‌کند آنجا دیگر به دولت و مجلس برخورد می‌کند که خب ما توصیه می‌کنیم که آنجا کار بکنند مصوبات اینجا هم زیاد است من که حالا نمی‌توانم بگویم. آقای دکتر هاشمی، دبیر شورا قاعدتاً این هفته مصاحبه مطبوعاتی خواهند کرد خودشان توضیح خواهند داد. من یک چند تایی که به نظرم مهمتر است این مصوبات را می‌گویم مثلاً ضوابطی که برای بورس اعزام دانشجو به خارج اینجا مشخص شده یا کلیات طرح سنجش آموزش کشور که به نحوی در مورد گزینش بومیها در آزمون، یک سیاست مهمی بود اینجا تصویب شد. یا تأسیس دانشکده‌هایی، دانشکده خاص اهل سنت برای علمای اهل سنت ما تصمیم‌گیری کردیم یا درباره اینکه در تهران تا چه حد ما مراکز آموزش عالی را توسعه بدهیم با توجه به مشکلاتی که در تهران برای دانشجو، استاد و مردم هست؛ چون هر دانشکده‌ای که در تهران تأسیس بشود همراه خودش مقدار زیادی البته آنها را هم جذب می‌کنیم، خیلی تصمیم‌گیری کردیم حتی‌الامکان بردیم در توسعه دانشگاههایمان در خارج از مرکز آنهایی که موجود هست نمی‌شود به این آسانی منتقل کرد روی اینها کار بکنیم کیفیتش را بهتر بکنیم و توسعه را بیشتر در خارج از مرکز بدهیم یا استفاده از افراد عالم و دانشمندی که مدرک تحصیلی ندارند. در خبرگان سیاست خوبی تنظیم شد برای اینکه از آنها استفاده بکنیم و جامعه از آثار آنها و قدرت علمی آنها بی‌بهره نماند. در مورد همسران جانبازان و بستگان جانبازان تصمیمات خاصی گرفته شد که تبعیضی نباشد چون در مورد بعضی از کسانی که ایثارگری کرده بودند امتیازاتی در دانشگاه داده بودیم، بنابراین ما هم تصمیم گرفتیم برای دانشجویانی که در خارج تحصیل می‌کنند و ارز از ما نمی‌گیرند ولی هم وفادار به انقلابند هم نیازمندند، برنامه‌ای تنظیم شد، آنهایی که مورد نیاز کشور هستند و استحقاق استفاده از تسهیلات را دارند برایشان راههایی پیدا بشود که تصمیم مهم و اساسی است. برای پذیرش دانشجویان مسلمان از جاهایی مثل افغانستان، فلسطین، لبنان و جاهای دیگر و هم تقویت دانشگاه بین‌المللی و یا اسلامی خب سیاست اساسی است توجه به استعدادها، استعدادهای نیرومندی گاهی وجود دارد که آنها امکان رشد و بهره‌گیری ندارند شخصاً به نحوی آنها استفاده بشود یا اساسنامه برای شورای نمایندگان مقام معظم رهبری در دانشگاهها که قبلاً چنین اساسنامه‌ای نداشت، حدود وظایف و اختیارات و محدودیتها و اینها مشخص شده است.
در مورد بسیج و جهاد دانشگاهی برنامه‌ای تنظیم کردیم که تداخل در دانشگاهها اتفاق نیفتد و در عین حال آنها بتوانند در محیط دانشگاه فعال باشند از آنها برای دانشگاهها و از دانشگاهها برای اهدافی که آنها دارند استفاده بشود، پلی باشند بین جامعه و دانشگاه. در دو بعد تحقیقات و امور انقلابی و خدماتی و اینها و برای انجمنهای اسلامی هم کلیاتی بحث شده و تصویب شده که باید همانگونه رسیدگی بشود. در مورد دانشگاه آزاد اسلامی آیین‌نامه‌اش را تصویب کردیم و حدود و ثغور مشخص شد. نواقصی که دیده می‌شد برطرف شد که اینهمه نیرویی که آنجا دارند تحصیل می‌کنند تکلیفشان نهایتاً روشن می‌شود. فرهنگستان زبان فارسی، فرهنگستان علوم، فرهنگستان علوم پزشکی اینها را هم تأمین کردیم و اعضایشان را هم انتخاب کردیم که دیگر این راه افتاد.
