دیدار حجت الاسلام والمسلمین سید رضا تقوی: ضمن تشکر از حضرت عالی که با مشکلاتی که هست، فرصتی به خدمتگزاران نماز جمعه در شورای سیاستگذاری دادید تا خدمت برسیم و گزارش کوتاهی از نماز جمعه کشور خدمت‌تان عرض کنیم و حضوراً از حضرت عالی دعوت کنیم تا در نشست سراسری ائمه جمعه شرکت فرمایید.

اطلاعات تان از وضع کشور، در موقعیت های مختلف همیشه خوب بود و الان هم به روز است. ولی فکر می کنم گزارشی که ما از نهاد نماز جمعه داریم، برای حضرت عالی خوشحال کننده باشد. از موقعی که بنده در نهاد نماز جمعه به عنوان مسئوول و مدیر از طرف مقام معظم رهبری نصب شدم، تا الان حدود 8 سال است. یعنی 18 سال در شورا و 8 سال مسئوول این نهاد هستم. روزی که بنده این مسئوولیت را به عهده گرفتم، تعداد ائمه جمعه به مراتب کمتر بود و الان مجموعه ائمه جمعه سراسر کشور حدود 580 امام است که در آینده نه چندان دور انشاءالله به مرز 600 امام خواهیم رسید.

الان هر جمعه این تریبون مردم را در 580 شهر به تقوا توصیه می کند که در فضای فرهنگی کشور اثر گذار است. از زمانی که بنده آمدم، حدود 200 امام جمعه اضافه شد. یعنی شهرهای جدید درخواست امام جمعه کردند که با همکاری دوستان و مسئوولان محلی، نماز جمعه را در آن شهر اقامه کردیم و الان هم حدود 30 تا 40 مورد داریم که باید برای اولین بار نماز را در آن شهر اقامه کنیم. البته باید نیرو گزینش کنیم که مشکلات و تنگناها را عرض می‌کنم.

ائمه جمعه با مشکلات زیادی روبرو هستند. وقتی می خواستیم امام جمعه را در جایی معرفی کنیم، هیچ امکاناتی در آنجا نبود. مثلاً مسجد جامع و یا سالن تربیت بدنی و یا مکان دیگری را در نظر می گرفتیم و نماز جمعه را اقامه وامام جمعه را معرفی می کردیم. در حالی که مصلا نداشتیم و حتّی امام جمعه هم خانه و دفتری در آن شهر نداشت. از زمانی که حضرت عالی مسئوول اجرایی کشوربودید، با لطف حضرت عالی مبلغی را به عنوان وام خودرو در اختیار شورا قرار داده بودند که به صورت وام در اختیار ائمه جمعه می گذاشتیم. دیدیم این مبلغ هم نمی تواند نیازها را برآورده کند. خودروها استهلاک داشت و گاهی هم تصادف می کردند. حتّی بعضی‌ها در پرداخت اقساط وام مشکل داشتند. بعد از آن فکر ‌کردیم و خدمت رهبری هم گزارش دادیم و اجازه گرفتیم کمک های بیشتری از دولت بگیریم. روی این موضوع کار کردیم. در دولت آقای خاتمی حدود یک میلیارد تومان مصوب شد که همه آن اختصاص داده نمی شد. حدود 600 تا 700 میلیون تومان دادند و ما بحث خانه‌ها را شروع کردیم تا خانه های سازمانی داشته باشیم. البته فرصت‌های زیادی را از دست داده بودیم. اگر از دوران قبل این فکر را داشتیم، می توانستیم برای همه ائمه جمعه خانه های سازمانی و دفتر و خودرو فراهم کنیم. بهرحال این کار را شروع کردیم و تا الان 368 دستگاه خانه در شهرهای مختلف منزل و دفتر برای ائمه جمعه به عنوان خانه‌های سازمانی ساختیم تا اگر امام جمعه ای جابجا شده، خانه داشته باشد. مطلب دیگر اینکه این خانه ها لوازم اوّلیه و اثاثیه لازم مثل یخچال، تلویزیون، فرش و کتابخانه کوچک را دارند.

● تیپ خانه ها متفاوت است؟

○ بله، براساس فرهنگ های مختلف مناطق گوناگون است، ولی سعی کردیم زیاد به چشم نیاید. البته سیاستی را که مقام معظم رهبری تعیین فرمودند، این بود که حتماً از کمک‌های مردمی استفاده شود. فرمودند: « اولاً پول نداریم و ثانیاً نباید مردم فکر کنند از تهران بودجه می فرستند. فکر کنند یک اداره است و باید از کمک‌های مردمی استفاده کنید.» در خصوص خودروها هم تاکنون 374 دستگاه خودرو خریدیم که سندش به نام نهاد نماز جمعه و در  اختیار ائمه جمعه است. از این تعداد خودرو 3 میلیارد و 500 میلیون تومان که مبلغ کل خودروها می شود، 1 میلیارد و 200 میلیون آنها را نهاد و بیش از 2 میلیارد تومان را مردم و مسئوولان منطقه دادند.

● خود ائمه جمعه می گیرند؟

○ بله، الان شیوه‌ای شده که مثلاً فرماندار، بخشدار و ستادهای مختلف می‌گویند ما فراهم می‌کنیم. الحمدلله این مشکلات را تا حدودی حل کردیم.

● خانه ها معمولاً چند متری هستند؟

○ از 120 متر به بالا داریم.

● دفتر و خانه با هم است؟

○ نه، جدا هستند.

● دفتر چند متر است؟

○ در بعضی جاها 150 متر به بالاست. چون حسینیه و اتاق بزرگی برای جلسات دارند. الان بیشتر جلسات شهرهای محروم در خانه و دفتر امام جمعه تشکیل می‌شود. برای خانه‌ها کتابخانه ای طراحی کردیم و کتابهایی را که می خریم و یا هدیه می‌گیریم، با مهری مخصوص به شهرها فرستاده می شود و در آن کتابخانه قرار می‌گیرد. بعضی از ائمه جمعه از جاهای دیگر هم کتاب گرفتند و الان یک کتابخانه بسیار غنی دارند. از لحاظ سنی هم باید بگویم که میانگین سن ائمه جمعه بین 40 تا 50 و دقیق تر بگویم بین 42 تا 48 سال است. درباره شهرک های اطراف شهرهای بزرگ هم کارهایی کردیم.

