مصاحبه آیت ا... هاشمی رفسنجانی در پایان سفر به تاجیکستان و ترکمنستان در تهران

سؤال : لطفا" در مورد دستاوردهای اجلاس اکو در خصوص مسئله نفت و گاز توضیحاتی ارائه نمایید ؟

مقام محترم ریاست جمهوری : آنچیزی که تاثیر زیادی بر روی انرژی و اقتصاد دنیا دارد منابع نفت و گاز دریای خزر در جمهوریهای آسیای میانه است و این تصمیماتی که امروز گرفته شد مبنی بر اینکه کمیته ای تعیین شود و خطوط انتقال انرژی ، نفت ، گاز ، برق و راههای ارتباطی را دور از ملاحظات سیاسی و فقط بر اساس مقتضیات اقتصادی تعیین بکند کار بزرگی را برای دنیا بیش از آنچه که الان تصور می شود ، انجام خواهد داد . بدون شک هر نقطه ای از اینجا روی سرد و گرم کردن دنیا تاثیر دارد و همه ما نظرمان این است که به گونه ای عمل کنیم که هم کشورهای منطقه از منابعشان استفاده کنند و هم دنیا بهره ببرد . الان آسیا مرکزی متاسفانه فقط از یک راه از خطوط شوروی سابق می تواند به دنیا وصل شود و این امر در عرصه رقابت درست نیست . باید به گونه ای عمل شود که این کشورها دستشان باز باشد که در مقتضیات اقتصادی بتوانند کالاهای خودشان را تامین نمایند . به نظر من اجلاس بعدی که در قزاقستان خواهد بود ، برای کل منطقه و دنیا سرنوشت ساز است . ایران هم بعنوان یک قطعه مناسب برای عبور و مرور ، در اختیار این اجلاس است و هر طور که تصمیم بگیرند ما نیز همکاری می کنیم .

سئوال : از تاجیکستان شروع می کنیم که بعنوان یک کشور فارسی زبان است و نخستین سفر یک مقام عالیرتبه جمهوری اسلامی ایران پس از تحولات آسیای مرکزی به این کشور صورت گرفته است ، دیدارتان چگونه بود و چه مسائلی مطرح شد و نتیجه این سفر چه بود ؟

مقام محترم ریاست جمهوری : ما بخاطر شرایط اختلافات داخلی که در تاجیکستان بود و به آنجا نرفته بودیم . تاجیسکتان بخاطر اینکه فارسی زبان است می تواند موارد زیادی از همکاریهای ادبی و فرهنگی علاوه بر دیگران با ما داشته باشد . نرفتن ما برای مردم آنجا یک مقدار سنگین بود ولی عذر ما نیز بهر حال درست بود . جنگ داخلی بود و ما نمی خواستیم برویم و بیشتر از این نزاعها را تقویت کنیم . این اواخر که مذاکرات صلح جدی شده و تقریبا در آستانه صلح هستند مناسب بود که این سفر انجام شود و ما رفتیم که نتایج خوبی هم داشت . بعدا معلوم شد که مردم آنجا خیلی با ایران تعاطف دارند و حقیقتا عاشق ایران هستند . هم در شهر دوشنبه و هم در شهر کولاب که رفتیم اینقدر مورد استقبال مردم قرار گرفتیم که هم برای خودمان و هم برای مسئولان آنجا غیر قابل انتظار بود . بسیار با محبت و صمیمی با هیأت ایرانی برخورد می کردند و هر طور دستشان به ما می رسید اظهار اشتیاق می کردند که همکاری و رفت و آمد بین دو کشور زیاد شود . آنها باید نزاعها را بردارند و طرفین درگیر بیشتر با هم همکاری کنند ، ما هم علاقمند هستیم . ضمنا" اینجا کارهای نسبتا" خوبی شروع کرده اند ، سازمانهای ما چند تا کارخانه تعطیل شده آنها را فعال کردند و طرحهای دیگری را هم در زمینه آلومینیوم و سدسازی در دست مطالعه دارند . کار مهم دیگری که در آنجا انجام شد اجلاس سه جانبه کشورهای فارسی زبان بود که لازم بود این کار را بکنیم ، هم برای تقویت صلح در افغانستان و هم بخاطر برنامه هایی که انشاء الله بعد از صلح افغانستان می توانیم با این دو کشور داشته باشیم . تعدادی توفقنامه هم امضاء کردیم که پایه خوبی برای همکاریهای بیشتر است و هم بخش دولتی و هم بخش خصوصی طرحهای زیربنایی زیادی در آنجا دارند . آنها یکی از مهمترین مزیتهایشان فراوانی آب است که بخاطر اینکه در دامنه های پامیر هستند ارتفاعات خیلی بلندی دارند و برای استفاده از برق آبی شاید جزو غنی ترین کشورهای منطقه هستند 500 میلیارد کیلو وات ساعت برق در سال می توانند تولید نمایند که تقریبا" 6 برابر برق موجود در جمهوری اسلامی ایران است . برای کشور کوچک این مزین خوبی است و ما هم خوب می توانیم به آنها کمک کنیم . انشاء الله اگر صلح برقرار شود و آرامش آنجا تثبیت شود یکی از میدانهای همکاری ما آنجا همین خواهد بود . بنظر من تاجیکستان از کشورهایی است که همه شرایط را برای همکاری دارد ولی ناامنی مانع این کار است .

