○ از شما خیلی تشکر می کنم که به ما وقت دادید. شما نقشی بسیار اساسی در پدید آمدن جمهوری اسلامی ایران داشتید و روابط شما با حضرت آیت الله خمینی تاریخی و تاریخ سازبود و اقدامات شما به عنوان رئیس مجلس، رئیس جمهور، فرمانده جنگ و الان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام از شما به عنوان یکی از شاهدان تاریخ انقلاب ساخته است و حضور شما در برنامه ما بسیار اساسی است.

● خیلی خوش آمدید و آماده ام به سئوالات شما پاسخ بدهم. از حسن نیت شما هم تشکر می کنم.

○ از آنجایی که به امام خمینی(ره) در زمان تبعید و بعد ها در مراحل مختلف نزدیک بودید و به نوعی نمایندگی افکار ایشان را به عهده داشتید، بفرمایید که امام خمینی(ره) از آغاز ورود به صحنه سیاست چه نوآوری هایی نسبت به پیشینیان خود داشته اند؟

● بسم الله الرحمن الرحیم. امام در خیلی جهات با سایر علما مشترک بودند، امّا امتیازی که داشتند، این بود که در یک موقعیت حساس اقدامی کردند که سایر علما نکرده بودند. از بین نکات مهمی که در زندگی ایشان بود، به چند نکته اشاره می کنم. یکی اصل اقدام ایشان بود تا یک نوع حکومت مردمی را در چارچوب دین اسلام به وجود بیاورند. چنین اقدامی در تاریخ ما سابقه ندارد که یک مرجع تقلید این گونه وارد عمل شوند.

نکته دوم این بود که ایران در آن زمان گرفتار استبداد واستعمار، یعنی حکومت دیکتاتوری درداخل و سلطه خارجی بود.

نکته سوّم این بود که در نهضتی که به راه انداختند، به مردم متکی بودند و        نمی خواستند از شیوه های مسلحانه و حمایت خارجی ها استفاده کنند. فقط ایشان   می توانستند اکثر قاطع مردم را به صحنه بیاورند که شاید یادتان باشد چه صحنه هایی به خاطر حضور مردم خلق می شد!

نکته چهارم این بود که ایشان نوآوری هایی در فقه و احکام اسلامی داشتند تا بتوانند حکومت را اداره کنند و این نوآوری ها در اسلام کم سابقه و حتّی بی سابقه است.

○ هنگام بازگشت امام خمینی(ره) به کشور چه ارتباطی بین نیروهای مذهبی و مترقی برای تقسیم قدرت برقرار شد؟ انقلاب اسلامی در وهله اوّل خصلت انقلابی دارد یا اسلامی؟

● قبل از اینکه ایشان از فرانسه به ایران برگردند، این ارتباط بین نیروهای مذهبی و غیرمذهبی که هر دو در یک مسیر حرکت می کردند و مترقی بودند، به وجود آمده بود. در زندانها که بودیم، همه نوع افکار بود. مثلاً خود ما قبل از آنکه امام بیایند، یک شورای انقلاب غیررسمی را تأسیس کرده بودیم که شخصیت های روحانی، دانشگاهی و مدیران با سابقه با افکار متفاوت در آن عضو بودند. همه نوع افکار با هم جمع شده بودیم و انقلاب را در داخل هدایت می کردیم. ایشان که به ایران آمدند، آن شورا تقویت شد.

در خصوص سئوال دوّم شما باید بگویم که ماهیت مبارزه ما، هم انقلابی و هم اسلامی بود. ما که مذهبی های پیرو امام بودیم، علیه استبداد و استعمار انقلاب کرده بودیم و کار ما در چارچوب اسلام بود. جمعی هم بودند که به اسلام زیاد توجه نداشتند و می خواستند انقلاب شود که اندیشه ملی گرایی، سوسیالیستی و تفکرات مختلف انقلابی داشتند. به هر حال مجموعه مبارزه، انقلابی و بخش اعظم آنها در عین حال اسلامی بودند.

○ در مطالعه تاریخ می بینیم که بلافاصله پس از پیروزی انقلاب جنگ پیش     می آید. نقش قدرتهای غربی را در شروع، ادامه و پایان جنگ عراق علیه ایران یعنی در سه مقوله بسیار حساس چگونه ارزیابی می کنید؟

 ● در شروع جنگ سه اردوگاه غرب، شرق و ارتجاع که در منطقه ما حضور دارند، برای جنگ با ایران پشت سر صدام بودند. غربی ها، کمونیستی ها، یعنی شوروی و ارتجاع منطقه نقش های خاصی داشتند و هرکدام برای همکاری با صدام دلیل خاصی داشتند. قدرتهای غربی فکر می کردند منافع خود را در ایران از دست دادند. کمونیست ها فکر می کردند در ایران یک انقلاب اسلامی اتفاق افتاده و با ایدئولوژی الحادی و وجود مسلمانان زیادی که درشوروی بودند،   نمی خواستند انقلاب ایران موفق باشد. علاوه بر اینکه آن موقع صدام در اردوگاه شرق بود. ارتجاع منطقه هم به دلیل نگرانی از سرایت انقلاب به کشورهای خود مخالف انقلاب اسلامی بودند.