● اعتبار خانه هایی را که می سازید، از کجا تأمین می‌کنید؟.

○ بخشی را خودمان می‌دهیم و بخشی را از کمک‌های مردمی می‌گیریم.

● به چه نسبت؟

○ متفاوت است. ولی در کل 60 تا 70 درصد را ما می‌دهیم.

● بودجه را از دولت می گیرید؟

○ بله، در دولت نهم، مجلس هفتم 14 میلیارد برای این کارها برای ما بودجه گذاشته بود. البته قیدی داشت که در شهرهای زیر 150 هزار جمعیتی مصرف شود. صحبت کردیم تا سخت گیری نکنند که حل شد و ما مصرف کردیم. امسال آقای احمدی نژاد گفت: «هرکجا که می رویم، فریاد ائمه جمعه شما بلند است که مصلّآ نداریم. چرا مصلای جمعه را جدّی نمی‌گیرید؟ می خواهم رقم خوبی برای شما بودجه بگذارم. گفتم: چقدر؟ گفت: 100 میلیارد که برای شما و مساجد است.گفتم: اینها  جدا شود. چون مساجد آن قدر نیاز دارند که اگر هزار میلیارد هم باشد، بودجه را می گیرد و حقش هم است. چون در بسیاری از شهرها مسجد نداریم یا مساجد مخروبه هستند. گفت: 40 میلیارد را برای شما و 60 میلیارد را برای مساجد می‌گذاریم. ظاهراً از روی بودجه ما. 10 میلیارد را برداشتند و به حوزه‌های علمیه دادند و در کل 30 میلیارد تومان به ما اختصاص دادند که هنوز چیزی به دست ما نرسید. شنیدیم مقداری را خودشان خرج کردند که با ایشان صحبت کردم و گفت: باز به شما می‌دهیم. به خود آقای احمد ی نژاد گفتم: این بودجه می بایست در  اختیار ما قرار می‌گرفت. البته این اشتباه بیشتر از ناحیه مجلس بود که ننوشته بود در اختیار شورای سیاستگذاری قرار گیرد. قرار بود در اختیار ما قرار گیرد. به چند استانی که رفت و از این بودجه داد، خیلی خوب تقسیم نشد. حتّی اختلاف افتاد. بودجه را در اختیار نماینده ولی فقیه می گذارد که کارشناسانه تقسیم نمی شود. اگر بتوانیم این بودجه را امسال در تشکیلات خود هزینه کنیم، شتاب خوبی خواهد بود. یک نهضت مصلّا سازی به راه انداختیم. از مهندسین مختلفی که درشهرهای مختلف داریم، استفاده می کنیم و همایشی را با نام « هنرمقدس» برگزار کردیم. نشست خوبی بود. وزیر مسکن آمد و همه فنی ها جمع شدند و در ارتباط با مصلاّها بحث کردند. الان در 85 شهر در حال ساخت مصلاّ هستیم. یک گروه مهندسی در نهاد داریم که برکل مصلاّ ها نظارت می کنند. یعنی نقشه را از مرکز می‌فرستیم. 63 مصلاّ را در دست تعمیر و توسعه داریم. در 9 شهر مساجدی داشتیم که با توسعه تبدیل به مصلاّ شدند و در 27 شهر هم مساجدی را تعمیر کردیم تا نماز جمعه برگزار شود. با همه اینها باز کمبود داریم. این 30 میلیارد هم پول 4 تا 5 مصلاّ در شهرهای کوچک می‌شود. در حالی که برای مصلاّی تبریز که تا الان یک فاز آن افتتاح شد و گنجایش 17 هزار نمازگزار را  دارد، بالای 30 تا 40 میلیارد بودجه می خواهد. یا مثلاً برای مصلاّی بندرعباس بیش از 30 میلیارد بودجه پیش بینی شده است. زمین خیلی خوبی را گرفتند. یا مثلاً مصلاّیی در شهر کرد ساختند که اگر قرار بود با قیمت امروز باشد، خیلی گران تمام می شد. اینها سخت افزار کار است. امّا کارهای خوبی از لحاظ کیفی انجام شد. دو مجله به نام های «فرهنگ جمعه» با گرایش به خطبه های اول ائمه جمعه و «اقامه» داریم که این برای ستادهاست. در هر شهری که نماز جمعه برگزار می‌شود، یک ستاد هم داریم که بیش از 20 هزار نفر بدون حقوق کار می کنند که خانم ها و آقایان هستند. حدود 700 تا 800 مجری داریم. می دانید که ا جرا هنری بسیار ارزشمند است تا کسی بتواند جمعیت‌های زیاد را در شهرهای بزرگ اداره کند. برای اینها برنامه های آموزشی تحت عنوان «هنراجرا» داریم که استادان در دوره های خاص به اینها آموزش می دهند. برای رؤسای ستادها دوره آموزشی «مدیریت فرهنگی» گذاشتیم که چگونه  اداره کنند.