سئوال : سئوال دیگر در خصوص روابط دوستانه و صمیمانه ایران و ترکمنستان است . لطفا" توضیح دهید که در این سفر در روابط دو کشور بخصوص در مورد مسئله انتقال گاز چه پیشرفتهایی بدست آمد ؟

مقام محترم ریاست جمهوری : در ترکمنستان سفر ما در دو بخش بود . یک بخش مسائل دو جانبه و بخش دیگر کارهای اکو . در مورد روابط دو جانبه ما یکی از نقاط مورد علاقه مان که خیلی می توانیم در آن زمینه همکاری داشته باشیم ، منطقه چارجو در شرق ترکمنستان و در کنار رودخانه بزرگ جیحون بود . این رود خیلی اهمیت دارد . سالانه بطور متوسط 2 هزار متر ثانیه آب وارد این رود می شود و دیدن امکانات صنعتی و کشاورزی آن لازم بود . آنجا هم نکته جالب برای من عشق و علاقه مردم آنجا به ایران بود ، استقبالی که در چارجو از هیأت ایرانی شد ما واقعا" در شهرهای خودمان نظیرش را ندیده ایم . حدود  20 کیلومتر در داخل و بیرون شهر در مسیر ما به سمت یک مزرعه ، دو طرف جاده مردم بطور فشرده یک اجتماع انبوه را تشکیل داده بودند ، از روستاهای دور پیاده آمده بودند و ساعتها منتظر رفت و برگشت ما بودند ، با عشق و علاقه برخورد کردند . در مرو نیز چنین چیزی را شاهد بودیم . این خیلی سرمایه مهمی برای ایران است و فکر می کنم که برای هیچ رییس جمهور کشور خارجی در کشور دیگری مردم اینگونه با علاقه جمع نمی شوند . آن کسانی که ظاهر لباسشان هم خیلی با افکار ما نمی خواند ولی در عین حال عمق ارتباط معنوی ایران و مردم این منطقه سرمایه خیلی بزرگی است . من فکر می کنم این امر دشمنان ما را می لرزاند . آنها ارزش این کار را می دانند . خود مسئولان ترکمنستان تعجب می کردند که چنین جمعیتی برای تبلیغ حضور پیدا می کنند . در منطقه ای بطرف مرو می رفتیم که باران بود واقعا" زیر باران مردم ماندند تا ما رفتیم و برگشتیم . آنجا نیز کارهایی داشتیم که از برخی بازدید کردیم .در مرو هم آقای نیازوف زمینی به ما داده بودند ، در منطقه ای که روستاهای اطراف آن شیعه هستند ، و ما مساجدی بنام امام خمینی (ره) را آنجا ساختیم . مسجد کوچکی است با زمین خوب به مساحت 35 هزار متر که ما هم 400 متر مسجد ساختیم و بخاطر اهمیت فرهنگی کار آن را افتتاح کردیم . کارخانه های سیلو را جهاد در آنجا می سازد و ما شروع یکی از آنها را افتتاح کردیم . در منطقه عشق آباد نیز از این کارها زیاد داشتیم . بخش دیگری از کارهای ما برنامه های اکو بود که سران کشورهای عضو اکو آمده بودند ، علاقمند هم بودند با توجه به شرایط جدیدی که غربیها برای ما پیش آوردند ، از ما حمایت بکنند . خیلی گرم بودند و با همه آنها ملاقاتهای دو جانبه طولانی خصوصی و علنی داشتیم . جلسه اکو هم بخوبی گذشت . آنجا نکته جالب این بود که بحث اصلی جلسه سر این بود که خطوط گاز و نفت و انرژی و راههای ارتباطی را چگونه و از چه مسیرهایی انجام دهیم . البته قرار شد که کمیته فنی بررسی نماید و راههای بهتری را پیدا کند . ولی عملا در مصوبه راه ایران انتخاب شد . چون با توافق قبلی که وزارت نفت و دیگران کرده بودند ما همانجا در همان جلسه و در حضور خبرنگاران که خیلی تعجب کردند قرار داد انتقال 30 میلیارد متر گاز ترکمنستان از طریق ایران به ترکیه را سه رییس جمهور امضاء کردیم . این کار خیلی مهمی بود که اتفاق افتاد . در شرایطی که اروپا و آمریکا به ما فشار می آوردند و بعضی از کشورهای منطقه مایل نبودند ، این توافق بسیار ارزشمند بود . البته شاید برای ترکیه و ترکمنستان ارزش بیشتری داشته باشد که یک راه خوبی در اختیار آنها گذاشته شود . برای ما نیز منافع مادی ، امنیتی و حیثیتی دارد . از لحاظ سیاسی نیز در منطقه بسیار مهم بود و مقدمات انعقاد قرارداد انتقال لوله نفت منطقه به جنوب و خلیج فارس هم آماده شد ، که بعدا" باید تکمیل شود . در هر دو کشور ما ملاقاتهایی با دانشگاهیان داشتیم که برای من بسیار زیبا بود . من بسیار خوشحال شدم از اینکه دیدم محققان خوب دو کشور سخت به پیشرفتهای ایران علاقمند بوده و سازندگی را در ایران بعنوان سند افتخار منطقه و اسلام و کشورهای جهان سوم تعبیر و تفسیر می کنند . اظهارات و مقالات آنها خیلی گویا بود که علیرغم تحریم خبری که علیه ایران وجود دارد تا حدود زیادی مردم دنیا مطلعند از آن چیزی که در ایران می گذرد و بشدت دنبال این هستند که از الگوی حرکت اقتصادی و سازندگی ایران به نحوی استفاده کنند . من که به دانشگاه مختومقلی که دانشگاه معتبر ترکمنستان است رفتم ، آنجا دانشجویان ساعتها در صف مانده بودند تا ما به آنجا برسیم و بعد مدتها در آفتاب ماندند تا ما از جلسه بگردیم و این نشانه احترام آنها به هیات ایرانی است .