این سه گروه تا آخر جنگ پشت سر صدام بودند و ما تنها بودیم

○ به نظر شما ظهور هلال شیعی - شاید این اصطلاح چندان مناسب نباشد - از مدیترانه تا اقیانوس هند که لبنان، سوریه، عراق، آذربایجان و بحرین را در برمی گیرد و در سر راه از یمن، امارات و افغانستان نیز می گذرد، مثبت و پایدار است؟

● این ظهور نیست. گویا اخیراً اردن برای اولّین بار به کار برد. این یک واقعیت موجود است. در این کشورها شیعه بخشی از جمعیت است. عرب، افغانی و پاکستانی و غیره هستند. یعنی ملیت کشورهای مختلف را دارند، ولی عقاید آنها شیعی است. در قرنهای اخیر همیشه در این کشورها بودند. منتها وقتی مردم عراق از استبداد صدام آزاد شدند، با توجه به اینکه اکثریت مردم آنجا، یعنی بیش از 60 درصد شیعه هستند، شرایط جدیدی به وجود آمد. نکته مهم این است که مردم عراق، عرب و شیعه هستند. عراق استعداد این را دارد که به کشوری با اکثریت قاطع شیعی تبدیل شود و شیعیان حاکمیت را در دست بگیرند.      نگرانی هایی که برای بعضی ها پیش آمد، این بود که حرکت عراقی ها روی اعراب دیگر شیعی که در اطراف عراق هستند، اثر بگذارد. این یک واقعیت است که یک همبستگی جدّی عقیدتی و عواطف مشابه دارند که از مدیترانه تا هندوستان را به عنوان نیروهای واقعی تحت تأثیر دارند.

البته اگر چه جمع زیادی از جمعیت های کشورهای منطقه شیعه 12 امامی نیستند، ولی محّب اهل بیت هستند و قرابت زیادی با شیعیان دارند. مثلاً الان اکثر مردم کشور مصر محّب اهل بیت هستند که آن هم به سابقه حکومت فاطمی ها در آن کشور برمی گردد.

○ حضرت آیت الله! از ایران فردا در افق 50 یا 100 سال آینده چه تصویری به طور   فی البداهه ارائه خواهید کرد؟

● ایران منابع خوبی دارد تا به یک کشور مرفه و پیشرفته تبدیل شود. از لحاظ انرژی که امروزه اهمیت زیادی در زندگی دنیا دارد، مرکز بسیار مهمی است و منابع بسیار غنی و خوبی دارد. در خاک ایران نمونه ای از همه انواع معادنی را که دردنیا وجود دارد، داریم. یعنی ایران کلکسیون معادن دنیاست. جغرافیای ایران در نقطه حساس است. از زمین و هوا چهار راه دنیاست و جایگاه حساسی در ارتباط غرب، شرق، شمال و جنوب دنیا دارد. ژن مردم دنیا به خاطر تمدن طولانی و چند هزار ساله، وارث تمدن و فرهنگ است و مردم با هوش و زیرکی هستند. مکتب اهل بیت در بین فرقه های اسلامی استعداد بسیار بالایی برای توسعه و تربیت انسان ها دارد. اگر منابع ایران مدیریت شود، خیلی آسان        می توانیم به نقطه ای که مورد تصور شماست، برسیم.

ما در مجمع تشخیص مصلحت افق چشم انداز 20 ساله را با سیاست هایش مشخص کردیم و می دانیم در آینده به کجا می رویم.

○ خیلی ممنون. با توجه به اینکه به پایان سئوالات رسیدم و با توجه به اینکه آثار هانری کربن را مطالعه کردم که می گوید: « شیعه ایرانی این نیرو را دارد که می تواند بخش بزرگی برای تمام جهان اسلام باشد.»  می خواهم یک بار دیگر مطمئن شوم که آیا چنین است؟

● من هم آقای هانری کربن را از جوانی می شناسم. سالها پیش از انقلاب به ایران آمد و مصاحبه ای با علامه طباطبائی درباره شیعه و امام زمان (عج) کرد. سئوالات دقیقی کرده بود. ما آن مصاحبه را به صورت کتاب در آوردیم و در نشریه مکتب تشیّع که آن موقع منتشر می کردم، در یک شماره مستقل پخش کردیم. با این کار ما، هانری کربن در ایران و به خصوص در حوزه های علمیه خوب شناخته شد و الان همه ایشان را می شناسند. این موضوع مربوط به حدود 50 سال پیش است.

○ باز هم تشکر می کنیم.

● امیدوارم با تلاش خود بتوانید یک فیلم آموزنده و تاریخی برای تاریخ معاصر به یادگار بگذارید.