● نمونه‌های خوب ستادها در کدام شهرهاست؟

○ اگر از شهرها بگویم، خوی یکی از شهرهای بسیار فعال است. جهرم امام جمعه و ستاد فعالی دارد.کشکوییه، جیرفت، زرند و بافت فعال هستند. در هر استان چند ستاد فعال داریم. حدود 20 هزار نیرو هر جمعه در خدمت نمازگزاران هستند. در نهاد بیش از 120 امام جمعه اهل قلم داریم که برای اینها جلسات خاصی داریم و سیاست ما این است که در مجله‌های نماز از مقالات ائمه جمعه استفاده کنیم. ائمه جمعه ای داریم که مسئول حوزه‌های علمیه هستند. یعنی بیش از 150 امام جمعه داریم که مدیر حوزه های علمیه در شهرستانها هستند. ائمه جمعه مسئوول شورای فرهنگ عمومی هستند که در استانها، استانداران و در شهرستانها فرمانداران قائم مقام آنها هستند. امسال جریانی را شروع کردیم که در استانها از ائمه جمعه گزارش فرهنگی می گیریم.  تا ا لان به 11 استان رفتیم وگزارش گرفتیم. البته معمولاً اصحاب فرهنگ ضعیف هستند که باید فکری کرد. در شورای آموزش و پرورش هم ائمه جمعه حضور دارند. درست است که ائمه جمعه از طریق رهبری هدایت می شوند، امّا خدمت آنها گسترش کامل دارد. رهبری هم توصیه می‌فرمودند که در خدمت مراجع باشیم. وظیفه دیگر ائمه جمعه پاسخگویی به مراجعات شرعی است. مطلب دیگر اینکه تلاش می کنیم در نماز جمعه از قرآن بیشتر استفاده کنیم. در دو سه سمینار درباره شیوه های تفسیر آموزش دادیم. از تفاسیر مختلف استفاده می‌کنیم که یکی از آنها تفسیر راهنماست. برنامه دیگر درباره نهج البلاغه است. طبق آخرین آمار بیش از 140 امام جمعه در هفته یک جلسه درس نهج البلاغه داشتند که در مساجد و دانشگاهها است و یا یک خطبه نماز را به نهج البلاغه اختصاص می دادند. آموزش صحیفه سجادیه هم از دیگر کارهاست. برای هر سه موضوع سمینارهایی در قم گذاشتیم و استادان آمدند و راه های استفاده از این کتابها را گفتند. کار دیگر ما آموزش روش تحلیل سیاسی است. بسیاری از ائمه جمعه اخبار سیاسی را می‌گویند و قدرت تحلیل ندارند. به فکر افتادیم تا به کمک معاونت های سیاسی و فرهنگی جلساتی را با حضور استادان برگزار کنیم تا روش تحلیل سیاسی را آموزش بدهند. یک جلسه را برگزار کردیم.

● در این جلسه چه کسی آموزش داد؟

○ استادانی از دانشگاه مثل دکتر فعالی، دکتر مجیان، شریعتمداری و لک زائی که استادان باقرالعلوم هستند و خود آقای غفوری، معاون سیاسی نهاد آموزش دادند. کارشناسان وزارت اطلاعات هم آمده بودند. مطالب دیگر درباره نظر سنجی از خطبه‌هاست که امام جمعه از نمازگزاران می گیرد. پارامترهای نظرسنجی مثل ورود و خروج به مطالب، استفاده از آیات و روایات، سبک خطابه و بیان و ... است که ارزیابی می‌شود. 25 آیتم داریم که نمره دارند و پس از بررسی به ائمه جمعه اعلام می‌شود که نقاط ضعف و قوت آنها کجاست. خیلی‌ها راضی هستند که ارزیابی می‌شوند.

مطلب دیگر یکی از مشکلات ماست که روزی خدمت مقام معظم رهبری هم گفتم که  اگر می خواهیم نماز جمعه قوی داشته باشیم، باید امام جمعه قوی باشد که نداریم. یعنی خودمان قبول داریم که بعضی از ائمه جمعه ما ضعیف هستند و به دلایلی آنها را  پذیرفتیم. طرحی خدمت رهبری دادیم تا دانشکده و مدرسه ای برای تربیت امام جمعه تأسیس کنیم. یعنی همانگونه که دانشکده حقوق،حقوق دان، دانشگاه تربیت مدرس، مدرس و دانشگاه تربیت معلم، معلم تربیت می کند، ما هم باید برای ائمه جمعه و جماعات دانشکده‌ای خاص داشته باشیم. الان در تهران مسجدی داریم که 200 هزار نفر نمازگزار دارد، در حالی که امام جماعت آن انگار با همه قهر است. مسجدی داریم که می‌گفتند امام جماعت آن وقتی می خواهد بعد از نماز سخنرانی کند، روی خود را به مردم نمی کند. در حالی که در محراب نشسته بود، صحبت می کرد. با این ائمه جماعات نمی توانیم جوانان را جذب کنیم. خدمت رهبری عرض کردم که باید برای جمعه و جماعات امام تربیت کنیم. فرمودند: «تشکیلات شما برای این کارها طراحی نشده و اگر بخواهید وارد این کار شوید، همه وقت شما را می گیرد و از استانها و کارهای سرکشی می مایند. من سفارش می‌کنم که حوزه این کار را بکنند.» گویا سفارش کردند. در زمان آقای حسین بوشهری بود که متأسفانه به جایی نرسید. الان هم که آقایان مقتدایی و یزدی آمدند، باید کار کنیم تا تحوّلی ایجاد شود. البته با مشاهده روند کار خیلی بعید می دانم.

مطلب دیگر اینکه ما کمبود نیرو داریم و حوزه نیروهای مورد نیاز نظام را متناسب با نیازهای روز تربیت نمی کند. نیروهای خوبی هستند، ولی کسی را که برای این کار تربیت نشده، به شهرستان می فرستیم که پس از 6 ماه شکایات شروع می‌شود. البته خیلی باتقوا و فاضل هستند و نمره‌های خوبی از حوزه داشتند و دو سه سال خارج خواندند و سطوح 2 و 3 را گذراندند. ولی وقتی به کارهای اجتماعی می‌رسند، ضعف دارند. البته مخصوص ما نیست. سازمان فرهنگ و ارتباطات، قوه قضائیه، عقیدتی سیاسی ها و مساجد هم این ضعف را دارند. اگر بتوانیم امام جمعه خوب و قدرتمندی داشته باشیم، می تواند شهر را اداره کند.

در هر حال از حضرت عالی تشکر می کنیم که در طول سالهای متمادی از جایگاه بلند خطابه خطبه‌های خوبی دارید و تحلیل‌های بسیار خوبی ارائه می‌دهید. معلوم است که زحمت می‌کشید و کار می‌کنید. باید بگویم رضایت خیلی خوبی از خطبه‌های حضرت عالی در نمازجمعه تهران است. مردم حساس هستند، داشتیم مواردی را که مردم عصر جمعه به نهاد زنگ زدند که خطبه‌های امروزفلان امام جمعه خوب نبود.