کارهای مهمی در مورد آموزش و پرورش ]شد.[ ما این طرح جدیدی که برای تغییر نظام آموزشی تهیه شده بود کلیاتش را تصویب کردیم بعد وارد جزییاتش شدیم ]و در بعضی از بخشها[ هم پیشرفت کردیم به نظرم از کارهای مهم زیر بنایی است که دستمان است و کارهای اجتماعی برای فرهنگ عام جامعه هم خیلی بحث خیلی کردیم، ]بسیاری از[ تصمیمات کلی را گرفتیم ولی هنوز ]ریزه‌کاریهایش[ را تعیین نکردیم حتی مسائل پیچیده و مشکل کار شورا است مثلاً برای حضور خانمها در جامعه، برای استفاده بیشتر از نیروهای آنها در جامعه، برای محافظت جامعه از ابتذال، برای محافظت جامعه از نفوذ فرهنگی غرب و اصولاً فرهنگهای بیگانه و برای میدان پیدا کردن جوانها برای بروز استعدادهایشان و رشد جوانها که الان یکی از مشکلات جامعه ما این است که صحنه حضور جوانها و اشباع نیازهای جوانها در جامعه ما به اندازه کافی وجود ندارد این در دستور کار ماست، قدمهایی برداشتیم ولی هنوز به آن نتیجه نهایی نرسیدیم. چیزهایی از این قبیل زیاد است دیگر حالا آقای هاشمی باید این چیزها را مفصلاً توضیح بدهند.
س : جناب آقای رئیس‌جمهور یکی از مشکلات جامعه دانشگاهی ما عدم توجه به امر مهم تحقیقات است که اگر به این مهم توجه نکنیم طی سالهای آینده، حداقل در برنامه پنجساله با مشکل مواجه خواهیم بود. جامعه دانشگاهی ما بخصوص دانشجویان عزیز ما به دلایل مختلفی مسائل معیشتی و یا نداشتن کتاب مشکل دارند، نمی‌توانند کتاب دلخواه‌شان را پیدا بکنند و با مشکل تحقیقات و همچنین تجهیزات دانشگاهی روبه رو هستند و می‌خواستم ببینم چه تلاشهایی جناب‌عالی در زمینه شکوفایی تحقیقات داشتید؟
ج : از چیزهاییکه خیلی به آن اهمیت داده شد (نوار قطع می‌شود) البته باز آنچه که ما در برنامه گذاشتیم در حد نیاز تحقیقات کشور نیست چون خیلی عقب است. هم اعتبارش را به صورت جهشی بالا بردیم و هم راههای انجام تحقیقات را بازتر کردیم و باز برای رفع نیازهای روزمره دانشگاهها هم حرکات خوبی شده از جمله پیشتازی در بالابردن حقوق کادر علمی به منظور اینکه برای تحقیق فراغت بدهیم برای تحقیق چون آنها مجبور بودند برای تهیه وسائل معاش خود بیشتر از این وظایف دانشگاهی‌شان کار بکنند طبعاً به تحقیق نمی‌رسیدند. این خودش یکی از حرکتهای مهم برای باز کردن میدان تحقیق بوده است. را ما این چند سال در دوران جنگ نتوانستیم تهیه کنیم. یک دفعه هم کمبود 10 سال را، جبران کردن کار آسانی نیست. ما هنوز اینقدر دستمان هنوز باز نشده ولی از بقیه بخشها جلو افتاده‌ایم برای تهیه کتاب هم از لحاظ کاغذ و هم از لحاظ امکانات چاپ، کارهای خوبی کردیم ولی هنوز کاملاً به ثمر نرسیده فکر می‌کنم در آینده نه خیلی دوری ما می‌رسیم به وضعی که بچه‌هایمان بتوانند کتاب مطلوب خودشان را داشته باشند. برای رفاه دانشجوها خب کل جامعه ما دچار مضیقه هست دوران جنگ خیلی کمبود برای کشور درست کرده بودند. بهای گزافی برای حفظ استقلالمان و حفظ انقلاب‌مان پرداختیم مردم ما هم این را می‌دانند، دانشجوها بهتر از همه می‌دانند. اینجا ستادی در نهاد ریاست جمهوری هست که معاون اجرایی دنبال کار را می‌گیرد. برای خوابگاه برای وسایل رفت و آمد، برای غذا، برای مسکن ]و سایر[ چیزهایی که به هرحال نیاز نیروهای ماست محققاً در این یک سال گذشته، مسئولیت دولت جدید کارهای چشمگیری شده اما یک مقدار دیگر هم باید صبر کنند. ما هنوز اولویتهایی مثل بازسازی مناطق جنگ‌زده و زلزله‌زده و گرفتاریهای قشر محروم را آنجا داریم که اینها را برادران، دانشگاهیان می‌دانند.