این نشان خوبی برای مردم ماست و مایلم که مردم مطلع باشند از این صحنه ها و ببینند و خیالشان جمع باشد که این بمباران تبلیغاتی غربیها نمی تواند کارساز باشد و کشور جمهوری اسلامی ایران عزت خودش را در دنیا کسب کرده است .

سئوال : در بخش فرهنگی روند همکاریها با دو کشور ترکمنستان و تاجیکستان به چه گونه ای است و آیا پیشرفتی داشته است ؟

مقام محترم ریاست جمهوری : همین مسجدی که ما در آنجا ساخته ایم و یک امام شیعه نیز برای آن در نظر گرفته ایم و کارهای دیگری هم داریم . البته رسانه ها و برخی از شیاطین آنها را از کارهای فرهنگی می ترسانند . در عین حال آنها تقریبا" مطمئن شده اند که ما هدفمان تقویت کشورهای آنهاست و تضعیف نیست . موارد مشخصی از برنامه های فرهنگی را در این سفر مورد مذاکره قرار دادیم و فکر می کنم پیش از تحقق آن ، لازم نباشد که در مورد آن تبلیغ کنیم تا انشاء الله انجام شود . در این سفر مقداری از برنامه ها فشرده شد . بخاطر اینکه من وقتی در تاجیکستان بودم ، حادثه تلخ زلزله قائنات و بیرجند پیش آمد ، گر چه گزارشات آن را می گرفتیم ولی هیچ خاطر جمع نبودم که چه می گذرد . چون اخبار متناقض و مختلفی می رسید . بالاخره طاقت نیاوردیم و چند ساعتی را از برنامه هایمان قطع کردیم و از عشق آباد به مناطق زلزله زده رفتیم و خوب شد که رفتیم . وقتی که رفتم بحمدالله دیدم کارها روبراه است و نگرانیهای که گاهی در گزارشات ابراز می شد رفع شده و خوب رسیدگی شده بود ، وزارت کشور ، هلال احمر ، وزارت بهداشت و درمان ، کمیته امداد ، بهزیستی همه حضور جدی داشتند و تقریبا" همه جا رسیدگی کرده بودند و کارهای اضطراری را انجام داده بود . خوب شد که ما رفتیم و مردم را دیدیم و آن آرامش و روحیه خوب و نیازهای منطقه برایمان روشن شد و تصمیمات لازم را برای مراحل بعد گرفتیم . سپس به عشق آباد بازگشتیم با خاطر جمع بقیه برنامه هایمان را بصورت فشرده انجام دادیم .