مطلب دیگر اینکه می خواهیم با استفاده از نظر شما تلاش کنیم که نماز جمعه را به مردم معرفی کنیم. بعضی ها می خواهند مثل حوزه و دانشگاه فقط مسایل علمی را در خطبه‌ها بگویند. بعضی ها می گویند: مگر اینجا کلاس است؟ به نماز آمدیم که ذهن و جان ما روشن شود. مثلاً نسبت به خطبه های آیت الله جوادی آملی در قم این اعتراض همیشه بود. می گویند: این مسایل پیچیده و سطح بالا به درد ما نمی خورد. عده‌ای هم هستند که می‌گویند نماز جمعه مثل کلاس درس است که باید مردم یاد بگیرند و واقعاً نماز جمعه چگونه باشد؛ کلاس سیاسی باشد، موعظه باشد؛ کلاس عقیدتی باشد؛ اگر بتوانیم تعریف جامعی از نماز جمعه داشته باشیم، خیلی خوب می‌شود. فکر می کنم امام جمعه باید مسایل روز مردم را مطرح کند. چون نماز جمعه براساس یک فلسفه تشریع و تشریح شد. الحمدلله خطبه های شما از لحاظ محتوایی جامع است. به خصوص تحلیل‌های سیاسی شما به گونه ای است که بعضی از ائمه جمعه می گویند از خطبه های تهران استفاده می‌کنیم.

در پایان عرض کنم که داریم برای بهرمان شما هم امام جمعه می گذاریم.  آقای شیخ محمد هاشیمیان نیرویی را معرفی کردند و امروز مصاحبه داشت.

● کی است؟

○ آقای محسنی از شیراز است. گویا سابقه داشت. یعنی به آنجا رفت و آمد داشت. تحقیق کردیم که شخص قابل قبولی است. انشاءالله هفته آینده نماز جمعه را در نوق بهرمان خواهیم داشت که مردم خیلی پیگیر هستند. من به آنجا رفتم. هنوز آثار شما و خانواده شما در بین مردم آنجا هست.

● بهتر است دوستان خود را معرفی کنید.

○ اینها بخشی از همکاران ما هستند. 1 - آقای موسوی دامغانی، برادر شهید موسوی دامغانی، معاون بازرسی نهاد هستند که ارزشیابی ها در حوزه کار ایشان انجام می‌گیرد.

2 - آقای یعقوبی، قبلاً امام جمعه فسا و ساوه بودند و الان معاون فرهنگی نهاد هستند. معاونت فرهنگی امسال به قم منتقل شد. چون بیشتر کارهایشان مربوط به قم بود.

3 - آقای حجتی زاده، از یاران قدیمی جناب عالی در دبیرخانه ستاد هستند. حالشان خوب نیست و مشکل قلبی دارند و آمدن از پله ها برایش مشکل بود.

● اگر می گفتید من پایین می آمدم. چون در پایین هم اتاق ملاقات داریم.

○ 4 - آقای غفوری، معاون سیاسی نهاد هستند. در ارتش بودند که مأمور شدند.

5 - آقای محمودی، مسئوول دفتر ما هستند.

6 - آقای جهانی مسئوول روابط عمومی هستند.

7- آقای ابراهیمی، معاونت اموراستانی هستند.

8- آقای کسائیان، سردبیر مجله اقامه و مشاور مطبوعاتی نهاد هستند.

9- آقای اسماعیلی، از قضات و مشاوره حقوقی نهاد هستند.

10- آقای صفری، معاون مالی و اداری نهاد هستند.

11- آقای جاویدی، مسئوول واحد اموال واملاک هستند. آقازاده آقای جاویدی و همشهری شما از کرمان هستند. البته آقای عبد دوست و آقای خراسانی که در نهاد کمک می‌کنند، نتوانستند خدمت برسند.

● ( رو به آقای جاویدی، پسر آقای جاویدی) الان آقای جاویدی، ابوی شما چکار می‌کنند؟

آقای جاویدی: قم هستند.

● همان مدرسه را اداره می کنند؟

○ بله

● نمی دانستم فرزند به این بزرگی دارند. آقای جاویدی از انسانهای نمونه هستند. افسر بود که رها کرد و طلبه شد. آن موقع به خاطر این کار جریمه‌اش کرده بودند. روحیه مخصوصی دارند. بهرحال شما خیلی خوب توضیح دادید. بخشی از این چیزها را نمی‌دانستم.

به نظرم الان شورا دارد جامع کار می کند و نهاد نماز جمعه با این کارهایی که کردید و کارهایی که نکردید و می خواهید بکنید، یعنی همان نرم افزاری‌هایی که خیلی مهمتر است، در حال شکل گیری است.

درباره کارهای سخت افزاری که کردید، بهرحال منزل، دفتر، کتابخانه و ماشین لازم بود. اینکه رهبری گفتند از مردم بگیرید، فکر بسیار درستی است. شاید دولت می‌توانست همه را بدهد، امّا نتیجه خوبی نداشت. باید مردم احساس همکاری کنند که سیاست خیلی خوبی است.

اینکه نماز جمعه را ارزیابی می کنید و به خود امامان جمعه می گویید، حتماً یک راه خوب تکاملی است و به طرف بهتر شدن می رود. چیزی که نگفتید از حقوق اینهاست. معمولاً به ائمه جمعه چه داده می شود.؟

○ شهریه می دهیم.

● حتماً هزینه هایی هم دارند.

○ امسال دادیم. البته رقم آن بسیار کم است. به تعدادی از اینها 120 هزار تومان و به تعدادی 150 هزار تومان و به حدود 50 امام جمعه هم حدود 200 هزار تومان می‌دهیم.

● اگر اجازه سهم امام داشته باشند و بخشی را به خودشان بدهند، قاعدتاً کمک می‌شود.

○ معمولاً دارند. برداشت از ثلث را رهبری اجازه دادند.

● قاعدتاً زندگی و مراجعات آنها را تأمین می کند. اگر امام جمعه مورد اعتماد مردم باشد، مرجع وجوه مردم می شود. حتّی می تواند وجوهات مراجع را جمع کند که در این صورت دستشان برای کارهای محلی باز می شود. حتّی باید ائمه مساجد هم این گونه باشند. الان شاهدیم که بعضی از نمازهای مساجد به این خاطر تعطیل می‌شود. اگر این وضع که مرجع وجوه باشند، ادامه یابد، مساجد پررونق می شوند. در گذشته مراجع این سیاست را داشتند که بعضی ها را در محل های خاص تقویت می‌کردند. کاردرستی بود. در بخشی تمرکز گرایی بود و بخشی را به محل ها می دادند. قاعدتاً الان هم باید این گونه باشد.