س : جناب آقای رئیس‌جمهور، در بسیاری از کشورهای منطقه در دانشگاهها برای تشریفات استفاده می‌شود ولی در کشورهای پیشرفته دانشگاه به عنوان مغز متفکر جامعه تلقی می‌شود و مسئولین این کشورها اغلب از دانشگاهها برای رفع مشکلات اقتصادی، سیاسی، صنعتی استفاده می‌کنند برای اینکه کشور ما به آن مقاصد برسد آیا برنامه خاصی دارید؟
ج : شما روی نقطه ضعف به خوبی دست گذاشتید یعنی واقعاً همینطور است که رابطه دانشگاهها و دستگاههای اجرایی در میدانهای کاربردی در کشور ما و شاید خیلی از کشورهای عقب‌افتاده جهان سوم ضعیف است تحقیقات و تلاشهای علمی مجرد در محیط خودش انجام می‌شود کارها هم در محیط اقتصادی که ما برای جبران این نقطه ضعف ]کار را[ شروع کردیم، به دستگاههای اجرایی گفتیم کارهایشان را، تحقیقاتشان را از دانشگاهها بخواهند خودشان هم به دانشگاهها بدهند و از دانشگاهها استفاده کنند. به وزرای مربوط به دانشگاهها هم گفتیم که سعی کنند دانشگاهها را در این جهت فعال کنند و یک حرکتی که اخیراً کرده بودند در مورد جهاد دانشگاهی همین بود که جهاد دانشگاهی را از محیط صرف علمی دانشگاه نجات بدهیم و به گونه‌ای عمل بکنیم که پلی باشد بین دستگاههای اجرایی و جامعه و دانشگاه، همین پروژه‌ها را از دستگاهها، از دانشمندان بگیرد و استفاده بکند به صورت مشاوره‌ای، به صورت پیمانکاری و به هر شکلی که عملی می‌شود تا هم بتوانند امکانات ادامه کارشان را داشته باشند و هم درآمدی داشته باشند و هم به دانشگاهها خدمت بکنند برای اینکه آنها را به واقعیات نزدیک کنند و به دستگاهها برای اینکه آنها را به بهر علم دانشگاه وصل بکنند، شورای عالی انقلاب فرهنگی هم یکی از اهداف خودش را ]بر این اصل[ قرار داده است.
س : جناب رئیس‌جمهور جناب‌عالی در سخنانتان به تغییر نظام متوسطه اشاره فرمودید. تا آنجا که من می‌دانم هنرستانهای فنی و حرفه‌ای در این مهم یک جایگاه ویژه‌ای دارد اگر ممکن است کمی بیشتر در مورد جزییات نظام متوسطه جدید صحبت بفرمایید و هم در مورد ترتیبی که همواره در تأسیس هنرستانهای فنی و حرفه‌ای داشتیم، سؤالم را تکمیل می‌کنم ما تا چه حد لیسانس تاریخ و جغرافیا و کلاً لیسانسهای علوم انسانی را داریم، آیا جناب‌عالی فکر کردید که بازار ما و قدرت جذب این رشته‌ها را تا چه حد دارد؟
ج : حالا نسبت به صحبت اخیرتان ما از این لیسانسها زیاد نداریم باز هم کم داریم، در همه رشته‌ها ما متخصص کم داریم، اینهایی که داریم باید همینها هم تقویت بشوند اما رشته‌های فنی خیلی کم داریم آنجا بیشتر نیاز جامعه است و ما هم این کار را شروع کردیم. من امسال برای اینکه توجه دولت را نشان بدهم به بخش حرفه‌ای و فنی. در افتتاح سال تحصیلی به یکی از هنرستانها رفتم اتفاقاً آنجا هم که خودم رفتم تحت تأثیر بیشتر قرار گرفتم، نیازهای کشور را می‌دانستم آنجا را هم که دیدم، دیدم هنرستانهای ما هم فقیرند، خیلی فقیرند. در این تغییر نظامها هم یکی از ارکان کار همین توجه بیشتر به بخش حرفه‌ای واقعاً نیست به طور که می‌توانیم با اجرای این اصلاح جانبخش، عمده‌ای از نیروهایی که استعداد فنی دارند در همین دوران دبیرستان اینها را وارد بخش میدان کار بکنیم در عین اینکه برای اینها مسیر ترقی را باز بگذاریم چون نمی‌خواهیم اینجوری تلقی بشود. کسی که رفته کار حرفه‌ای یا کار فنی می‌کند استعدادش دیگر تمام شده ]باید[ در میدان عمل رشد بکند، به عالمی‌ترین درجات علمی هم برسد راهش را هموار کردیم استعدادها خوب به این بخش جذب بشوند در همین وسط سال هم با اینکه این بودجه‌ها بسته بود من یک مبلغی از ارزی که در قانون در اختیار رئیس‌جمهوربود در اختیار هنرستانها گذاشتم که برای آنها تجهیزات بخریم البته در بورجه سال آینده بیشتر خواهیم داد هم باید برایشان ماشین آلات و ابزار تعلیم تهیه کنیم و هم عواقب تشویقی تحصیلی و باز کردن راه برای تکامل که ما این کارها را برای اینها کردیم. اهتمام بیشتری در آینده به این بخش خواهیم داد بدون اینکه از اهمیت سایر بخشها کم بکنیم آنها جای خودش را دارند.
س : از اینکه وقتتان را در اختیار ما گذاشتید متشکریم.
ج : اگر چیزی از قلم افتاد شما تکمیل کنید.
س : چشم لطف فرمودید، متشکرم.
ج : خدا حافظ
والسلام علیکم و رحمة‌الله و برکاته