امّا مسایلی که جناب عالی مطرح کردید، یکی درباره محتوای خطبه ها بود. آنچه که به عقل من می رسد، همین است که دارم عمل می کنم. یعنی فکر می‌کنم که باید یک بحث علمی و دینی داشت که برای مردم قابل استفاده باشد. سعی می‌کنم سطح گفتار را کمی پایین بیاورم و اصطلاحات سخت را نمی گویم تا مردم بتوانند بفهمند و خطبه، مطلبی به اطلاعات مردم اضافه کند.

خطبه دوم هم معمولاً مربوط به مسایل روز است که جای تحلیل است. البته من قدری محدودیت دارم. نمی دانم دیگران هم دارند یا نه. بالاخره در مسایل جاری کمتر حرف می‌زنم. علتش این است که انتقادهای زیادی از وضع مدیریت کشور دارم. فکر می‌کنم اگر بخواهم چشم بسته تأیید کنم، مناسب تریبون نمازجمعه و یا خود من نباشد. اگر بخواهم انتقاد کنم که دولت تضعیف می شود. مخصوصاً که نظر رهبری نیست. طبعاً الان جای این بخش در خطبه های من خالی است. در زمانی که قبول داشتم و یا زمان خودم، در بخشی از خطبه دوم به مسایل می پرداختم که تحلیل مثبت مسایل بود. آن کار در حلّ مشکلات وتقویت روحیه ها خیلی برای مردم راهگشاه بود. آنها مربوط به اعتقادم است که آن موقع قبول داشتم و می گفتم خوب است و الان قبول ندارم. در خطبه‌های من این خلاء هست، منتها شاید اجباری باشد. امّا مسایل دیگر را می‌گویم.

من فکر می‌کنم خطبه باید این گونه باشد. بحثی که دائماً مطرح است و همه می‌گویند، این است که خطبه کوتاه باشد. بعضی ها هم می گویند حمد و دعوت به تقوا و مطالب مربوطه تقریباً یک ربع ساعت باشد. البته در تهران که خطبه‌ها از صدا و سیما پخش می‌شود و در داخل و خارج گوش می دهند، نمی توان بحث‌ها را کوتاه و محدود کرد و در این خطبه های محدود بحث های جهت دار را مطرح کرد. چون اوّل خطبه حمد و ثنا و آخرش قرآن و وسطش شعار است. به هر حال فکر می کنم  ظرفیت هر دو خطبه باید 40 تا 50 دقیقه باشد تا هم پربار باشد و هم به خاطر تنوع مطالب زیاد خسته کننده نباشد.

امّا حرف اساسی که مطرح کردید، آموزش ائمه جمعه است. الان همه خطبای ما دیمی هستند. از منبرهای طلبگی و عمومی شروع کردند و الان به خطبه های نماز جمعه رسیدند. روش سابق هم خوب بود و معمولاً انسانهای برجسته هم ظهور می‌کردند. امّا این بخش حتماً احتیاج به کلاس و دوره دارد. می توانید از الان شروع کنید. به شرط اینکه مواد درسی و  استادان خود را از پیش تهیه کنید. مثل درسهای دیگر مانند حقوق و غیره که می خوانند، ائمه جمعه بیایند دوره را طی کنند، امتحان بدهند، نمره بگیرند، تفاوت هایشان ملحوظ شود که می‌توانند با اثربخشی بیشتر در شهرها حضور داشته باشند.

فکر می کنم مشکل کار شما که می گویید آقای بوشهری هم نتوانستند کاری بکنند و از آقای مقتدایی توقع دارید که بکنند، از دو چیز ناشی می‌شود: یکی اینکه مواد درسی مشخص مربوط به خطبه های جمعه را آماده ندارید. الان به ائمه جمعه بزرگ نگاه کنید. اگر اینها بخواهند درس بدهند، چه می‌توانند بگویند؟! همانها را که در حوزه خواندند، درس بگویند؟ تفسیر بگویند.؟

○ طرحش را نوشتیم. 30 نفر از ائمه جمعه را به مرکز جامعه المصطفی معرفی کردیم. طرح درسی برایشان تعریف کردیم. الان هفته ای سه روز دوره می بینند.

● برای استاد شدن؟

○ نه، برای امام جمعه شدن.

● منظورم برنامه ریزی برای استاد شدن است. الان کار مهم ما این است که با توجه به تجربیات گذشته و مشورت هایی که می کنید، مواد درسی را مشخص کنید. نیازهای یک خطبه کامل را مشخص کنید که بحث تفسیر، بحث روایی، بحث تاریخی، بحث سیاسی و اطلاعات عمومی است.

○ فن خطابه هم مهم است.

● هر چه که به نظر شما مهم است. باید اوّل موادش را تعیین کنید. اگر می‌بینید در حوزه و جاهای دیگر استاد دارید، کارتان را شروع کنید. اگر ندارید، کار اوّل شما این باشد که دوره های شش ماهه و یا یک ساله ای را برای تربیت استاد بگذارید. فرض کنید 20 تا 30 استاد داشته باشید که مجتهد باشند و بتوانند به مسایلی که مطرح می‌شود، جواب بدهند. یعنی مبانی شرعی در دستشان باشد. مسلح به علوم باشند. جزوه‌های آموزشی تهیه شود. متونی پیدا کنید که ارجاع بدهند. مثل رسمی که دانشگاهها دارند، استادان شما بگویند باید این مسایل مطرح و درباره این مطالب تحقیق شود و باید این کتابها را بخوانید. الان روش تحقیق دانشگاه ها خوب است. در این کار از ما جلوتر هستند. متد دارند و ما در حوزه متد نداریم. الان کم کم در حال شکل‌گیری است.

پس فکر می کنم یکی از کارهای مهم شما این است که در درجه  اوّل با مشورت با صاحب نظران مواد درسی را تعریف کنید. دوّم اگر استاد ندارید، آموزش بدهید. شاید در مواردی  استاد داشته باشید. به علاوه در این فاصله اجازه قانونی را برای ساخت پژوهشکده، دانشکده یا دانشگاه بگیرید. طبعاً آن مرکز بین المللی می شود. چون اولاً شیعیان فراوانی در سراسر دنیا هستند که می‌خواهند آموزش ببینند، ثانیاً وقتی این کار را بکنیم، شاید سنی ها هم بیایند. می‌توان برای آن ها کلاس گذاشت. پس از اوّل جامع فکر کنید. استادانی را با مبانی آن ها در نظر بگیرید. خیلی مؤثر است که بتوانیم ائمه جمعه دیگر کشور ها را هم تربیت کنیم. دوره های عالی را ببینید. به آنها دانشنامه بدهیم که اعتبارشان بالا برود. البته الان وضع سیاسی ما کمی مناسب نیست، ولی همیشه این گونه نمی‌ماند. درست می‌شود.

اگر بتوانید ظرف یک دوره سه چهار ساله سیستم آموزشی خود را مرحله به مرحله درست کنید، خیلی خوب می شود. می توانید در مرحله اوّل یک درجه بدهید و وقتی تجربه دست آوردید، درجه بالاتری را تعریف می‌کنید که درجه عالی می‌شود. این کار بسیار ماندگار می‌شود و اعتبار خطبه ها را خیلی بالا می‌برد. مجموعه کارهایی که کردید، مثل مصلا سازی و دفتر سازی تبدیل به یک موجود بسیار ارزشمند می‌شود که سالهای سال می ماند. امیدوارم بتوانید انجام دهید.

کار رسانه ای هم مهم است که الان در حدّ مجله انجام می دهید. تحقیقاً می‌توانید اولاً این را روزنامه کنید. اگر از نیروهای خوب استفاده کنید، این روزنامه برای خیلی‌ها مرجع می شود. بالاتر از این می توانید یک رسانه صوتی و تصویری برای نماز جمعه داشته باشید. البته رسانه های ما الان انجام می دهند، ولی فرق می کند، چون رسانه مال شما خواهد بود که برنامه های منظمی را رسانه‌ای، ملی و حتّی جهانی خواهد داشت. در این فرض تبدیل به یک پایگاه اطلاع رسانی، دینی و سیاسی برای دنیا می‌شویم. البته در همه اینها تأکید دارم که اگر می خواهید انجام بدهید، خیلی محکم، آرام و با گامهای مطمئن جلو بروید که وسط کار شل نشوید. یعنی به گونه ای باشد که وقتی قدمی را برداشتیم، دیگران تشنه قدم های بعدی ما باشند.

از طرف دیگر زمینه و تجربه خوبی دارید. برنامه های چند ساله شما را می‌بینم. با ائمه جمعه هم ارتباط دارم که بعضی از مسایل می‌گویند. الان مجموعه کار دارد به طرف قاعده مندی خوبی پیش می رود. تجربه من هم بیشتر از شما نیست که بخواهم مطلب زیادتری به شما بگویم. شما بیشتر از من تجربه دارید.

○ خیلی ممنون. آقای شیرمردی مسئوول دفتر ما در استان فارس بودند و الان مدیرکل اوقاف استان تهران شدند. برای اینکه از تشکیلات جدا نباشند، حکم مشاورت دارند.

○ حاج آقا ببخشید، دو انتقاد شخصی نسبت به خطبه های روز قدس حضرت عالی دارم.

● بفرمایید.

○ اول اینکه فرمودید: انقلاب ما هم از فلسطین الهام گرفته است. من این را در ذهن خودم مخالف مبانی امام می دانستم. البته سه چهار نفری که اطراف من بودند، همین انتقاد را داشتند. چون فلسطین بعد از انقلاب اسلامی زنده شد و قبل از آن چیزی نبود. البته مبارزینی مثل شهید چمران به صورت فردی آموزشهایی از آنجا گرفتند که الهامات آنها شخصی بود. امّا انقلاب ما از آنجا الهام نگرفت.

● چون شما بعد از ما آمدید، این حرفها را می گویید. وقتی ما شروع کردیم، در ایران زمینه درستی برای مبارزه نبود. فلسطینی ها در سطح جهان میدان دار بودند.

○ الهامات شخصی بود.

● نه شخصی نبود. واقعاً یک مبارزه ضد اسرائیلی و ضد آمریکایی در فلسطین جریان داست. افرادی مثل آقا موسی صدر که از نخبه های حوزه ما بود و به لبنان رفته بود، افتخار می کرد که با عرفات و دوستانش ارتباط دارد. آن موقع آقای عرفات در بیروت زندگی نیمه مخفی داشت. ما را نیمه شبی به طبقه چهارم یک ساختمان برد تا عرفات تجربه اش را برای ما توضیح بدهد. آنها مبارزه واقعی داشتند. البته مظلوم بودند، ولی در جریان یک مبارزه واقعی بودند. از لحاظ مواد مبارزه، موقعی که انقلاب را شروع کردیم، جز کتاب کوچکی که آقای سعیدی با عنوان « خطر جهود » نوشته بود، هیچ مرجعی نداشتیم. این بود که ما به فکر ترجمه کتاب سرگذشت فلسطین افتادیم. این کتاب تاریخ مبارزات فلسطینی ها در طول این سالها بود. وقتی منتشر شد، تبدیل به کتاب درسی نیروهای مبارز شد. آن موقع یعنی بعد از 15 خرداد تا نهضت عمومی معمولاً جلسات 10 نفره‌ای را به طور مرتب داشتیم. این کتاب را یعنی کارهای فلسطینی ها و نحوه مبارزاتشان را به صورت درس می خواندند. خودم وقتی این کتاب را ترجمه می‌کردم، بارها کتاب را کنار می گذاشتم و کمی گریه می کردم تا خودم را برای ادامه کار آماده کنم. چون جریان مبارزه آنها این قدر برای ما آموزنده بود.

لازم نیست که نسبت به شیعه تعصب داشته باشیم. از این جهت که از آنها الهام نگرفتیم، ولی مبارزه آنها حقیقتاً جانانه است. در مقابل قدرتهای استکباری و صهیونیست های پول دار و عرب های بی خاصیت مبارزه را ادامه دادند و ما خیلی چیزها را از آنها یاد گرفتیم. مبارزه را یاد گرفتیم، نه اینکه الهام گرفته باشیم.

○ روی تعبیر حرف داشتم. می توانستید بگویید خیلی چیزها از آنها یاد گرفتیم.

● منظورم مقاومت بود.

○ امام 15 خرداد را مبداء انقلاب قرار داد تا از آن الهام بگیریم. اگر می‌خواستیم به قبل از آن برگردیم، خیلی جاها برای ما الهام بخش بودند.

● مبارزه مقاومت می خواهد که فلسطینی ها مقاومت را به همه دنیا یاد دادند. به مصری ها و اندونزی ها و هر جا که نهضتی برپا شد، یاد دادند.

○ جمله دوم من این است که برد خطبه های شما خیلی زیاد و گسترده است. وقتی مطلبی را درباره تاریخ شهرستانها می فرمایید، برای بعضی ها مشکل ایجاد می‌شود. مثلاً برای آیت الله یثربی رضوان الله تعالی علیه مطالب خوبی فرمودید. الان خانواده ایشان
خصوصاً پسرشان آقا سید محمد در مقابل نماینده ولی فقیه و امام جمعه موضع سرسختانه‌ای دارند. این جملات شما در آنجا برای کارگزاران نظام مثل نماینده ولی فقیه  اثر منفی دارد.

 ● این را با عنایت گفتم. علتش این است که خانواده یثربی ها، یعنی آن سید علی آقا یثربی، قطبی در کاشان بود که مرجع همه بودند. این خانواده در کاشان حقیقتاً محور است و مردم به آنها علاقه مند هستند. تضعیف اینها اصولاً به مصلحت نظام نیست. خانواده ریشه داری که این همه سابقه دارد و مردم یثربی بزرگ را می‌پرستیدند. البته ایشان برادر او بود. و خیلی فاصله داشتند. بالاخره آن خانواده حوزه علمیه خوبی درست کرد که نمونه بود. کارهای خوبی برای کاشان کردند. همین مسئله شیمیایی را که در قرارگاه مصدوم شده بود، نمی‌گفتند.

 ○ خانواده‌اش دنبال مسئله بودند که درست شود.

● نکردند. به هر حال با عنایت این مسئله را گفتم. مصلحت امام جمعه جدید ما نیست که مقابله کند.                                                                                           

 ○ آقا سید محمد خوب حرکت نمی کند.

● آقا شیخ محمد یک فرد است. فکر می کنم که جزو وظایف ماست که از این خانواده استفاده کنیم و تضعیف نکنیم. تضعیف خانواده یثربی چیزی برای امام جمعه جدید اضافه نمی کند.

○ امام جمعه جدید یعنی آقای نمازی هیچ اقدامی علیه آنها نکرد.

○ خیلی تلاش کردیم که مصالحه کنند.

● من آقا شیخ محمد را درست نمی شناسم.

○ گزارش های خوبی از کارهایش نمی رسد.

● چیزهای خوبی شنیدم و به خوبی نمی شناسم.

○ شخص آقای یثربی انسان وارسته ای بودند.

● هم بیت و هم برادر آقای یثربی حقیقتاً حق بزرگی بر کاشان دارند. بحث سید محمد نبود. نباید بگذاریم جایگاه آقای یثربی به خاطر این اختلافات در کاشان ضعیف شود. اگر استوانه ها را در شهرستانها از دست بدهیم، بعداً معلوم نیست دنبال چه کسانی می رویم. بهرحال از تذکرات شما متشکریم.

○ خاصیت کار ایشان همین است که بازرسی می‌کنند.

○ همچنان به شما ارادت داریم.

● از این روحیه تشکر می‌کنم.

○ همان‌گونه که خود حضرت‌عالی فرمودید، خیلی ها درباره عدم اشاره به دولت در خطبه های شما منتقد هستند. امّا از ارکان نظام انتظار این است که نکاتی را که مقام معظم رهبری به عنوان سیاست های کلان در مورد قوای سه گانه مطرح می‌کنند، ائمه جمعه به ویژه در تهران مثبتات را بگویند تا به کلی محو نشود. خود من هم در بسیاری از موارد انتقاد دارم که در هفته دولت در نماز جمعه بودم و مردم تهران هیچ مطلبی از زبان شما درباره هفته دولت نشیندند.

● اشکالات به کارهای دولت را خیلی جدی می بینم.

○ مثبتات را بگویید.

● مثبتاتی نمی بینم. کارهایی را که این قدر روی آنها تکیه می کنند، قبول ندارم. شیرازه کشور را به هم ریختند. بعداً خواهید دید که چه اتفاقاتی می‌افتد. اینکه یک دفعه 30 شورای عالی قانونی مثل شورای عالی پول و اعتبار و غیره را منحل کنند، کار کوچکی نیست. سازمان برنامه را که محور همه چیز است، منحل کردند. الان می‌گویید بودجه ما را نمی دهند. اگر سازمان برنامه بود، اختصاص می‌داد. آنها جای این سازمان نشستند و هر کاری را که دلشان می‌خواهد، می‌کنند.

بانک مرکزی را این گونه فلج کردند. بانکهای کشور را به گونه ای کردند که الان همه آنها ورشکسته هستند. واقعاً اگر الان کسی دقیقاً از بانکها حسابرسی کند، متوجه می‌شود که همه ورشکسته هستند.

همین سیاست خارجی را ببینید. من الان خیلی حرف نمی زنم، ولی خیال می‌کنم داریم مسئله را با شعار حل می کنیم. تا الان چهار قطعنامه علیه ما صادر شد که حذف هر کدام آنها هزینه های زیادی برای کشور دارد. چون آمریکا حق وتو دارد. این گونه نیست که می گویند.

الان با حمایت رهبری و با پول های فراوان و باد آورده نفت کارهای معمولی می‌کنند. امّا پایه کشور واقعاً دارد مضمحل می شود. فکر می‌کنم اگر بعد از ایشان یک دولت حسابی بیاید و بخواهد کشور را اداره کند، مشکلات عجیب و غریبی را به ارث خواهد برد. رهبری مصلحت می دانند که حمایت کنند و من هم علت را می دانم. چون با ایشان صحبت می کنم. اگر ایشان تأیید نکند، باد این دولت را می‌برد. چون باید برای مدتی بماند. اما من که اجرایی هستم و مسایل را می‌دانم، نمی‌خواهم مردم را فریب بدهم. فریب دادن مردم گناه بزرگی است.

به هر حال بحث های خاصی است که مطرح نمی کنم. چون نمی‌خواهم ضد حرف رهبری حرف بزنم. درست هم نمی دانم مطرح کنم. خودم هم فکر می‌کنم این دولت باید دوره خود را تمام کند. ولی برای خودم گناه می دانم که برخلاف عقایدم حرف بزنم. حرفهایی را که در این مدت با همه ضعف خود علیه روحانیت زدند، ببینید.

حتماً در جریان مخالفت مراجع برای حضور زنان در ورزشگاه ها هستید. همین دولتی‌ها می‌گفتند: بگذارید امام زمان بیاید تا گردن این علما را بزند. چگونه می‌توان به علما و مراجع  این حرفها را زد؟ یعنی علما و مراجع همان کسانی هستند که وقتی امام زمان بیاید، آسیاب با خون اینها می گردد. این حرفها در روایات هست.

همین گروهی که اخیراً تحت عنوان گروه پالیزدار و رفقایش در مجلس کشف شدند، خیلی حرف دارند. بروید با دستگاه قضایی صحبت کنید. حقیقتاً دنبال این هستند که پایه روحانیت را بزنند. اینها از اطرافیان آقای داود احمدی نژاد هستند. آبروی همه روحانیت را بردند. مثلاً فرض کنید فلان شخصیت ما مؤسسه‌ای برای معلولین دارد که گفتند دارد اختلاس می کند. برای آقای یزدی هم مسایل مختلفی گفتند. بدنام کردن همه روحانیت یعنی چه؟

ادعاهایی درباره ارتباط با امام زمان می کنند که آدم متعجب می شود. فعلاً باید به خاطر سکوت ما راضی باشند که چیزی نگوییم.

○ همه این حرفهایی را که گفتند، یک هزارم حرفهایی نیست که جبهه مشارکت علیه شما، روحانیت و امام گفتند.

● من در دوره آقای خاتمی در تمام خطبه ها علیه مشارکت و دوستانشان حرف می‌زدم. یکی از حرفهای مهم من این بود که اینها آمده اند به ما درس مردم سالاری بدهند، در حالی که مردم سالاری از انقلاب شروع شد. می گفتم، می‌خواهید اصلاحات کنید، در حالی که اصلاحات در ذات انقلاب است، همیشه می‌گفتم. این اشکال را در آنها هم می دیدم. هیچ وقت ندیدید از دولت آقای خاتمی حمایت کنم.

○ برداشت بیرون این نیست. مردم می گویند شما در آن دوران از آنها حمایت می‌کردید.

● شما دیدید که من از دولت خاتمی حمایت کنم؟

○ من گزارشی را خدمت شما فرستادم که 16 نقطه ضعف را نوشتم.

● یعنی من از دولت آقای خاتمی حمایت کردم؟

○ بله.

● مثلاً

○ حضور ذهن ندارم.

● رهبری حمایت می کردند، ولی من حمایت نمی کردم. همان موقع به رهبری گفتم که اینها مسیر درستی نمی روند.

○ آن مسیر اشتباه تر بود. اینها ضعف دارند، ولی حداقل یک کار مثبت دارند که بتوان گفت.

● اگر بخواهم خوبی ها را بگویم، باید بدی ها را هم در کنارش بگویم.

○ نقد منصفانه بفرمایید که رهبری هم فرمودند.

● نقد از عملکرد اینها آن قدر زیاد است که نمی دانم از کجا بگویم. شما در یک سطح خاص با مسایل برخورد می کنید، ولی ما می دانیم چه اتفاقاتی می‌افتد. سیاست‌هایی را که مجمع نوشته و رهبری تأیید کردند، به کلی مضمحل کردند. البته اسمش را می برند و شعار 20 ساله هم می دهند، ولی واقعاً الان اصل 44 در کجا اجرا می شود؟ آیت الله خامنه ای خیلی جدّی گفتند که می خواهیم از نفت فاصله بگیریم و آرزو می‌کنیم روزی را ببینیم که در آخرین چاههای نفت را ببندیم. در این سه سال به جای اینکه از پول نفت جدا شویم، غرق شدیم. الان جدا کردن کشور از پول نفت آسان نیست.

خدای ناکرده اگر نفت به 50 یا 60 دلار برگردد، هیچ کس نمی تواند کشور را اداره کند. چون آن چنان کشور را به پول نفت معتاد کردند که هیچ درمانی ندارد. این کار درست برخلاف سیاست رهبری است.

خودم متولی و ناظر این سیاست ها هستم و داریم می بینیم که جدا شدیم. بودجه کشور عجیب و غریب شد. مجلس 360 مخاطب بودجه قرار داد که قانون است. ایشان به 36 مخاطب برگرداند. این کار یعنی چه؟ مگر می توان به این آسانی برخلاف قانون عمل کرد؟ بگذارید در روحانیت یک نفر منتقد باشد تا بعدها نگویند این دولت مطلوب روحانیت بود.

○ اگر در خطبه ها انتقادی از دولت مطرح شود، اولّین ذهنیت مخالفت با فرمایش رهبری است.

● بله، نباید بگویم.

○ به هر حال رهبری به هر دلیلی می خواهند این دولت را حفظ کنند.

○ شاید خود رهبری بیشتر از همه انتقاد کرده باشند. ما جمع بندی کردیم و داریم. همین ویژه نامه هفته دولت را که از نگاه رهبری نوشتیم، در کنار 5 خوبی دولت 26 بدی دولت را نوشتیم. بعضی از اشتباهات و بدی ها 3 تا 4 بار تکرار شده است.

● درست است. خود رهبری به من گفتند که می خواستم نصیحت کنم و بدون مقدمه نمی توانستم وارد انتقاد شوم. این مطالب را رهبری در سخنرانی‌ها اظهار می‌کنند. مطالبی را که در جلسات خصوصی به ایشان تذکر می دهد، خیلی فراوان است. بالاخره نباید بگذاریم این دولت از بین برود و فقط رهبری می‌توانند حفظ کنند که حفظ می‌کنند.

○ خیلی استفاده کردیم. انشاءالله موفق باشید.

● خیلی خوش آمدید